بسیاری از ما تاکنون افت قند خون را تجربه کرده‌ایم و با علائم آن آشنا هستیم. افت قند خون یا هیپوگلیسمی (hypoglycemia) شرایطی است که در آن قندخون (گلوکز) در بدن شما به میزان کمتری از حد نرمال می‌رسد. از آنجایی که گلوکز منبع اصلی انرژی بدن است؛ حفظ قند خون در دامنه طبیعی اهمیت فراوانی دارد. اندازه‌گیری قند خون به صورت مکرر و توجه به طبیعی بودن اعداد آن برای جلوگیری از افت قند خون از درجه اهمیت بالایی برخوردار است.
در بسیاری از افراد قند خون ناشتای کمتر از ۷۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا ۳.۹ میلی‌مول در لیتر، باید به عنوان هشداری برای هیپوگلیسمی در نظر گرفته شود. البته توجه داشته باشید این اعداد در شما ممکن است کمی متفاوت باشد. با اینکه افت قند خون معمولا براثر مصرف داروهای دیابت روی می‌دهد؛ ولی برخی داروهای دیگر و بیماری‌های خاص که نادر هستند نیز می‌تواند سبب پایین آمدن قند در غیردیابتی شود. این وضعیت نیازمند درمان فوری است. برخی از راهکارهای موقت که سبب برگرداندن سطح قندخون به میزان طبیعی می‌شوند؛ مصرف غذاها یا نوشیدنی‌های با قند زیاد هستند. ولی برای درمان طولانی‌مدت ابتدا باید علت زمینه‌ای که باعث افت قند خون شده است شناسایی و برطرف شود. حال که با اهمیت این موضوع آشنا شدید، با سیناکر همراه شوید تا به سراغ بررسی دلایل افت قند خون در افراد غیر دیابتی و نحوه درمان افت قند خون یا هیپوگلیسمی برویم.
آنچه در این مقاله خواهید خواند
- افت قند خون (هیپوگلیسمی) چیست؟
- علائم شایع افت قند خون (قند خون پایین)
- مهم‌ترین علت افت قند خون|شایعترین علت هیپوگلیسمی
- نحوه تنظیم قندخون در بدن
- علت افت قندخون یا هیپوگلیسمی در افراد دیابتی
- علت افت قند خون در افراد سالم (غیر دیابتی)
- علل افت قند خون ناگهانی چیست؟
- دلیل افت قندخون بعد از وعده‌های غذایی
- چه چیزی قند خون را پایین می‌آورد؟
- علائم قند خون پایین در بارداری
- رابطه استرس و افت قند خون
- علائم قند خون عصبی چیست؟
- افت قند خون عصبی
- رابطه افت قند خون و فشار خون
- عوارض هیپوگلیسمی
- آیا افت قند خون می‌تواند بدون علائم باشد؟
- تشخیص افت قند خون (هیپوگلیسمی) چگونه است؟
- موثرترین راه‌های درمان افت قند خون (قندخون پایین)
- درمان سریع افت قند خون در افراد دیابتی
- نکات مهم در درمان سریع افت قند خون
- درمان افت قند خون در افراد غیر دیابتی
- برای درمان قند خون پایین چه بخوریم؟
- درمان هیپوگلیسمی شدید چیست؟
- نحوه درمان افت قند خون بر اثر بیماری زمینه‌ای
- پیشگیری از افت قند خون در مبتلایان به دیابت
- سؤالات متداول شایعترین علت افت قند خون ناگهانی
افت قند خون (هیپوگلیسمی) چیست؟
افت قند خون که اغلب با عنوان هیپوگلیسمی نیز شناخته می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که سطح گلوکز در خون از سطح نرمال به شدت کاهش می‌یابد و این حالت یکی از شایعترین چالش‌هایی می‌باشد که بیماران دیابتی که انسولین یا داروهای کاهنده قند خون مصرف می‌کنند، با آن مواجه هستند. همانطور که می‌دانید، گلوکز یکی از اصلی‌ترین منبع انرژی برای سلول‌های بدن، علی الخصوص برای مغز به شمار می‌رود و کاهش آن می‌تواند علائم مختلفی مانند لرزش، تعریق، گیجی، سرگیجه، تپش قلب، تاری دید و حتی در موارد شدید به تشنج، بیهوشی یا کما را به دنبال داشته باشد.
علائم شایع افت قند خون (قند خون پایین)
همانطور که گفتیم اگر سطح قند خون در بدن شما بیشتر از حد طبیعی افت کند؛ به آن هیپوگلیسمی می‌گویند.
برای اندازه‌گیری قند خون در منزل هم میتوانید از دستگاه تست قند خون دیابان استفاده کنید.
توجه داشته باشید این وضعیت می‌تواند علائم و نشانه‌هایی را ایجاد کند که در زیر به آنها می‌پردازیم:
- ضربان قلب نامنظم یا سریع
- خستگی
- رنگ‌پریدگی
- لرزش
- اضطراب
- تعریق
- احساس گرسنگی
- تحریک‌پذیری
- سوزش یا بی‌حسی لب‌ها، زبان یا گونه
در صورت شدید شدن هیپوگلیسمی و عدم درمان به موقع نیز علائم زیر ممکن است در بیمار ظاهر شوند:
- گیجی، رفتار غیرعادی یا هر دوی این موارد؛ مثل ناتوانی در انجام کارهای روزمره
- اختلالات بینایی از قبیل تاری دید
- تشنج
- از دست دادن هوشیاری
مهم‌ترین علت افت قند خون|شایعترین علت هیپوگلیسمی
از آنجایی که هیپوگلیسمی (hypoglycemia) زمانی رخ می‌دهد که سطح قند خون (گلوکز) شما بیشتر از بازه معمولی پایین بیاید؛ علل زیادی وجود دارند که می‌توانند این اتفاق را سبب شوند. در حقیقت شایعترین علت افت قند خون عوارض جانبی داروهایی است که در درمان دیابت استفاده می‌شود. با این حال موارد دیگری نیز در آن دخیل هستند که در ادامه به طور کامل با آنها آشنا می‌شوید.
