همانطور که در مقاله مربوط به وضعیت جنین در هفته دوم بارداری اشاره کردیم، سلامت جنین در هفته سوم بارداری بسیار اهمیت دارد. چرا که در روزهای اولیه بارداری وضعیت جنین بسیار حساس است. در این هفته رشد جنین شروع می‌شود. در واقع می‌توان ذکر کرد که شما از هفته سوم بطور قطع باردار شده‌اید، که البته امکان دارد یک یا دو هفته بعد متوجه این موضوع شوید. در این هفته به تغذیه خود توجه داشته باشید تا سلامت خود و جنین را تضمین کنید. در ادامه این مقاله به وضعیت جنین در هفته سوم بارداری می‌پردازیم.
آنچه در این مقاله خواهید خواند
اندازه جنین در هفته سوم بارداری (حاملگی)
در هفته سوم بارداری، جنین بسیار کوچک است و با چشم غیرمسلح قابل مشاهده نیست. در این مرحله، جنین به شکل یک توپ سلولی به نام بلاستوسیست است که از حدود ۱۰۰ تا ۲۰۰ سلول تشکیل شده است. اندازه جنین در هفته سوم بارداری حدود ۰.۱ تا ۰.۲ میلی‌متر است که تقریباً به اندازه نوک سوزن یا سر سنجاق است. در این مرحله، بلاستوسیست در حال لانه گزینی در دیواره رحم است. سلول‌های خارجی بلاستوسیست به جفت تبدیل می‌شوند که وظیفه تغذیه جنین را بر عهده دارد و سلول‌های داخلی بلاستوسیست به جنین تبدیل می‌شوند. در هفته سوم بارداری، هنوز اندام‌های جنین شکل نگرفته‌اند و جنین به شکل یک توده سلولی است. لایه‌های مختلف بلاستوسیست به شرح زیر هستند:
- لایه بیرونی به سیستم عصبی و مغز جنین تبدیل می‌شود.
- لایه میانی که به نام موزودرم شناخته می‌شود، تبدیل به قلب، رگ‌های خونی، ماهیچه‌ها و استخوان‌ها خواهد شد.
- لایه داخلی به نام آندودرم شناخته می‌شود که تبدیل به سیستم تنفسی و گوارشی جنین می‌شود.
- قسمت بیرونی بلاستوسیت از شاخک‌های کوچکی تشکیل شده است که تبدیل به جفت می‌شود.
این شاخک‌ها به نام پورت‌های کوریونی نیز معروف هستند. به این صورت پس از ۲۰ روز از لقاح لانه گزینی رخ می‌دهد که جنین به مرحله جایگزینی وارد شده است. در هفته سوم بارداری، وزن جنین بسیار ناچیز و غیر قابل اندازه‌گیری است.
بررسی وضعیت جنین در هفته سوم حاملگی
در هفته سوم بارداری، همزمان با لانه گزینی جنین در دیواره رحم، اتفاقات مهم دیگری نیز در حال رخ دادن است. سلول‌های تروفوبلاست که لایه خارجی بلاستوسیست را تشکیل می‌دهند، غشای محافظی به نام “کوریون” را ایجاد می‌کنند. کوریون، غشای داخلی “آمنیون” را احاطه می‌کند. آمنیون کیسه‌ای پر از مایع است که جنین در آن رشد می‌کند. از کوریون، پرزهای ریز یا رگ‌های خونی شروع به رشد می‌کنند. این پرزها به دیواره رحم چسبیده و “جفت” را تشکیل می‌دهند. جفت اندامی حیاتی است که وظیفه تبادل مواد غذایی، اکسیژن و مواد زائد بین مادر و جنین را بر عهده دارد.
خون مادر و جنین در جفت بسیار به هم نزدیک می‌شوند، اما با هم ترکیب نمی‌شوند. غشای نازکی در جفت وجود دارد که اجازه عبور مواد غذایی و اکسیژن از خون مادر به جنین و همچنین عبور مواد زائد از خون جنین به خون مادر را می‌دهد، اما مانع از مخلوط شدن خون آن‌ها می‌شود. جفت از طریق “بند ناف” به جنین متصل می‌شود. بند ناف شبیه یک ساقه نازک و انعطاف‌پذیر است و طول آن در نهایت به حدود 30 تا 90 سانتی‌متر می‌رسد. بند ناف شامل یک سیاهرگ و دو شریان است. سیاهرگ خون حاوی اکسیژن و مواد غذایی را از جفت به جنین می‌رساند. شریان‌هاخون حاوی دی‌اکسید کربن و مواد زائد را از جنین به جفت برمی‌گردانند. تشکیل جفت و بند ناف از مراحل بسیار مهم در هفته سوم بارداری است.
آزمایش‌ها و شیوه‌های تشخیصی جنین در هفته سوم بارداری
در هفته سوم بارداری، ممکن است برخی از زنان متوجه تغییراتی در بدن خود شوند که احتمال بارداری را به ذهنشان بیاورد. برای تشخیص قطعی بارداری در این هفته، می‌توان از آزمایش‌های زیر استفاده کرد:
1. آزمایش ادرار:
این آزمایش را می‌توان در منزل با استفاده از بیبی‌چک یا در آزمایشگاه انجام داد. آزمایش ادرار وجود هورمون گنادوتروپین جفتی انسان (hCG) در ادرار را تشخیص می‌دهد. این هورمون پس از لانه‌گزینی جنین در دیواره رحم، توسط جفت ترشح می‌شود.
