منظور از فشار خون سیستولی و دیاستولی چیست؟ وقتی فشار خونتان را اندازه میگیرند دو عدد به شما اعلام می‌کنند. عدد اول که عدد بالاتری است همان فشار سیستولی شما است و عدد دوم که مقدار کمتری هم دارد فشار خون دیاستولی است. دانستن این مطلب بسیار مهم است و می‌تواند زندگی شما را نجات دهد.
فشار خون سیستولی چیست؟
وقتی قلب شما می‌تپد، خون را از طریق عروق به بقیه قسمت‌های بدن می‌فرستد. این نیرو که از طرف قلب به رگ‌های خونی وارد می‌شود، همان فشار خون سیستولی است. محدوده‌های فشار خون سیستولی عبارتند از :
- فشار خون نرمال: زیر ۱۲۰
- پیش فشارخون یا پره‌هایپرتنشن: ۱۲۰-۱۲۹
- مرحله ۱ بیماری فشار خون بالا: ۱۳۰-۱۳۹ (از این رنج فرد به بیماری فشار خون مبتلا شده است)
- مرحله ۲ بیماری فشار خون بالا: ۱۴۰ یا بیشتر
- فشار خون شدید: ۱۸۰ یا بیشتر.(در صورت بروز بایستی سریعا با اورژانس تماس گرفت.)
فشار خون دیاستولی چیست؟
فشاری که در هنگام استراحت قلب، مابین هر دو ضربان قلب، در عروق ایجاد می‌شود فشار خون دیاستولی است. در اصطلاح عموم، به این فشار خون عدد پایین یا فشار مینیمم (کمینه) گفته می‌شود. محدوده‌های فشار خون دیاستولی عبارتند از:
- فشار خون نرمال: کمتر از ۸۰
- مرحله ۱ بیماری فشار خون بالا: ۸۰-۸۹
- مرحله ۲ بیماری فشار خون بالا: ۹۰ یا بیشتر
- فشار خون شدید: ۱۲۰ یا بیشتر (در صورت برو، بایستی سریعا با اورژانس تماس گرفته شود.)
حتی اگر فشار خون دیاستولی شما نرمال و در رنج زیر ۸۰ باشد، ولی فشار خون سیستولی در محدوده ۱۲۰-۱۲۹ باشد، نیز فشار خون شما در محدوده پیش فشار خون یا “پره هایپرتنشن” است و باید تحت کنترل و مراقبت باشید.
محدوده‌های فشار خون
اگر عدد فشار خون زیر ۱۲۰ روی ۸۰ باشد، نرمال تلقی می‌شود. با داشتن یک رژیم غذایی سالم و سبک زندگی درست می‌توانید آن را حفظ و کنترل کنید.
اگر عدد فشار خون سیستولی و دیاستولی بیش از حد نرمال گزارش شود، معمولا پزشک قبل از اینکه تشخیصی را مطرح کند از شما درخواست می‌کند که سنجش فشار خون را تکرار کنید.
درمان فشار خون بالا در قدم اول تغییر و اصلاح سبک زندگی و در قدم های بعدی استفاده از داروهای کاهنده فشار خون است.
- مصرف نمک روزانه باید کاهش یابد. از پزشک دراین‌باره راهنمایی بگیرید و به میزان نمک موجود در محصولات که در برچسب اطلاعات آن محصول درج شده است توجه کنید.
- بیشتر ورزش کنید. حدود ۳ تا ۴ جلسه در هفته، ورزش منظم هوازی به صورتی که ضربان قلب را افزایش دهد، در هر بار به مدت ۴۰ دقیقه بسیار مفید خواهد بود.
- در صورتی که اضافه وزن دارید، وزن کم کنید. انتظار می‌رود به ازای هر یک کیلو کاهش وزن، دو واحد از میزان فشار خونتان کاسته شود.
- از یک رژیم غذایی سالم پیروی کنید. رژیم غذایی مخصوص فشار خون یا به اصطلاح DASH یک رویکرد غذایی، برای بهبود فشار خون است که به استفاده از سبزیجات، میوه ها، غلات سبوس دار، لبنیات کم چرب، مرغ و ماهی تاکید دارد.
- از مصرف مشروبات الکلی اجتناب کنید.
اگر اصلاح سبک زندگی، باعث بهبود فشار خون نشود پزشک برایتان داروهای کاهنده فشار تجویز می‌کند. انواع مختلفی از این دسته داروها وجود دارد که هر کدام عملکرد مختلفی در کاهش فشار خون دارند این دارو ها شامل:
- داروهای ادرار آور (مدر)
- بازدارنده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین
- داروهای مسدودکننده آلفا
- داروهای مسدود کننده آنژیوتانسین
- داروهای مسدودکننده بتا
- داروهای مسدودکننده کانال کلسیم
- داروهای آگونیست مرکزی
- داروهای گشادکننده عروق
- داروهای ترکیبی
این پزشک شما است که تشخیص می‌دهد کدام یک از این دسته داروها برای شما بهتر است. تصمیم‌گیری دراین‌باره مورد به مورد متفاوت است و بهترین تصمیم برای شما با صلاحدید پزشک و با توجه به شرایط اکنونتان اتخاذ می‌شود.