نحوه تنظیم قندخون در بدن
قبل از اینکه علت افت قند خون را بررسی کنیم، بهتر است با روند تنظیم آن در بدن هم آشنا شوید. زمانی که شما غذا می‌خورید، بدنتان کربوهیدرات‌های غذاهایی همچون نان، برنج، پاستا، سبزیجات، میوه‌ها و فراورده‌های شیری را دریافت می‌کند. سپس آنها را به مولکول‌های قندی مختلف تجزیه می‌نماید. یکی از این مولکول‌ها گلوکز است. گلوکز منبع اصلی انرژی بدن بوده و با کمک انسولین (هورمونی که از پانکراس ترشح می‌شود.) به سلول‌های اکثر بافت‌های بدن وارد می‌شود.
به عبارتی دیگر انسولین این امکان را برای گلوکز فراهم می‌کند تا وارد سلول‌ها شود. در نتیجه سوخت و انرژی‌ای که سلول‌ها نیاز دارند در اختیارشان قرار می‌گیرد. گلوکز اضافی نیز به صورت گلیکوژن در کبد و عضلات ذخیره می‌شود.
حال اگر برای ساعاتی چیزی نخورید؛ بدن دیگر گلوکزی دریافت نمی‌کند و سطح قند در بدن شما پایین می‌آید. در این زمان هورمون دیگری از پانکراس ترشح می‌شود و به کبد پیام می‌دهد تا گلیکوژن ذخیره‌شده را تجزیه کند و گلوکز را به درون جریان خون بریزد. این مکانیسم سطح قند خون شما را در محدوده طبیعی حفظ می‌کند تا زمانی که دوباره چیزی بخورید. جالب است بدانید بدن شما این توانایی را دارد که خودش گلوکز تولید کند. مرکز اصلی وقوع این فرایند کبد شناخته می‌شود؛ اما کلیه‌ها هم می‌توانند این کار را انجام دهند.
علت افت قندخون یا هیپوگلیسمی در افراد دیابتی
اگر دیابت دارید به معنی این است که در تولید انسولین به میزان کافی مشکل دارید (دیابت نوع ۱) یا بدنتان به خوبی به انسولین پاسخ نمی‌دهد. (دیابت نوع ۲) در نتیجه گلوکز در گردش خون تجمع می‌یابد و ممکن است آن قدر زیاد شود که به سطوح خطرناک و مخرب برسد.
برای اصلاح این مشکل شما باید انسولین یا داروهای دیگر مصرف کنید تا سطح قند خونتان کاهش پیدا کند. توجه داشته باشید مقدار بیش از حد انسولین یا دیگر داروهای دیابت ممکن است سبب افت بیش از اندازه‌ی قند خونتان شود و در نهایت به هیپوگلیسمی مبتلا شوید. افزون بر این موارد درصورتی که بعد از مصرف داروی دیابت کمتر از همیشه غذا بخورید یا بیشتر از همیشه ورزش کنید، هیپوگلیسمی ممکن است ایجاد شود.
پیشنهاد مطالعه: درمان دیابت نوع ۱ با انسولین
علت افت قند خون در افراد سالم (غیر دیابتی)
معمولا افت قند خون در افراد دیابتی رخ می‌دهد؛ اماافراد غیر دیابتی نیز می‌توانند تحت تاثیر آن قرار بگیرند. برای تست قند خون خود و همچنین بهره‌مندی از مشاوره‌ها و راهکارهای درمانی مناسب از متخصصان، بسته مدیریت هوشمند سبک زندگی سیناکر را پیشنهاد می‌کنیم. در ادامه باید بگوییم افت قند خون در افراد سالم شیوع بسیار کمتری دارد و علت آن می‌تواند موارد زیر باشد:
داروها: مصرف اشتباهی داروهای دیابت خوراکی فردی دیگر یک علت محتمل برای وقوع هیپوگلیسمی است. البته داروهای دیگری هم وجود دارند که می‌توانند باعث هیپوگلیسمی شوند؛ به خصوص در بچه‌ها یا افرادی که نارسایی کلیه دارند. به عنوان مثال داروی کینین که در درمان مالاریا کاربرد دارد می‌تواند قند خون را در بدن پایین بیاورد.
زیاده‌روی در مصرف الکل: نوشیدن بیش از حد الکل بدون خوردن هیچ غذایی می‌تواند آزادسازی گلوکز ذخیره‌شده در کبد به جریان خون را مهار کند و باعث هیپوگلیسمی شود. برای آشنایی بیشتر در مورد ارتباط بین زیاده روی مصرف الکل و کبد پیشنهاد می‌کنیم مطلب “پاکسازی کبد چیست؟” را مطالعه فرمایید.
برخی بیماری‌های بحرانی: بیماری‌های کبدی شدید از قبیل هپاتیت شدید یا سیروز می‌توانند باعث هیپوگلیسمی شوند. کلیه‌های سالم با ترشح برخی داروها در ادرار باعث دفع و پاکسازی بدن از این داروها می‌شوند. اختلالات کلیوی می‌توانند این فرایند را مهار کرده و باعث تجمع داروها شوند و افت قند خونِ ناشی از دارو را به وجود بیاورند.
گرسنگی طولانی‌مدت: این موضوع مثل اتفاقی است که در اختلال بی‌اشتهایی عصبی یا همان (anorexia nervosa) روی می‌دهد. این اختلال می‌تواند باعث فقدان مواد اولیه‌ای شود که بدن شما برای ساخت گلوکز به آنها نیاز دارد.
