در حین ورزش چه اتفاقی برای قند خون می‌افتد؟

از آنجایی که ورزش و دیابت چالش‌های خاصی را به همراه دارند؛ دانستن برخی نکات به شما در کنترل قند خون خود کمک بسیار زیادی می‌کند. در حقیقت ورزش و فعالیت بدنی می‌تواند سطح قند خون را در بدن به طرق مختلف تحت تاثیر قرار دهد. با افزایش فعالیت، سلول‌های عضلانی به ترشح انسولین بسیار حساس‌تر می‌شوند و این افزایش حساسیت ممکن است تا ساعت‌های زیادی پس از پایان تمرین، بسته به میزان فعالیت ادامه پیدا کند. هر چه فعالیت شما شدیدتر و طولانی‌تر باشد؛ بدن حساسیت بیشتر و طولانی‌تری به انسولین نشان می‌دهد.

حال ممکن است بپرسید این حساسیت به چه طریقی ترشح انسولین را تغییر می‌دهد؟ در پاسخ باید بگوییم نیروی انسولین در بدن بیشتر از حد معمول می‌شود و می‌تواند سبب کاهش یا افزایش سطح قند خون شود. برخی از ورز‌ش‌ها و فعالیت‌های بدنی، به ویژه تمرینات با شدت بالا/کوتاه مدت و ورزش‌های رقابتی، می‌توانند باعث افزایش شدید سطح قند خون شوند.

این موضوع در درجه اول به علت ترشح هورمون آدرنالین است که با این نوع فعالیت‌ها همراه خواهد بود. حال چگونه می‌توان با ورزش دیابت را کنترل کرد؟ پاسخ ساده است! با اطلاع از تغییرات و نوسانات قند خون در هنگام ورزش می‌توانید کمک بسیار زیادی در مدیریت دیابت داشته باشید. در ادامه این مطلب از سیناکر به تمامی نکات لازم در این زمینه خواهیم پرداخت.

عوامل موثر بر کاهش قند خون هنگام ورزش

همانطور که گفتیم وقتی ورزش می‌کنیم ضربان قلب بالا می‌رود و عضلات شروع به انقباض می‌کنند. این توضیح در ساده‌ترین سطح است. افزون بر این مورد، مکانیسم‌های پیام‌رسانی پیچیده، حساسیت به انسولین را در بدن افزایش می‌دهند و توانایی عضلات ما در جذب گلوکز بدون انسولین از طریق گیرنده‌های GLUT4 را افزایش می‌دهند.

مطالعات نشان داده است که این حالت حتی در هنگام حرکات کششی سبک نیز اتفاق میفتد. در حالت طبیعی، بدن ما می‌تواند تولید انسولین را متوقف کرده و هورمون‌های دارای اثر متقابل (هر یک از هورمون‌هایی که دارای اثرات مخالف با انسولین هستند) را در بدن بالا ببرد تا از افت قند خون (هایپوگلایسمی) در هنگام ورزش جلوگیری کند.

حال باید بدانید برای افراد مبتلا به دیابت که انسولین استفاده می‌کنند، ما با انسولین فعال (مقدار انسولین سریع الاثری که هنوز در بدن فعال است) روبه‌رو هستیم. این انسولین باعث سرکوب هورمون‌های دارای اثر متقابل نیز می‌شود و در نتیجه به ناچار میزان قند خون در بدن پایین خواهد رفت.

رابطه دیابت و کاهش قند خون پس از ورزش

خوب است بدانید طبق تحقیقات انجام شده، افراد مبتلا به دیابت نوع 1 برای جلوگیری از پایین آمدن قندشان در حین ورزش نیاز به کاهش 50 تا 90 درصدی انسولین دارند. چرا که ورزش باعث می‌شود عضلات شما گلوکز بیشتری مصرف کند و میزان قند را در بدن کاهش دهد.

بنابراین این موضوع برای افراد مبتلا به دیابت مهم است که BGL خود را قبل، در حین و بعد از ورزش کنترل کنند. (معنی BGL: میزان سطح و اندازه گلوکز موجود در خون انسان) در این خصوص باید بدانید هیپوگلیسمی (BGL پایین) می‌تواند در افرادی که انسولین تزریق می‌کنند یا نوعی از داروهای کاهش دهنده گلوکز (سولفونیل اوره) می‌خورند؛ رخ دهد.

پس از آنجایی که ورزش سبب بالارفتن مصرف عضلات از گلوکز می‌شود، BGL در بدن پایین می‌آید و برای افرادی که انسولین یا قرص دیابت مصرف می‌کنند خطر کاهش بیش از حد قند وجود دارد. لذا توصیه می‌کنیم حتما قند خون خود را با دستگاه تست قند خون سیناکر قبل و بعد از ورزش بررسی کنید تا متوجه تغییرات قند در ورزشی که انجام می‌دهید شوید.

