همه ما از اهمیت بررسی فشارخون خود مطلع هستیم و می‌دانیم در صورت متعادل نبودن آن دچار مشکلات جدی می‌شویم. عوامل زیادی بر بالا یا پایین رفتن فشار خون تاثیر گذار هستند. برای شناخت بهتر این عوامل و درک بهتر اثرگذاری آنها بر فشار خون، ابتدا لازم است بدانیم که فشار خون چیست؟ در این مقاله با سیناکر همراه شوید تا همه را درمورد فشار خون و انواع آن بررسی کنیم.
آنچه در این مقاله خواهید خواند
فشار خون چیست؟
فشار خون به میزان نیرویی گفته می‌شود که خون بر دیواره‌های عروق خونی وارد می‌کند. این عروق خونی کوچک و بزرگ به دیگر اجزای بدن متصل هستند. به بیان دیگر فشار خون نشان‌دهنده فشارهای متفاوتی است که خون در دیواره عروق به‌ویژه شریان‌ها و رگ‌ها ایجاد می‌کند.
واحد اندازه‌گیری فشار خون به میلیمتر جیوه (mmHg) است و اغلب با دو مقدار عددی بیان می‌شود. مقدار اول فشار خون سیستولیک یا فشار خون حین تنگ شدن قلب است. فشار سیستولیک نشان‌دهنده فشار خون در لحظه تنگ شدن قلب (انقباض) است و اغلب به‌صورت یک عدد بزرگ تر نمایش داده می‌شود. مثلاً اگر فشار خون شما ۱۲۰/۸۰ باشد، عدد ۱۲۰ فشار خون سیستولیک است. مقدار دیگرفشار خون دیاستولیک یا فشار خون حین استراحت قلب است. این مقدار نشان‌دهنده فشار خون در لحظه استراحت قلب (بین انقباض‌ها) است و به‌صورت یک عدد کوچک تر نمایش داده می‌شود. مثلاً اگر فشار خون شما ۱۲۰/۸۰ باشد، عدد ۸۰ فشار خون دیاستولیک است.
بنابراین فشار خون با دو عدد نمایش داده می‌شود، مانند مثال بالا (۱۲۰/۸۰)، که به‌ترتیب نشان‌دهنده فشار خون سیستولیک و فشار خون دیاستولیک است. فشار خون به عنوان یک معیار اساسی از سلامت قلب و عروق محسوب می‌شود و تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند وضعیت فیزیکی، رژیم غذایی، فعالیت بدنی، عوامل استرس‌زا و مسائل زیستی قرار می‌گیرد. اندازه‌گیری و کنترل منظم فشار خون بسیار اهمیت دارد تا مشکلات جدی بهداشتی نظیر بیماری‌های قلبی، سکته مغزی و بیماری‌های عروقی جلوگیری یا بهبود یابد.
انواع فشار خون
فشار خون به سه نوع اصلی تقسیم می‌شود:
فشارخون بالا یا هایپرتانسیون (Hypertension)
زمانی که فشار خون سیستولیک برابر یا بزرگ تر از ۱۳۰ میلیمتر جیوه (mmHg) و فشار خون دیاستولیک برابر یا بزرگ تر از ۸۰ میلیمتر جیوه (mmHg) باشد می توان گفت فشار خون بالا است. هایپرتانسیون می‌تواند برای سلامتی بسیار خطرناک باشد و ممکن است عوارض جدی مانند بیماری‌های قلبی، سکته مغزی، بیماری‌های عروقی و کلیه‌ها را به همراه داشته باشد.
حتما بخوانید: نکات بسیار مهمی که هر فرد مبتلا به فشار خون بالا باید بداند!
فشارخون پایین یا هیپوتانسیون (Hypotension)
فشار خون پایین به معنای داشتن فشار خون سیستولیک کمتر از ۹۰ میلیمتر جیوه (mmHg) و فشار خون دیاستولیک کمتر از ۶۰ میلیمتر جیوه (mmHg) است. هیپوتانسیون نیز می‌تواند به مشکلاتی نظیر ضعف، سرگیجه، افتادگی فشار خون، و در موارد شدیدتر از همه مهم، خطراتی مثل ایجاد آسیب به مغز و اعضای حیاتی منجر شود. برای کسب اطلاعات بیشتر به شما پیشنهاد می‌کنیم، مقاله مربوط به آنچه باید در مورد فشار خون پایین بدانیم را مطالعه نمایید.