تولید بیش از حد انسولین: یک تومور نادر پانکراس به نام انسولینوما می‌تواند سبب تولید بیش از اندازه انسولین و در نهایت باعث بروز هیپوگلیسمی شود. توجه داشته باشید تومورهای دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند باعث تولید بیش از حد مواد شبه‌انسولینی شوند. بزرگ شدن سلول‌های تولیدکننده‌ی انسولین در پانکراس هم می‌تواند ترشح و آزادسازی بیش از حد انسولین را سبب شود که نتیجه‌ی این امر هم افت قند در بدن است.
کمبودهای هورمونی: برخی اختلالات خاص در غده‌ی فوق کلیه یا همان آدرنال و تومورهای هیپوفیز می‌توانند باعث کمبود هورمون‌های کلیدی تنظیم‌کننده‌ی تولید گلوکز شوند. همچنین کمبود هورمون رشد در کودکان می‌تواند باعث به وجود آمدن هیپوگلیسمی شود.
علل افت قند خون ناگهانی چیست؟
علاوه‌بر موارد گفته شده در بالا، وضعیت‌های دیگری هم وجود دارد که قند شما به صورت ناگهانی افت می‌کند. این موضوع ممکن است نشان دهنده وجود مشکل جدی با سطح قند خون در بدن شما باشد. پس توصیه می‌کنیم در ابتدا با دلایل افت قند در بدن آشنا شوید و بدون شناخت دقیق علل آن دارویی مصرف نکنید و حتما با پزشک خود مشورت نمایید. در ادامه باید بدانید افت غیرمنتظره قند خون به دلایل مختلفی روی می‌دهد که در زیر به آنها اشاره می‌کنیم:
- موارد نادر: برخی شرایط نادر مانند عدم تولید هورمون‌های لازم برای کنترل قند خون وجود دارد که ممکن است منجر به کمبود انسولین یا هیپوگلیسمیا (کاهش شدید قند خون) شود.
- مصرف بیش از حد داروها: برخی داروها مانند انسولین، دیابتامین، متفورمین و … هستند که می‌توانند باعث کاهش ناگهانی سطح قند خون در بدن شوند.
- فعالیت بدنی بیش از حد: فعالیت بدنی شدید بدون مصرف کافی غذا و مایعات می‌تواند منجر به افت ناگهانی قند خون شود.
- کنترل اشتباه قند خون: خطا در محاسبه دوز انسولین یا داروهای دیگر برای کنترل قند خون می‌تواند باعث شود به هیپوگلیسمی مبتلا شوید.
- استرس و اضطراب: این دو مورد به عنوان یک عامل موثر در افت ناگهانی سطح قند خون در برخی افراد شناخته می‌شوند.
مصرف بیش از حد دارو، استرس و اضطراب، فعالیت بدنی بیش از حد از علت‌های افت قند خون ناگهانی هستند.
دلیل افت قندخون بعد از وعده‌های غذایی
این موضوع صحت دارد که افت قند خون معمولا زمانی رخ می‌دهد که شما برای مدتی چیزی نخورده باشید؛ ولی همیشه این موضوع صدق نمی‌کند. گاهی اوقات پس از صرف وعده‌های غذایی غنی از مواد قندی نشانه‌های هیپوگلیسمی بروز می‌یابند؛ چرا که بدن شما به میزانی بیش از اندازه‌ی لازم انسولین تولید و ترشح کرده است. به این وضعیت هیپوگلیسمی واکنشی یا هیپوگلیسمی بعد از غذا (postprandial) می‌گویند و می‌تواند در افرادی که قبلا تحت عمل جراحی بایپس معده قرار گرفته‌اند رخ دهد. البته در افراد دیگر نیز احتمال وقوع آن وجود دارد.
چه چیزی قند خون را پایین می‌آورد؟
برای کاهش قند خون، شما میتوانید از انواع مواد غذایی حاوی فیبر، پروتئین و چربی‌های سالم،همچنین سبزیجات و میوه‌هایی با شاخص گلیسمی پایین استفاده کنید. به طور کلی، مصرف مواد غذایی با فیبر بالا مانند جوی دو سر و نان سبوس‌دار می‌تواند به تنظیم قند خون کمک کند. همچنین ورزش منظم و مدیریت استرس نیز می‌توانند در کاهش قند خون تاثیرگذار باشند.
| مواد غذایی موثر در کاهش قند خون | |
| مواد غذایی با فیبر بالا | سبزیجات برگ‌دار مانند اسفناج و کلم، جو دوسر، کینوا، نان سبوس‌دار، برنج قهوه‌ای، میوه‌هایی مانند سیب، گلابی و توت فرنگی |
| چربی‌های سالم | آووکادو، ماهی‌های چرب، آجیل‌ها و دانه‌ها |
| پروتئین | ماهی‌های چرب، تخم مرغ آب پز، پنیر کم چرب |
| سبزیجات و میوه‌های با شاخص گلیسمی پایین | اسفناج، توت فرنگی، گیلاس، زغال اخته، پرتقال |
| گیاهان دارویی | سرکه سیب، دارچین، زردچوبه، سیر |
| نوشیدنی‌ها | آب، قهوه، شیر |
راهکارهای دیگر عبارتند از:
- ورزش منظم
فعالیت‌های بدنی منظم می‌تواند حساسیت بدن به انسولین را افزایش دهد و در نتیجه قند خون را تنظیم کند.
- مدیریت استرس
استرس می‌تواند قند خون را افزایش دهد. بنابراین تکنیک‌هایی مانند تمرین تنفسی، مدیتیشن و یوگا می‌تواند به کنترل قند خون کمک فراوانی کند.