برای مثال:
- اگر فشار خون شما در محدوده پیش فشار خون قرار داشته باشد (فشار خون سیستولی ۱۲۰-۱۲۹، و فشار خون دیاستولی کمتر از ۸۰) پزشک شما اصلاح سبک زندگی و پایش منظم فشار خون را به شما توصیه می‌کند.
- در محدوده مرحله ۱ فشار خون بالا (فشار خون سیستولی ۱۳۰-۱۳۹ و یا فشار دیاستولی ۸۰-۸۹) اصلاح سبک زندگی توصیه می‌شود در صورت صلاحدید پزشک ممکن است دارو هم تجویز شود.
- در محدوده مرحله ۲ فشار خون بالا (فشار خون سیستولی حداقل ۱۴۰ و یا فشار دیاستولی حداقل ۹۰) تغییر و اصلاح سبک زندگی و شروع دارو درمانی، توأما برای شما تجویز می‌شود.
- در محدوده فشار خون بحرانی (فشار خون ۱۲۰/۱۸۰ یا بالاتر) که ممکن است همراه با علائمی مانند درد قفسه سینه، تنفس‌های کوتاه، اختلال در بینایی یا صحبت کردن باید سریعا با اورژانس تماس بگیرید.
پزشکان به یک بار سنجش فشار خون اکتفا نمی‌کنند و بعد از چند نوبت، در صورتی که ثابت شود به صورت دائم فشار خون بیمار بالا است، به فرد مارک بیماری فشار خون بالا زده می‌شود.
نحوه اندازه گیری فشار خون
این کار کاملا ساده و بدون درد است و به وسیله یک صفحه مدرج کوچک، متصل به یک کاف بادی انجام می‌شود. پرستار کاف را در اطراف بازوی شما قرار می‌دهد؛ بعضی از کاف‌ها هم به دور ساعد یا مچ قرار داده می‌شوند که اغلب دقیق نیستند. سپس یک گوشی پزشکی زیر کاف قرار می‌گیرد که با آن حرکت جریان خون در شریان‌ها شنیده می‌شود. بعد از آن کاف تا فشاری بالاتر از فشار سیستولی باد می‌شود و سپس در حالی که به دقت به صدای جریان خون گوش داده می‌شود به آرامی باد آن را تخلیه می‌کنند. اولین صدایی که از گوشی پزشکی شنیده می‌شود همان فشار خون سیستولی است و جایی که این صدا از بین می‌رود فشار خون دیاستولی را نشان می‌دهد. در هنگام گزارش فشار خون، همیشه اولین عددی که گزارش می‌شود فشار خون سیستولی و عدد دوم فشار خون دیاستولی است. برای مثال می‌گویند فشار ۱۲۰ روی ۸۰ یا نوشته می‌شود ۸۰/۱۲۰. گاهی نیز از فشارسنج‌های دیجیتالی بدون نیاز به گوشی پزشکی فشار خون اندازه گرفته می‌شود.
فشار خون باید در چه فواصل زمانی اندازه‌گیری شود
- در محدوده فشار خون نرمال یک بار در سال و یا بیشتر از آن در صورت صلاحدید پزشک.
- در محدوده قبل از ابتلا پایش باید در فواصل زمانی ۳ تا ۶ ماه انجام شود، و طبق توصیه پزشک، به اصلاح سبک زندگی، ورزش و رژیم غذایی سالم نیز توجه شود.
- در مرحله ۱ فشار خون بالا بنا بر وضعیت سلامتی و یا وجود سایر عوامل خطر آفرین، پزشک ممکن است با ذکر چند توصیه در تغییر سبک زندگی، از شما بخواهد ۳ تا ۶ ماه بعد دوباره ویزیت شوید؛ و یا اینکه تجویز دارو و ویزیت در یک ماه آینده را به شما توصیه کند.
- در محدوده ۲ فشار خون بالا به احتمال زیاد تجویز دارو ، اصلاح سبک زندگی و ویزیت برای یک ماه آینده به شما توصیه می‌شود.
پایش فشار خون در منزل
پایش مرتب فشار خون برای بسیاری از افراد خصوصا افراد مبتلا به فشار خون بالا بسیار حائز اهمیت است و به پزشک کمک می‌کند تا به میزان موثر بودن برنامه درمانی بیمار پی ببرد.
همچنین پزشک در صورت شک به بیماری فشار خون بالای کاذب، که به آن سندروم روپوش سفید نیز می‌گویند، از شما می‌خواهد که در منزل نیز فشار خونتان را اندازه بگیرید. بعضی بیماران زمانی که در مطب یا بیمارستان هستند به دلیل استرس وارده دچار افزایش فشار خون می‌شوند در صورتی که در منزل فشار خونشان نرمال است به این شرایط سندروم روپوش سفید می‌گویند.