فشارخون طبیعی
فشار خون سیستولیک کمتر از ۱۲۰ و فشار خون دیاستولیک کمتر از ۸۰ میلیمتر جیوه است. نوع فشار خون در هر فرد بستگی به اندازه فشار خون سیستولیک و دیاستولیک او دارد و درمان و مداخلات متفاوتی برای هر نوع فشار خون ممکن است مورد نیاز باشد. بنابراین، برای شناخت دقیق‌تر وضعیت فشار خون خود، از مراجعه به پزشک خود استفاده کنید.
علت افزایش فشار خون چیست؟
خونی که در دستگاه گردش خون پمپاژ می‌شود اگر با فشار بالا از شریان‌ها عبور کند می‌تواند به آنها آسیب بزند. در واقع زمانی که نیرو بیش از حد معمول به دیواره‌ی شریان وارد شود، فشار خون افزایش می‌یابد. افزایش فشار خون می‌تواند مشکلات جدی به همراه داشته باشد. همچنین امکان دارد در طی این فرآیند، بیرون‌زدگی‌های کوچکی به نام آنوریسم در عروق خونی ایجاد شود و قلب کمی‌بزرگ و حجیم گردد که این خود می‌تواند باعث ایجاد نارسایی قلبی و کلیوی شود.
عروق خونی چشم‌ها بسیار ظریف و آسیب‌پذیر هستند، فشار خون بالا می‌تواند حتی بینایی و سلامت چشم فرد را تهدید کند. عوامل زیادی باعث افزایش فشار خون می‌شوند که البته رژیم غذایی تا حد زیادی می‌تواند روی آن تاثیر بگذارد. خوردن نمک فراوان، الکل زیاد و پتاسیم اندک همگی می‌توانند خطر ابتلا را افزایش دهند. همچنین چاقی و اضافه‌وزن، داشتن استرس زیاد و فعالیت فیزیکی کم نیز از عوامل مهم هستند. البته مانند بسیاری از بیماری‌های مزمن، ژنتیک نیز در ابتلا به این بیماری نقش پررنگی دارد.
چه چیزهایی فشار خون را بالا می‌برد؟
همانطور که می‌دانید، فشار خون بالا قاتلی خاموش است که میلیون‌ها نفر در سراسر دنیا را تهدید می‌کند. یکی از عوامل مهم در کنترل فشار خون رژیم غذایی است. اغلب غذاها به دلیل ترکیبات خاص خود می‌توانند فشار خون را بالا ببرند. در ادامه به بررسی دقیق این ترکیبات و تأثیر آنها بر فشار خون می‌پردازیم:
نمک فشار خون را بالا می‌برد
نمک یا به عبارت دقیق سدیم موجود در نمک، یکی از مهم‌ترین عوامل افزایش فشار خون است. وقتی که سدیم وارد بدن می‌شود باعث احتباس آب در بدن می‌گردد. این احتباس آب باعث افزایش حجم خون و در نتیجه افزایش فشار خون می‌شود. به همین دلیل پیشنهاد می‌شود افراد مبتلا به فشار خون مصرف سدیم را به شدت کم کنند.
چربی‌های اشباع شده موجب افزایش فشار خون می‌شوند
چربی‌های اشباع شده که عمدتاً در غذاهای حیوانی مانند گوشت قرمز، کره، پنیر و بعضی روغن‌های گیاهی یافت می‌شوند، باعث افزایش فشار خون می‌شود. این نوع چربی‌ها سطح کلسترول بد خون را افزایش می‌دهند. کلسترول بد می‌تواند در دیواره رگ‌ها رسوب کرده و باعث تنگ شدن و سخت شدن رگ‌ها شود.
تأثیر قندهای افزوده بر فشار خون
قندهای افزوده که در بسیاری از غذاهای فراوری شده، نوشابه‌ها و شیرینی‌جات یافت می‌شوند، می‌توانند به طور مستقیم بر فشار خون تأثیر بگذارند. مصرف بیش از اندازه قند باعث افزایش وزن، مقاومت به انسولین و در نهایت افزایش فشار خون می‌شود. مقاومت به انسولین به حالتی گفته می‌شود که سلول‌های بدن به انسولین پاسخ نمی‌دهند و در نهایت قند خون افزایش می‌یابد. این وضعیت می‌تواند به فشار خون بالا، دیابت و بیماری‌های قلبی نیز منجر شود.