- مصرف مکمل‌ها
در بعضی موارد، پزشک ممکن است مکمل‌های حاوی کروم و منیزیم را برای کمک به تنظیم قند خون پیشنهاد کند.
- کنترل مصرف کربوهیدرات‌ها
انتخاب کربوهیدرات‌هایی با شاخص گلسیمی پایین مانند غلات کامل و سبزیجات می‌تواند به کنترل قند خون کمک کند.
علائم قند خون پایین در بارداری
علائم افت قند خون در بارداری می‌تواند شامل سرگیجه، لرز و تعریق، گیجی، ضعف، تاری دید و گاهی اوقات تشنج باشد. سایر علائم قند پایین در بارداری و نشانه‌های افت قند خون عبارتند از:
- تپش قلب
- سردرد
- اضطراب
- تحریک پذیری
- تغییر در دید
- گرسنگی
- اختلال در تمرکز حواس
- اگر شدید باشد حتی تشنج و از دست دادن هوشیاری
رابطه استرس و افت قند خون
استرس می‌تواند هم به افزایش و هم به کاهش قند خون منجر شود، اما معمولاً بیشتر با افزایش قند خون مرتبط است. استرس باعث ترشح هورمون‌هایی مثل کورتیزول و آدرنالین می‌شود که می‌توانند بر عملکرد انسولین تاثیرگذار باشند و باعث مقاومت به انسولین شوند، که در نهایت، قند خون را افزایش می‌دهد. همچنین، استرس می‌تواند باعث افت قند خون یا هیپوگلیسمی‌شود، به خصوص در افراد مبتلا به دیابت. در ادامه تأثیر استرس بر قند خون را بررسی می‌کنیم.
| تأثیر استرس بر قند خون | |
| افزایش قند خون | استرس باعث ترشح هورمون‌هایی می‌شود که مقاومت به انسولین را افزایش داده و سطح قند خون را بالا می‌برند. |
| کاهش قند خون | در بعضی موارد، استرس می‌تواند باعث کاهش ناگهانی قند خون شود که می‌تواند علائمی مانند لرز، تعریق، گیجی و ضربان قلب سریع را ایجاد کند. |
علائم قند خون عصبی چیست؟
تعداد زیادی این سوال را پرسیدند که علائم قند عصبی چیست و زمانی که شخص بر اثر استرس دچار دیابت عصبی می‌شود، چه علائمی را ممکن است در خود مشاهده کند؟ علائم قند عصبی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- حالت تهوع و استفراغ
- تاری دید
- تکرار ادرار
- عطش زیاد
- سردرد
- درد در ناحیه شکم
افت قند خون عصبی
همانطور که می‌دانید، استرس به طور جدی منجر به افزایش سطح قند خون می‌شود. قند خون عصبی در افراد غیر دیابتی موقت است و آنها ممکن است به طور موقت دیابت عصبی را تجربه کنند، اما در افراد مبتلا به دیابت قرار گرفتن در وضعیت پرتنش و استرس‌زا، قدری نگران کننده خواهد بود، زیرا احتمال افت شدید قند خون در این زمان برای آنها وجود دارد و این مسئله وضعیت را نگران کننده و دشوار خواهد کرد.
علاوه بر این، دیابت عصبی در بیماران مبتلا به دیابت می‌تواند کلیه‌ها و غدد کلیوی را نیز تحت تاثیر قرار دهد. بنابراین افراد دیابتی حتماً باید استرس خود را کنترل کنند و در نتیجه به دنبال چاره‌هایی برای حذف استرس از زندگی خود باشند.
علائم افت قند خون عصبی
برخی از علائم افت قند خون عصبی شامل موارد زیر است:
- سرگیجه و احساس سردرد
- تعریق و لرزش بدن
- اضطراب و ناراحتی
- خستگی و ضعف
- گیجی و سردرد
- تاری دید و مشکل در دیدن
- افت فشار خون
- تپش قلب
- احساس گرسنگی و تشنگی
- تحریک پذیری بیش از حد و خشم
رابطه افت قند خون و فشار خون
وجود انسولین که در مدیریت گلوکز خون نقش دارد، رابطه مستقیم با تولید اکسید نیتریک در عروق خونی داشته و توانایی بدن برای ساختن اکسید نیتریک را از بین می‌برد. وجود اکسید نیتریک برای رگ‌های خونی مهم است، زیرا یکی از معدود راه‌ها برای گسترش اندازه رگ‌های خونی و کاهش فشار خون است.
اگر شخص مبتلا به دیابت از انسولین استفاده می‌کند، توانایی بدن در کاهش فشار خون از طریق تولید اکسید نیتریک به شدت آسیب دیده و به نوبه خود خطر ابتلا به فشار خون بالا را افزایش می‌دهد. در شرایطی که فشار خون شخص دچار افت شده و خیلی پایین است، قند خون او افزایش می‌یابد. اگر قند خون خیلی پایین بیاید، همین امر نیز صادق است.
به این ترتیب قند خون پایین یا فشار خون پایین می‌تواند باعث بالا رفتن دیگری شود. توجه به این نکته مهم است که بعضی از داروهایی که فشار خون یا قند خون را کاهش می‌دهند هرگونه محافظت طبیعی بدن شما را نادیده گرفته و این رویدادها را نیز آغاز می‌کنند. اگر دچار دیابت، فشار خون بالا یا هر دو هستید مهم است که هم قند خون و هم فشار خون خود را به دقت کنترل کنید تا هنگام درمان دیگری، به یکی از آنها آسیب نرسانید.