از پزشکتان بخواهید برای تهیه یک فشارسنج خانگی که کاربری راحتی دارد، راهنماییتان کند. مطمئن شوید که کاف برای بازوی شما اندازه است. اگر کاف برای بازو کوچک باشد میزان فشار خون را بیشتر از عدد واقعی آن نشان می‌دهد. نوع فشار سنجی که از آن استفاده می‌کنید اهمیتی ندارد. یک بار آن را با خود به مطب پزشکتان ببرید و اعدادی که دستگاهتان گزارش می‌کند را با اعدادی که پزشکتان اندازه می‌گیرد مقایسه کنید.
نکاتی که هنگام اندازه گیری فشار خون باید رعایت شود
- حداقل نیم ساعت قبل از پایش فشار خون، از مصرف کافئین، سیگار و ورزش خودداری کنید.
- هنگام اندازه‌گیری با بدنی صاف روی صندلی بنشینید و دو پای خود را هم روی زمین قرار دهید. از پزشک خود بخواهید تا نحوه صحیح نشستن را بهتان نشان دهد.
- برای‌اینکه عددی که گزارش می‌کنید قابل اعتمادتر باشد، سعی کنید در یک ساعت مشخص از روز پایش را انجام دهید. اگر فشارخون خود را چند بار اندازه گیری می‌کنید، بین هر بار اندازه گیری یک دقیقه صبر کنید و حتما تمام اعداد را در یک دفترچه ثبت کنید.
- اگر متوجه تغییری در وضعیت فشار خونتان شدید، دفترچه را به پزشک خود نشان دهید تا در صورت نیاز علاوه بر توصیههای مربوط به اصلاح سبک زندگی، داروهای کاهنده فشار خون برایتان تجویز کند.
ممکن است فشار خون بالا بدون علامت باشد. به همین دلیل به آن مرگ خاموش می‌گویند. ممکن است اولین علامت فشار خون بالا به صورت حمله قلبی، سکته و یا آسیب کلیوی نشان داده شود.
توصیه‌هایی برای پیشگیری از فشار خون
عادت‌های روزمره‌ی صحیح شاه کلید کنترل فشار خون نرمال است. این موارد را در نظر داشته باشید.
- سیگار نکشید. از جمله بیماری هایی که سیگار می‌تواند باعث شود، فشار خون بالا است.
- فعالیت روزانه را به صورت عادت درآورید. اکثر متخصصان ورزش روزانه، پنج بار در هفته و یا بیشتر و در حدود نیم ساعت، با شدت متوسط تا شدید را توصیه می‌کنند. مانند دوچرخه سواری و یا پیاده‌روی سریع، و یا یک فعالیت با شدت بیشتر و مدت زمان کمتر در هر بار تمرین!
- تغذیه سالم داشته باشید. برچسب اطلاعات مواد غذایی را مطالعه کنید و به میزان سدیم آن توجه کنید. از پزشکتان بخواهید که درباره‌ی محدودیت های تغذیه‌ای مناسب شما راهنماییتان کند.
- تناسب اندامتان را حفظ کنید. داشتن اضافه وزن باعث افزایش فشار خون می‌شود.
- خواب کافی داشته باشید. برای اکثر بزرگسالان خواب منظم در حدود ۷تا ۸ ساعت مناسب است.
- مصرف مشروبات الکلی را کاهش دهید.
درمان خانگی فشار خون دیاستولیک
در حالی که همکاری با پزشک برای تعیین بهترین برنامه برای مدیریت فشار خون بسیار مهم است، برخی از درمانهای خانگی وجود دارد که ممکن است در کاهش فشار خون مفید باشد. در اینجا چند نمونه هستند:
۱. تکنیک های آرامش اعصاب (ریلکسیشن) را تمرین کنید: تکنیک های آرامش اعصاب مانند تنفس عمیق، مدیتیشن یا یوگا می توانند به کاهش استرس و کاهش فشار خون کمک کنند.
۲. رژیم غذایی سالم داشته باشید: یک رژیم غذایی سالم می تواند به کاهش فشار خون کمک کند. سعی کنید مقدار زیادی میوه و سبزیجات تازه، غلات کامل و پروتئین بدون چربی مصرف کنید. مصرف نمک، قندهای اضافه شده و چربی های اشباع و ترانس را محدود کنید.
۳. به طور منظم ورزش کنید: فعالیت بدنی منظم می تواند به کاهش فشار خون کمک کند. در بیشتر روزهای هفته حداقل ۳۰ دقیقه ورزش متوسط مانند پیاده روی تند را هدف قرار دهید.
۴. خواب کافی داشته باشید: خواب کافی برای سلامت کلی از جمله کنترل فشار خون مهم است. حداقل ۷-۸ ساعت در شب بخوابید.