نقش کافئین در افزایش فشار خون
کافئین یک محرک است که می‌تواند به طور موقت فشار خون را افزایش دهد. البته این افزایش فشار خون معمولاً خفیف و کوتاه مدت است و در افراد سالم مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند. با این حال، در کسانی که به فشار خون بالا مبتلا هستند یا داروهای فشار خون استفاده می‌کند، مصرف زیاد کافئین توصیه نمی‌شود و می‌تواند خطرناک باشد.
الکل فشار خون را بالا می‌برد
مصرف الکل می‌تواند به طور مستقیم به قلب فشار وارد کرده و باعث افزایش فشار خون شود. به علاوه، الکل می‌تواند با داروهای فشار خون تداخل داشته باشد و اثربخشی آنها را کم کند. همچنین مصرف زیاد الکل خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، کبد و سایر مشکلات سلامتی را بالا می‌برد.
بیشتر بدانید: رژیم غذایی برای افرادی که دیابت + فشار خون بالا دارند!
مشکلات فشارخون پایین چیست؟
در افراد سالم، فشارخون پایین اگر بدون علامت باشد اغلب نگران‌کننده نیست و نیازی به درمان ندارد. البته باید دقّت کنید فشار خون پایین می‌تواند نشانه‌ای از وجود یک مشکل زمینه‌ای به خصوص در افراد مسن باشد. در این صورت فشار خون پایین می‌تواند سبب عدم کفایت جریان خون ورودی به قلب، مغز و دیگر ارگان‌های حیاتی شود. برای اندازه‌گیری فشار خود در منزل می‌توانید از فشارسنج دیجیتال جامپر به همراه کارت اشتراک ۶ ماهه پایش سلامت آنلاین سیناکر استفاده کنید. این کارت‌ها به صورت ۳ ماهه و ۱ ساله نیز قابل دریافت هستند و شما را از وضعیت سلامتی خود باخبر می‌کنند.
بیشتر بدانید: اهمیت پزشکی از راه دور (تله مدیسین) در مراقبت از فشار خون
فشارخون ثانویه چیست؟
گاهی ممکن است فشار خون شما به خاطر مشکلات سلامتی دیگر و یا مصرف داروی خاصی بالا رود که به این نوع از بیماری، فشار خون ثانویه گفته می‌شود. به عنوان مثال فشار خون اصلی یا اولیه برابر با هایپرتانسیون یا اصطلاحاً “فشار خون بالا” نیست. فشار خون ثانویه ممکن است به‌صورت موقت یا دائمی اتفاق بیافتد و معمولاً بعد از درمان مسئله اساسی که اصلی آن بوده، تحت کنترل قرار می‌گیرد.
این بیماری معمولاً با استفاده از دستگاه اندازه گیری فشارخون و بستن کاف (بازوبند) آن به‌دور بازو تشخیص داده می‌شود. زمانی که کاف باد می‌شود، حسگرها می‌توانند فشار ناشی از عبور خون داخل شریان‌ها را اندازه بگیرند. بیماری‌های کلیوی، بیماری‌های قلبی،تجمع مایعات از بدن و … می‌توانند موجب بروز فشار خون ثانویه شوند.
سنگینی سر و فشار خون
فشار خون بالا به معنای افزایش غیر طبیعی فشار در شریان‌ها است. این وضعیت می‌تواند سبب تغییرات زیر شود:
- افزایش فشار داخل جمجمه: فشار خون بالا می‌تواند فشار بیشتری بر رگ‌های مغزی وارد کرده و حس سنگینی یا درد در سر ایجاد کند.
- سردرد شدید: معمولاً در ناحیه پس سری یا پشت سر احساس می‌شود و ممکن است با سرگیجه یا وزوز گوش همراه باشد.
- احتمال پارگی رگ‌ها: در موارد شدید فشار خون بالا می‌تواند منجر به پارگی عروق کوچک در مغز و خونریزی مغزی شود.