عوارض هیپوگلیسمی
اگر هیپوگلیسمی را به موقع و با روش‌های صحیح درمان نکنید، خسارت‌های جبران ناپذیری خواهد داشت که می‌توانیم به تشنج، از دست دادن هوشیاری و حتی مرگ اشاره کنیم. همچنین افت قندخون می‌تواند با موارد زیر مرتبط باشد:
- سرگیجه و ضعف
- سقوط
- آسیب‌های جسمی
- تصادفات وسایل نقلیه‌ی موتوری
- ریسک افزایش‌یافته‌ی زوال عقل یا دمانس در افراد مسن
پیشنهاد مطالعه: نقش چاقی در ارتباط بین دیابت زودرس و زوال عقل
آیا افت قند خون می‌تواند بدون علائم باشد؟
در پاسخ به این سوال باید بگوییم: بله! اگر در طول دوره‌های مکرر به هیپوگلیسمی مبتلا باشید، می‌تواند در نهایت منجر به افت قند خون بدون هشدار (hypoglycemia unawareness) شود. در این زمان بدن و مغز دیگر نشانه‌های هشداردهنده‌ی افت قندخون مانند لرزش یا ضربان قلب نامنظم را ایجاد نمی‌کنند. وقتی این اتفاق بیفتد؛ ریسک هیپوگلیسمی شدید و تهدیدکننده‌ی حیات افزایش می‌یابد. پس در صورتی که مبتلا به دیابت هستید و به صورت مکرر دچار دوره‌های افت قند خون و هیپوگلیسمی بدون هشدار می‌شوید؛ باید حتما به پزشک مراجعه کنید.
ممکن است پزشکتان درمان شما را اصلاح کند. به عنوان مثال قندخون هدف را افزایش دهد یا تمرین آگاهی از گلوکز خون (blood glucose awareness training یا BGAT) را به شما توصیه کند. توجه داشته باشید اگر دارای بیماری دیابت هستید، دوره‌های افت قند خون ممکن است برای شما آزاردهنده و ترسناک باشند. ترس از هیپوگلیسمی نیز سبب خواهد شد انسولین کمتری مصرف کنید تا قند خونتان بیش از حد افت نکند. این موضوع هم در نهایت منجر به دیابت کنترل‌نشده می‌شود و مشکلات زیادی را برایتان به وجود می‌آورد. بنابراین حتما با پزشک خود درباره‌ی ترستان صحبت کنید و بدون موافقت او دوز داروهای دیابت مصرفی را تغییر ندهید.
تشخیص افت قند خون (هیپوگلیسمی) چگونه است؟
اگر از انسولین یا سایر داروهای پایین آورنده قندخون استفاده می‌کنید و همزمان علائم و نشانه‌های مربوط به افت قند خون را دارید؛ باید سطح قند در بدن خود را با یک دستگاه چک کنید. اگر قند خون شما زیر ۷۰ میلی‌گرم بر دسی لیتر باشد؛ نیاز به درمان فوری خواهید داشت. در مقابل، اگر از داروهایی که منجر به افت قند خون می‌شوند استفاده نمی‌کنید ولی همزمان علائم مربوط به آن را نشان می‌دهید؛ باید با پزشک تماس بگیرید. احتمالا پزشکتان درباره نکات زیر از شما سوال خواهد کرد:
- علائم و نشانه‌هایتان چگونه است؟ آن را توصیف کنید.
اگر در هنگام مراجعه این علائم را نداشته باشید پزشک از شما می‌خواهد که در طول یک شب یا برای ساعات طولانی‌تری ناشتا بمانید. بدین ترتیب علائم مربوط به افت قند خون بروز پیدا می‌کند و پزشک بر این اساس می‌تواند به تشخیص درست برسد. همچنین ممکن است بنابر صلاح‌دید پزشک نیاز باشد برای انجام این تست در بیمارستان بستری شوید و تحت‌نظر قرار بگیرید. در صورتی که علائم بعد از صرف غذا آشکار شود؛ پزشک از شما می‌خواهد سطح قند خون در بدن خود را بعد از خوردن یک وعده غذایی اندازه بگیرید.
- در هنگام بروز علائم سطح قندخونتان چند است؟
پزشک جهت بررسی‌های آزمایشگاهی یک نمونه خون از شما می‌گیرد.
- آیا زمانی که قند خونتان افزایش پیدا می‌کند، علائم مربوط به افت قند خون ناپدید می‌شود؟
در صورت نیاز پزشک یک معاینه کامل انجام می‌دهد و تاریخچه پزشکی را نیز مورد بررسی قرار می‌دهد. آسان‌ترین راه چک کردن قند خون، استفاده از دستگاه‌های خانگی است. سیناکر دستگاه قند خون را در بهترین مدل‌ها برای سهولت دسترسی شما به نتایج دقیق‌تر ارائه می‌دهد. برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله مربوط به چه عواملی بر دقت دستگاه‌های اندازه‌گیری قند خون تأثیر می‌گذارد؟ را مطالعه نمایید.
اقداماتی که باید قبل از ملاقات با پزشک انجام دهید
اگر شما مبتلا به دیابت نوع یک هستید و دوره‌های مکرر افت قند خون را تجربه می‌کنید؛ باید از پزشک خود در مورد نحوه برخورد با آن پرس‌وجو کنید. در مقابل، اگر هنوز برای شما تشخیص دیابت داده نشده است؛ توصیه می‌کنیم با پزشک یک قرار ملاقات ترتیب دهید.
در زیر اقدامات ضروری که بهتر است قبل از مراجعه به پزشک انجام دهید را معرفی می‌کنیم:
- زمان شروع، تعداد دفعات و چگونگی بروز علائم را یادداشت کنید.
- یک لیست از نام تمام داروهای مصرفی، ویتامین‌ها و سایر مکمل‌ها به همراه دوزشان آماده کنید.