از مهم‌ترین عوامل موثر می‌توانیم به نوع ورزش، مدت زمان فعالیت، سطح تناسب اندام و شدت آن اشاره کنیم. برای کاهش خطر افت قند خون و هیپوگلیسمی این راهکارها را انجام دهید:

1. میزان قند در بدن خود را قبل از ورزش بررسی کنید و مطمئن شوید که BGL شما حداقل 7.0 میلی مول در لیتر باشد.
2. بررسی منظم قند خون در حین و بعد از ورزش
3. افزایش مصرف کربوهیدرات در صورت لزوم (با توجه به شدت، مدت و نوع ورزش)
4. کاهش مصرف دارو یا انسولین در صورت لزوم (پس از توافق با پزشک)

توجه داشته باشید افرادی که دارای دیابت نوع 1 هستند و انسولین تزریق می‌کنند یا سولفونیل اوره می‌خورند در خطر بیشتری قرار دارند. همچنین افرادی که دوره‌های مکرر هیپوگلیسمی (هیپوگلیسمی بدون هشدار) داشته‌اند یا قبل از ورزش الکل مصرف کرده‌اند هم در خطر کاهش قند خون قرار دارند. (الکل توانایی شما در تشخیص هیپوگلیسمی را کاهش می‌دهد.)

توصیه می‌کنیم اگر در معرض افت قند خون هستید، همیشه داروهای هیپوگلیسمی مانند ژل گلوکز را با خود حمل کنید و از دستبند هشدار پزشکی استفاده نمایید. برای راهنمایی بیشتر می‌توانید اشتراک پزشک از سیناکر تهیه کنید و از متخصصان برای مدیریت دیابت مشورت بگیرید.

چرا بعد از ورزش قند خون بالا می‌رود؟

بسیاری از مردم تصور می‌کنند که ورزش با دیابت همیشه به معنای کاهش قند خون است و امکان ندارد سطح گلوکز در بدن بالا برود. در این میان باید بدانید اغلب اوقات هنگام ورزش نیز این احتمال وجود دارد که دچار افزایش ناگهانی قند شوید. این حالت به ویژه در حین ورزش‌های بی‌هوازی اتفاق میفتد.

در واقع سطح قند خون به دلیل هورمون‌های دارای اثر متقابل (مانند اپی‌نفرین و گلوکاگون) بالا می‌رود که در پاسخ به ورزش‌های بی‌هوازی افزایش می‌یابند. این پاسخ در صورتی که انسولین کافی در بدن خود نداشته باشید، می‌تواند تشدید شود؛ زیرا انسولین مانع تولید یا عملکرد این هورمون‌های دارای اثر متقابل می‌شود. بدون انسولین نیز آن‌ها می‌توانند خارج از کنترل شده و سبب پدیدارآمدن مشکلات در بدن شوند.

اما اگر انسولین بیش از حد در بدن وجود داشته باشد، این هورمون‌ها را مهار می‌کند. همراه با افزایش حساسیت به انسولین در ورزش، افت قند خون ایجاد می‌شود. بعد از آن، یک پیک افزایش قند پس از ورزش وجود دارد. این حالت زمانی رخ می‌دهد که اسید لاکتیکی که در عضلات شما در هنگام ورزش جمع شده است به کبد بازگردانده ‌شود و کبد آن را به گلوکز تبدیل کند.

پس از تبدیل شدن به گلوکز، دوباره به جریان خون وارد می‌شود تا گلوکز بتواند برای انجام تمرینات بعدی در عضلات ذخیره گردد. این روند عالی است و طبیعی و نرمال شناخته می‌شود.حال بیایید به پاسخ ستیز و گریز فکر کنید؛ در واقع بدن شما مطمئن می‌شود که برای حمله یا استرس بعدی آماده است.

اما تخلیه‌ی قند خون می‌تواند منجر به قندهای خون فوق‌العاده بالا پس از ورزش منجر شود. این موضوع زمانی شدت پیدا می‌کند که مقدار انسولین سریع الاثر کمی ‌برای مقابله با آن در بدن وجود داشته باشد. برای دویدن‌های کوتاه (4.5-9 کیلومتر) توصیه می‌کنیم بدون انسولین فعال در بدن ورزش کنید تا در پایان دویدن بدن بتواند برای مبارزه با افزایش ناگهانی از یک دوز بولوس (دوز سرشار) آماده شود.

برای اندازه‌گیری سطح گلوکز در بدن هم می‌توانید انواع دستگاه تست قند‌خون همراه با اپلیکیشن هوشمند از فروشگاه سیناکر را تهیه کنید.