فشار خون وضعیتی چیست؟
برای درک فشار خون وضعیتی به این مثال توجه کنید. وقتی شما می‌ایستید مقداری خون در اندام تحتانی و پاها تجمع می‌یابد. اگر بدن به درستی با این وضعیت تطبیق نیابد، می‌تواند منجر به افت فشار خون شود؛ اما در وضعیت نرمال، بدن شما در این شرایط با ارسال پیام‌هایی به قلب‌تان می‌گوید تندتر بزند و به رگ‌ها می‌گوید منقبض و تنگ‌تر شوند و با این مکانیسم‌های جبرانی از افت فشارخون جلوگیری می‌کند. اگر این مکانیسم‌ها انجام نشود یا به کندی انجام شود می‌تواند منجر به غش کردن و افتادن شما شود.
درواقع فشار خون وضعیتی به عنوان نقصی در سیستم قلبی عروقی یا عصبی شناخته می‌شود زیرا این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که این سیستم‌ها نتوانند به درستی در برابر تغییرات ناگهانی واکنش نشان دهند. با ایجاد تغییراتی که به صورت طبیعی با افزایش سن در بدن رخ می‌دهند، ریسک افزایش و کاهش فشارخون بیشتر می‌شود. به علاوه جریان خون ورودی به قلب و مغز با افزایش سن کاهش می‌یابد که این اتّفاق اغلب نتیجه‌ی تشکیل پلاک‌هایی در رگ‌ها است. تخمین زده می‌شود ۲۰-۱۰ درصد افراد بالای ۶۵ سال دچار افت فشار وضعیتی هستند.
فشار خون ایده‌ال چند است؟
مقادیر فشار خون ایده‌آل بر اساس راهنمایی‌های سازمان بهداشت جهانی (WHO) و جمعیت اروپایی برای هایپرتانسیون (ESH-ESC) به‌صورت زیر تعریف می‌شوند:
- فشار خون سیستولیک ایده‌آل: کمتر از ۱۲۰ میلیمتر جیوه (mmHg)
- فشار خون دیاستولیک ایده‌آل: کمتر از ۸۰ میلیمتر جیوه (mmHg)
بنابراین، فشار خون ایده‌آل به‌طور کلی کمتر از ۱۲۰/۸۰ mmHg است. این مقادیر به عنوان هدف برای افراد بدون مشکلات فشار خون تعیین شده‌اند تا خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، سکته مغزی و مشکلات دیگر را کاهش دهند. با این حال، برای هر فرد ممکن است هدف فشار خون متفاوت باشد و پزشک شما ممکن است بر اساس وضعیت شما، تاریخچه پزشکی، عوامل ریسک و بیماری‌های همراه دیگری که دارید، هدف خاصی را برای شما تعیین کند. همچنین، اگر فردی دچار بیماری‌هایی مثل دیابت، کلیوی یا بیماری‌های قلبی است، هدف فشار خون ممکن است متفاوت باشد و نیاز به کنترل دقیق‌تر داشته باشد.
پیشنهاد می‌شود با پزشک خود در مورد فشار خون هدف بدن خود مشورت کنید و در صورت نیاز به داروها یا تغییرات در روند زندگی، از نکاتی که پزشک شما توصیه می‌کند پیروی کنید.
اندازه‌گیری فشار خون
اندازه‌گیری فشار خون یکی از روش‌های مهم برای مانیتورینگ سلامتی قلب و عروق است. فشار خون معمولا با دستگاه‌های فشار سنج اندازه‌گیری می‌شود. به لطف پیشرفت تکنولوژی امروزه عموم مردم می‌توانند از دستگاه‌های فشارسنج خانگی استفاده کنند و بصورت منظم فشار خون خود را کنترل نمایند. اگر می‌خواهید نحوه دقیق اندازه‌گیری فشار خون را بدانید به مقاله آشنایی با انواع دستگاه فشارسنج مراجعه کنید.
توجه داشته باشید که مقادیر فشار خون ممکن است در طول روز متغیر باشند و بسته به شرایط جسمی و ذهنی شما تغییر کنند. همچنین، برای دقت بیشتر در اندازه‌گیری و تفسیر نتایج، بهتر است راهنمایی‌ها و توصیه‌های پزشک خود را دنبال کنید.