- جزئیات اخیر مربوط به بیمار‌یتان را به یادداشت اضافه نمایید. به عنوان مثال زمان و نتایج آزمایشات قند خون و نحوه مصرف داروهایتان را در آن قید کنید. برای اندازه‌گیری سطح قند در منزل هم میتوانید برای خرید دستگاه تست قندخون دیابان به فروشگاه سیناکر مراجعه و خرید خود را به صورت آنلاین انجام دهید.
- عادت‌های معمول روزانه را بنویسید. به عنوان مثال: مصرف الکل، برنامه وعده‌های غذایی و برنامه ورزشی. همچنین به تغییرات اخیر عادت‌ها مثل تغییر در برنامه ورزشی یا یک شغل جدید که باعث تغییر در برنامه غذایی می‌شود نیز توجه داشته باشید.
- در صورت امکان یکی از اعضای خانواده یا دوستان که بتواند در یادآوری برخی اطلاعات به شما کمک کند همراه خود بیاورید.
- سوالاتی که می‌خواهید بپرسید را یادداشت کنید تا بتوانید از وقت ملاقات خود با پزشک بیشترین استفاده را ببرید.
سوالاتی که باید از پزشک بپرسید؟
در این بخش پرسش‌های مهمی را معرفی می‌کنیم که بهتر است حتما از پزشک خود بپرسید و پاسخ آنها را پیدا کنید. این سوالات به شما کمک می‌کنند به طور دقیق از وضعیت خود باخبر شوید و روش‌های درمان را با خیال راحت پیش بگیرید.
- آیا این علائم در نتیجه‌ی افت قندخون ایجاد می‌شود؟
- به نظر شما چه عواملی باعث ایجاد علائم افت قند خون در بدن من می‌شود؟
- آیا لازم است برنامه درمانی خود را تغییر دهم؟
- آیا لازم است رژیم غذایی یا برنامه ورزشی را تغییر دهم؟
- از آنجایی که من بیماری دیگری به جز دیابت دارم؛ چطور می‌توانم این بیماری‌ها را به صورت همزمان مدیریت کنم؟
اگر هنوز تشخیص دیابت برای شما داده نشده است این سوالات را بپرسید:
- آیا افت قندخون محتمل‌ترین دلیل بروز این علائم است؟
- هیپوگلیسمی چه علت دیگری می‌تواند داشته باشد؟
- چه آزمایشاتی باید در این زمینه انجام دهم؟
- چه اقداماتی همچون تغییر سبک زندگی می‌تواند در بهبود علائم موثر باشد؟
- آیا برای درمان لازم است به متخصص مراجعه کنم؟
سوالاتی که بیمار از پزشک برای تشخیص دیابت بپرسد.
سوالاتی که پزشک از شما می‌پرسد:
- معمولا چه زمانی علائم شما بروز پیدا می‌کند؟
- به نظر خودتان چه چیزی شروع علائم را تحریک می‌کند؟
- آیا بیماری دیگری نیز دارید؟
موثرترین راه‌های درمان افت قند خون (قندخون پایین)
حال که با علائم، دلایل و حتی تشخیص قند خون آشنا شدید، نوبت به معرفی راهکارهای موثر برای درمان آن می‌رسد. اگر برای تست آن نمی‌خواهید به بیمارستان مراجعه کنید یا نیاز دارید به صورت روزانه یا هفتگی سطح قند خود را اندازه بگیرید، همچنین باید در هنگام بروز علائم افت قند خون اقدامات زیر را به خاطر داشته باشید:
- به مقدار ۱۵ تا ۲۰ گرم از یک ماده غذایی حاوی کربوهیدرات زود جذب مصرف کنید. این مواد غذایی بدون پروتئین و چربی هستند و به راحتی در بدن تبدیل به قند می‌شوند. مهم‌ترین آنها شامل: ژل و قرص‌های گلوکز، آبمیوه، نوشیدنی غیرالکلی مانند لیموناد و پپسی کولا، عسل و آبنبات می‌شود.
- پس از گذشت ۱۵ دقیقه، قند خونتان را مجددا چک کنید. اگر هنوز عدد آن زیر ۷۰ میلی‌گرم در دسی لیتر باشد، می‌بایست ۱۵ تا ۲۰ گرم دیگر از کربوهیدرات‌های زود جذب را مصرف نمایید. سپس به صورت مجدد پس از گذشت ۱۵ دقیقه، قند خون خود را بررسی کنید. این مراحل را تکرار کنید تا زمانی که قند خون به بالای ۷۰ میلی‌گرم بر دسی لیتر برسد.
- خوردن میان وعده‌های غذایی را در طول روز را فراموش نکنید. زمانی که سطح قند خون نرمال است خوردن یک میان وعده می‌تواند به تثبیت آن و پر شدن ذخایر گلیکوژن در بدن کمک کند.
درمان سریع افت قند خون در افراد دیابتی
در زمان افت قند خون (زمانی که سطح قند خون به کمتر از ۷۰mg/dl برسد)، مصرف فوری کربوهیدرات‌های ساده ضروری است. این روش درمانی ،ساده و تاثیرگذار است و باید سریع انجام شود. در ادامه مراحل درمان افت قند خون را توضیح می‌دهیم:
- مصرف ۱۵ گرم کربوهیدرات ساده
یکی از موارد زیر را بلافاصله مصرف کنید:
- یک قاشق غذاخوری عسل، شکر یا شیره
- ۸۰ تا ۱۲۰ میلی‌لیتر آبمیوه طبیعی
- ۳ عدد خرما
- دو سوم لیوان نوشیدنی ورزشی
- بررسی مجدد قند خون
پس از ۱۰ تا ۱۵ دقیقه بعد از مصرف کربوهیدرات، مجدداً سطح قند خون خود را اندازه‌گیری کنید. اگر قند خون همچنان کمتر از ۷۰ mg/dl بود، دوباره ۱۵ گرم کربوهیدرات ساده مصرف کنید.