پیشنهاد مطالعه: ۵ راهکار ضروری برای کنترل قندخون هنگام ورزش

نکات مهم ورزش برای دیابت

قبل از اینکه یک برنامه ورزشی برای خود تنظیم کنید، بهتر است با پزشک مشورت نمایید. به خصوص اگر برای مدت زیادی فعالیت‌های بدنی نداشته‌اید، حتما توصیه می‌کنیم از پزشک خود بپرسید که ورزش‌هایی که در نظر دارید انجام دهید چه تاثیری بر سطح قند خون شما می‌گذارد.

همچنین از او برای اطلاع از بهترین زمان ورزش برای دیابت پرس‌وجو کنید و از تاثیر بالقوه داروهایتان بر قند خون پس از ورزش باخبر شوید. در این میان باید بدانید اکثر متخصصان برای داشتن بهترین فواید سلامتی، حداقل 150 دقیقه در هفته ورزش با شدت متوسط را توصیه می‌کنند.

به عنوان مثال می‌توانیم به پیاده‌روی سریع، شنا و دوچرخه سواری اشاره کنیم. همچنین بهتر است اگر انسولین یا داروهای دیگری مصرف می‌کنید که می‌توانند باعث کاهش قند خون (هیپوگلیسمی) شوند، 15 تا 30 دقیقه قبل از ورزش قند خود را آزمایش کنید. توجه داشته باشید اگر داروهای دیابت مصرف نمی‌کنید یا داروهایی که معمولا با سطح قند خون پایین مرتبط هستند، نمی‌خورید، به احتمال زیاد نیازی به انجام اقدامات احتیاطی خاصی قبل از ورزش نخواهید داشت.

دستورالعمل کلی برای کنترل سطح قند خون قبل از ورزش

در زیر چند دستورالعمل کلی برای کنترل سطح قند خون قبل از ورزش آورده شده است: (اندازه گیری‌ها بر حسب میلی گرم در دسی لیتر (mg/dL) یا میلی مول در لیتر (mmol/L) هستند.)

قند خون کمتر از 100 میلی‌گرم در دسی لیتر (5.6 میلی مول در لیتر): این محدوده قند خون ممکن است برای ورزش و فعالیت بدنی بسیار پایین باشد. برای حل این مشکل قبل از شروع تمرین، یک میان وعده کوچک حاوی 15 تا 30 گرم کربوهیدرات مانند آبمیوه، میوه، کراکر یا حتی قرص گلوکز بخورید.

100 تا 250 میلی‌گرم در دسی لیتر (5.6 تا 13.9 میلی مول در لیتر): برای اکثر افراد این محدوده ایمن قند خون قبل از ورزش است و مناسب به نظر می‌رسد.

250 میلی‌گرم یا بالاتر در دسی لیتر (13.9 میلی مول در لیتر): این یک محدوده احتیاط است و قند خون شما احتمال دارد برای ورزش بیش از حد بالا باشد. بنابراین توصیه می‌کنیم حتما قبل از ورزش، ادرار خود را از نظر کتون آزمایش کنید. (موادی که در هنگام تجزیه چربی بدن برای انرژی ساخته می‌شوند. وجود کتون‌ها نشان می‌دهد که بدن شما انسولین کافی برای کنترل قند خون ندارد.) اگر زمانی که سطح کتون بالایی دارید ورزش کنید، در معرض خطر کتواسیدوز قرار می‌گیرید. (یک عارضه جدی دیابت که نیاز به درمان فوری دارد.) پس به جای ورزش اقداماتی را برای اصلاح سطوح بالای قند خون انجام دهید و منتظر بمانید تا آزمایش کتون نشان دهنده عدم وجود کتون در ادرار باشد. سپس می‌توانید ورزش خود را شروع کنید.

سخن پایانی

بسیار مهم است که توجه داشته باشید موارد گفته شده در بالا معمولا در هنگام ورزش در بدن اتفاق میفتد. اما برخی افراد وجود دارند که با کنترل قند خون، مدیریت انسولین، رژیم غذایی روزهای قبل، سطح خواب و حتی سطح پایه‌ی تناسب اندام می‌توانند از وقوع آن جلوگیری کنند.

پس ما نمی‌گوییم که همیشه افراد دارای دیابت یا حتی سالم این تغییرات قند را در بدن پس از ورزش مشاهده خواهند کرد و به سبک زندگی آن‌ها نیز بستگی دارد. در نهایت برای کنترل و اندازه‌گیری سطح قند خود می‌توانید از بسته مدیریت هوشمند قند خون سیناکر به همراه پایش آنلاین پزشک استفاده نمایید.