سخن پایانی فشار خون و انواع آن
چک کردن مرتب فشارخون بخصوص در سنین بالا یکی از ضرورت‌ها است. خوشبختانه با وجود دستگاه‌های خانگی مانند فشارسنج دیجیتال جامپر مدل JPD-HA121، این امکان برای همه فراهم است. اما فراموش نکنید که نتایج بدست آمده را حتما با پزشک خود به اشتراک بگذارید. لازم نیست که حتما بصورت حضوری به پزشک مراجعه کنید، می‌توانید نتایج را بصورت آنلاین و با استفاده از اپلیکیشن‌های مشاوره پزشکی در هر زمان با پزشک خود به اشتراک بگذارید. می‌توانید با اقدامات به موقع برای متعادل کردن فشار خون از بسیاری از بیماری‌ها پیشگیری کنید.
سؤالات متداول فشار خون
در ادامه قصد داریم به برخی از پرسش و پاسخ‌های فشار خون بپردازیم.
۱. مینیموم فشار خون باید چند باشد؟
میزان طبیعی که برای مینیموم فشار خون تأیید شده به شرح زیر است:
- مینیموم طبیعی فشار خون: عددی بین ۶۰ تا ۸۰ میلیمتر جیوه است. حین استفاده از فشارسنج به راحتی می‌توانید این اعداد را تفکیک شده مشاهده کنید.
- مینیموم پایین فشار خون: اگر عدد مینیموم از ۶۰ میلیمتر جیوه کمتر باشد به آن فشار خون پایین گفته می‌شود.
فشار خون بالا که به آن هایپرتنشن گفته می‌شود بیش از ۸۰ و ۹۰ میلیمتر جیوه است.
۲. فشار خون نرمال برای خانم‌ها چند است؟
فشار خون زنان نیز بسته به سن و شرایط جسمی و بیماری‌های زمینه‌ای شان متغیر است. البته شرایطی مثل بارداری، اضافه وزن یا یائسگی بر روی رقم فشار خون تأثیر می‌گذارد و محدوده نرمال آن را تغییر می‌دهد. به طور مثال برای زنان جوان ۶۸ /۱۱۰mm/hg ، بین ۴۰ تا ۶۰ سال که یائسه می‌شوند ۷۴ /۱۲۲ mm/hg، و بالای ۶۰ سال ۶۹ /۱۳۳ mm/hg یک فشار معمولی است.
۳. فشار خون نرمال برای آقایان چه عددی است؟
میزان طبیعی فشار خون در آقایان به سن آنها بستگی دارد. به طور مثال فشار خون طبیعی برای آقایان بین ۱۸ تا ۳۹ سال ۷۰/۱۱۹mm/hg بین ۴۰ تا ۵۹ سال ۷۷ /۱۲۴mm/hg و بالای ۶۰ سال ۶۹ /۱۳۳mm/hg به شمار می‌آید.
۴. فشار خون ۱۴ روی ۹ خطرناک است؟
با توجه به دستورالعمل‌های سازمان جهانی بهداشت، فشار خون ۱۴ روی ۹ (۱۴۰/۹۰ میلیمتر جیوه) به عنوان فشار خون بالا در نظر گرفته می‌شود و نیاز به بررسی‌های بیشتری دارد و اگر به موقع درمان و کنترل نشود ممکن است خطراتی مانند بیماری قلبی به دنبال داشته باشد.
۵. آیا فشار خون ۱۴ خطرناک است؟
بله فشار خون۹۰ /۱۴۰ یا بالاتر به عنوان فشار خون بالا مرحله ۲ شناخته می‌شود که می‌تواند خطر جدی برای سلامتی از جمله بیماری‌های قلبی، سکته مغزی و نارسایی کلیه ایجاد کند. بنابراین بهتر است به طور منظم فشار خون خود را چک کنید و حتماً از رژیم غذایی سالم بهره ببرید.
۶. فشار خون ۱۳ روی ۹ به چه معناست؟
فشار خون ۱۳ روی ۹ که به معنای فشار سیستولیک ۱۳۰ و دیاستولیک ۹۰ است، ممکن است نشان دهنده فشار خون بالا باشد. این فشار خون در دسته پیش فشاری قرار می‌گیرد و باید به آن توجه ویژه داشت. کسانی که فشار خون ۱۳ روی ۹ دارند، باید به دقت تحت نظر پزشک باشند.
سرد شدن ناگهانی بدن به فشار خون ربط داره؟