- تکرار مراحل تا بازگشت قند خون به محدوده طبیعی
این فرایند را تا زمانی که قند خون بالای ۷۰ mg/dl شود، ادامه دهید.
- کنترل مداوم قند خون
اگر تا وعده غذایی بعدی بیش از یک ساعت باقی مانده است، یک ساعت پس از بهبود قند خون دوباره آن را بررسی کنید. در صورت افت مجدد قند خون مراحل بالا را تکرار کنید .
نکات مهم در درمان سریع افت قند خون
برای درمان سریع افت قند خون خود بهتر است هر یک از نکاتی که در ادامه گفته می‌شود را رعایت کنید.
- به تعویق نینداختن درمان: در زمان افت قند خون درمان سریع برای جلوگیری از تشنج، بیهوشی یا مشکلات جدی ضروری است.
- پرهیز از مصرف کربوهیدرات‌های پیچیده: در این شرایط فقط از کربوهیدرات‌های ساده استفاده کنید، زیرا این نوع کربوهیدرات‌ها سریع‌تر جذب می‌شوند.
- آمادگی در شرایط اضطراری: همیشه آبمیوه، خرمای خشک یا آبنبات همراه داشته باشید تا در مواقع لزوم مانند یک استرس ناگهانی به سرعت برای درمان افت قند اقدام کنید.
درمان افت قند خون در افراد غیر دیابتی
درمان افت قند خون در افراد سالم معمولاً با رژیم غذایی حاوی قند، مثل آبنبات، شکلات یا نوشابه‌های شیرین انجام می‌شود. در بعضی موارد ممکن است نیاز به تزریق گلوکاگون نیز باشد. علاوه بر مصرف مواد غذایی که قند خون را سریع بالا می‌برند، مصرف کربوهیدرات‌های پایدار مانند نان، سبزیجات یا میوه‌ها به پایدار ماندن قند خون کمک می‌کنند. همچنین مصرف پروتئین در کنار مواد غذایی حاوی قند، باعث حفظ سطح قند خون و جلوگیری از افت آن می‌شود. در نتیجه لازم است همیشه میزان قند خون خود را پایش کنید و با پزشک متخصص مشورت کنید.
برای درمان قند خون پایین چه بخوریم؟
برای درمان افت قند خون، باید مواد غذایی حاوی قند سریع الجزب را مصرف کنید. این مواد غذایی در عرض چند دقیقه قند خون را افزایش می‌دهند. بعضی از مثال‌های مواد غذایی مناسب برای درمان قند پایین عبارتند از:
- آبنبات
- شکلات
- نوشابه‌های شیرین
- آبمیوه
- ژله
- موز
- عسل
درمان هیپوگلیسمی شدید چیست؟
به وضعیتی که برای درمان افت قند خون به کمک فرد دیگری نیاز باشد، هیپوگلیسمی شدید می‌گویند. برای مثال می‌توانیم به شرایطی اشاره کنیم که نمی‌توانید چیزی بخورید یا نیاز به تزریق گلوکاگون یا تزریق داخل وریدی گلوکز دارید. به خاطر داشته باشید به طور معمول افراد دیابتی که تحت درمان با انسولین هستند، همیشه باید کیت‌های گلوکاگون را برای مواقع اورژانسی همراه خود داشته باشند. خانواده و اطرافیان آنها نیز باید با نحوه دسترسی و استفاده از سوزن لنست تست قند خون و کیت‌ها در مواقع اورژانس آشنایی کامل پیدا کنند.
نحوه درمان افت قند خون بر اثر بیماری زمینه‌ای
همانطور که گفتیم افت قند در بدن معمولا بر اثر دیابت است ولی گاهی موارد می‌تواند بر اثر یک بیماری زمینه‌ای رخ دهد. بنابراین پزشک باید برای پیشگیری از بروز حملات مکرر افت قند خون، بیماری‌های زمینه‌ای را شناسایی و آنها را درمان کند. بسته به علت بیماری درمان آن نیز متفاوت خواهد بود:
داروها: اگر علت بروز هایپرگلایسمی (افزایش سطح قندخون) داروهای مصرفی فرد باشد، بنابر صلاح‌دید پزشک ممکن است دستور قطع مصرف دارو، تغییر دوز مصرفی یا تغییر نوع دارو داده شود.
درمان سرطان‌ها: اگر این بیماری بر اثر سرطان باشد؛ سرطان پانکراس با خارج کردن تومور توسط جراحی درمان می‌شود. در بعضی موارد نیز برداشتن بخشی از پانکراس ممکن است علاج‌بخش واقع شود.
پیشگیری از افت قند خون در مبتلایان به دیابت
برای جلوگیری از کاهش سطح قند خون در بدن خود باید برنامه کنترل دیابتی را که به کمک پزشکتان طراحی کرده‌اید اجرا کنید. اگر شروع به مصرف داروی جدیدی کرده‌اید؛ برنامه‌ی غذایی یا زمان‌بندی مصرف داروهایتان را تغییر داده‌اید؛ اخیرا ورزش می‌کنید یا فعالیت فیزیکی جدیدی را آغاز کرده‌اید، با پزشک درباره‌ی چگونگی تاثیر این تغییرات بر کنترل دیابت و ریسک افت قند خون مشورت کنید.
در این میان استفاده از نمایشگر مداوم قند خون (Continuous Glucose Monitor یا CGM) در برخی افراد سودمند است؛ به ویژه در آن دسته از افراد که دچار هیپوگلیسمی بدون هشدار هستند. نمایشگر CGM یک سیم ریز دارد که در زیر پوست نصب می‌شود و اعداد مربوط به سطوح قند را به یک دریافت‌کننده می‌فرستد. حال اگر قند خون بیشتر از حد طبیعی افت کند؛ برخی مدل‌های CGM به شما هشدار می‌دهند.
امروزه اغلب پمپ‌های انسولین با CGM ادغام می‌شوند و درصورتی که سطح قند خون به سرعت در حال افت باشد؛ این پمپ‌ها آزادسازی انسولین را متوقف می‌کنند تا از هیپوگلیسمی جلوگیری شود. توصیه می‌کنیم همیشه کربوهیدرات‌های سریع الاثر همچون آبمیوه یا قرص گلوکز به همراه داشته باشید تا کاهش قند خون را قبل از این که سطح گلوکز به درجات خطرناک برسد، درمان کنید.
جمع‌بندی علت افت قند خون در افراد غیر دیابتی
در این مقاله با شایع ترین علائم افت قند خون (هیپوگلیسمی) و عوارض آن، دلایل افت قند خون ناگهانی در افراد سالم و دیابتی و … آشنا شدیم. در دوره‌های هیپوگلیسمی (hypoglycemia)، خوردن وعده‌های غذایی متعدد و کوچک در طول روز می‌تواند به عنوان راه حلی موقت برای اجتناب از افت قند خون سودمند باشد؛ با این حال این رویکرد به عنوان یک استراتژی طولانی‌مدت توصیه نمی‌شود. پس برای دریافت راهکارها و مشاوره‌های لازم توصیه می‌کنیم با پزشکان سیناکر در تعامل باشید تا علت زمینه‌ای هیپوگلیسمی را شناسایی و درمان کنید. برای این امر تنها کافی است اشتراک پزشک و سرویس پایش آنلاین سیناکِر را تهیه نمایید و از خدمات بیشمار آن بهره‌مند شوید.
سؤالات متداول شایعترین علت افت قند خون ناگهانی
در ادامه به برخی از پرسش‌های رایج شما راجع به افت قند خون پاسخ‌های کوتاه و مختصر ارائه می‌دهیم.
۱. علت افت قند خون چیست؟
هیپوگلیسمی یا افت قند خون می‌تواند با سوء تغذیه و گرسنگی رخ دهد. زمانی که شما غذای کافی دریافت نمی‌کنید و ذخایر گلیکوژن مورد نیاز بدن شما برای تولید گلوکز مصرف می‌شود.
۲. آیا افراد سالم هم ممکن است دچار افت قند خون ناگهانی شوند؟
بله، هیپوگلیسمی در افراد غیر دیابتی هم می‌تواند به دلیل غذا نخوردن طولانی مدت، ورزش سنگین بدون تغذیه کافی یا بیماری‌هایی مانند نارسایی کبد یا اختلالات هورمونی رخ دهد.
۳. آیا مصرف الکل می‌تواند باعث افت قند خون شود؟
بله، مخصوصا اگر فرد الکل را با معده خالی مصرف کند موجب هیپوگلیسمی می‌شود، چرا که الکل می‌تواند عملکرد کبد را در آزادسازی گلوکز مختل کند.
۴. عوارض قند خون چیست؟
هیپوگلیسمی درمان نشده می‌تواند باعث موارد زیر شود:
- تشنج
- از دست دادن هوشیاری
- مرگ
هیپوگلیسمی همچنین می‌تواند در ایجاد موارد زیر نقش داشته باشد:
- سرگیجه و ضعف
- سقوط
- صدمات
- تصادفات وسایل نقلیه موتوری
- خطر زوال عقل در بزرگسالان
۵. آیا افت قند خون در خواب ممکن است رخ دهد؟
بله، افرادی که شب‌ها انسولین مصرف می‌کنند، این حالت را بیشتر تجربه می‌کنند و علائمی مانند تعریق شبانه، کابوس یا بیدار شدن ناگهانی می‌توانند نشانه آن باشند.
سلام و درود … خدا قوت خسته نباسید
من بیشتر مواقع حالت هیپوگلیسیمی میشم ولی قند خون بدنم نرماله علتش چی میتونه باشه؟
حس ظعف و اینکه احساس میکنم بدنم از داخل داره خالی میکنه …
من قندم بعضی اوقات شدیدا افت میکنه و شیرینیجات زیاد میخورم این ممکنه بعدها عوارض زیادی داشته باشه
سلام دوست عزیز:
توصیه‌ی ما به شما، مراجعه به پزشک و انجام آزمایش می‌باشد.
مصرف هر ماده ی غذایی بیش از مقدار مورد نیاز می تواند برای بدن مضر باشد.
سلام وعرض ادب
بنده زمانی که تو باشگاه تمرینم سنگین میشه چشام سیاهی میره و هرازگاهی سرگیجه میگیرم بطوری که دیگه نمیتونم تمرینمو ادامه بدم میخواستم ببینم میتونه به خاطر افت قند باشه ؟ اگر بله چیکار باید کنم
سلام دوست عزیز:
بله ممکن است افت قند باشه، بهتر است توسط پزشک معاینه شوید و برای شما چکاپ هم نوشته شود.
مایی که همیشه با افت قند مواجهیم شکلاتایی که شیرین کننده مصنوعی دارن تو طولانی مدت ضرر ندارن؟
سلام دوست عزیز:
قند مورد نیاز خود را میتوانید با مصرف به اندازه ی خرما، عسل، مویز، توت و … تامین کنید.
مصرف هر ماده ی غذایی بیش از مقدار مورد نیاز می تواند برای بدن مضر باشد.
گلوکاگون کجا بود اونوقت؟؟؟!!!
یکی از کاملترین مطالبی بود که راجب علائم افت قند خون خوندم
ممنون از شما
امیداوریم براتون مفید بوده باشه