2. آزمایش خون:
این آزمایش تنها در آزمایشگاه انجام می‌شود و میزان هورمون hCG موجود در خون را اندازه‌گیری می‌کند. آزمایش خون نسبت به آزمایش ادرار، حساسیت بیشتری دارد و می‌تواند بارداری را زودتر تشخیص دهد.
باید بدانید که سطح هورمون hCG در خون، هر 72 ساعت تقریباً دو برابر می‌شود. در آزمایش خون، معمولاً 11 روز پس از لقاح می‌توان بارداری را تشخیص داد. در آزمایش ادرار، معمولاً 12 تا 14 روز پس از لقاح می‌توان بارداری را تشخیص داد. در برخی موارد، ممکن است نتیجه آزمایش ادرار در هفته سوم بارداری، منفی باشد، حتی اگر بارداری رخ داده باشد. در این صورت، توصیه می‌شود چند روز بعد آزمایش را تکرار کنید یا آزمایش خون انجام دهید.
علائم سقط جنین در هفته سوم بارداری
در هفته سوم بارداری، به دلیل اینکه لانه‌گزینی به تازگی انجام شده است، تشخیص علائم سقط جنین دشوار است. با این حال، برخی از علائم ممکن است نشان‌دهنده سقط جنین در این هفته باشند:
- خونریزی واژینال: خونریزی می‌تواند از لکه‌بینی خفیف تا خونریزی شدید متفاوت باشد.
- درد شکم یا کمر: درد ممکن است به صورت انقباض یا درد مداوم باشد.
- ترشحات واژینال: ترشحات ممکن است حاوی بافت یا لخته خون باشد.
- ناپدید شدن علائم بارداری: علائمی مانند تهوع و استفراغ ممکن است ناگهان ناپدید شوند.
وجود هر یک از علائم فوق به تنهایی به معنی سقط جنین نیست. بسیاری از زنان در اوایل بارداری لکه‌بینی یا خونریزی خفیف دارند و حاملگی سالمی را تجربه می‌کنند. تشخیص قطعی سقط جنین با معاینه پزشک و سونوگرافی انجام می‌شود.
مراحل شکل‌گیری جنین در هفته سوم بارداری
همانطور که اشاره شد، در هفته سوم بارداری، لقاح انجام شده و فرآیند تشکیل جنین آغاز می‌شود. این هفته یکی از مهم‌ترین مراحل اولیه رشد جنین است. در ادامه مراحل شکل‌گیری جنین در این هفته آورده شده است.
-
مرحله اول: بارداری لقاح
لقاح اولین مرحله در هفته سوم بارداری است. این هفته نشان دهنده پایان سیکل قاعدگی زن محسوب می‌شود. در این مرحله، تخمک گذاری رخ می‌دهد، یعنی تخمک از یکی از تخمدان‌ها آزاد شده و به سمت لوله فالوپ حرکت می‌کند. اگر در زمان تخمک گذاری، اسپرم در لوله فالوپ وجود داشته باشد، تخمک بارور می‌شود. زمانی که یک اسپرم به لایه بیرونی تخمک نفوذ کند، با هسته دارای مواد ژنتیکی تخمک ترکیب خواهد شد که در این زمان لقاح رخ می‌دهد. زمانی که لقاح رخ دهد، سلول حاصل از لقاح را زیگوت می‌گویند. زیگوت دارای تمامی اطلاعات ژنتیکی مورد نیاز برای ایجاد انسان بوده که برخی از این اطلاعات مربوط به جنسیت جنین می‌شود.
-
مرحله دوم: بارداری ساخت خانه
پس از لقاح، زیگوت به سرعت تقسیم می‌شود و همزمان از طریق لوله فالوپ به سمت رحم حرکت می‌کند. وقتی که زیگوت به رحم برسد، تبدیل به توپی از سلول‌ها می‌شود. این سلول‌ها برای ادامه رشد و تکامل، باید در دیواره رحم لانه گزینی کنند. زمانی که این سلول‌ها به داخل دیواره رحم نفوذ کنند و با خون مادر در ارتباط باشند، لانه گزینی اتفاق می‌افتد. لانه گزینی معمولاً حدود ۱۰ روز پس از لقاح اتفاق می‌افتد.
-
رشد جنین و آغاز زندگی
پس از لانه گزینی، سلول‌ها شروع به تشکیل بافت‌ها و اندام‌های مختلف بدن می‌کنند که به این فرآیند، رشد و نمو جنین گفته می‌شود. جنین در هفته سوم بارداری از سه لایه اکتودرم، آندودرم، مزودرم، تشکیل شده است. این لایه‌ها باعث می‌شود تا تمامی اندام‌ها و بافت‌های اصلی بدن ایجاد شوند. در این مرحله جنین بسیار کوچک بوده و تنها به اندازه یک سر سوزن است. در این هفته، جنین در حال شکل‌گیری ساختارهای اولیه بدن است.
-
نقش کلسیم در هفته سوم بارداری
وعده‌های غذایی سرشار از کلسیم بخورید تا به جنین در حال رشد شما کمک کند. این وعده‌های غذایی باعث می‌شود تا سلامت جنین در هفته سوم بارداری بهبود پیدا کند و استخوان‌های قوی و سالم‌تری را برای آن به همراه داشته باشد. همچنین کلسیم برای سلامت قلب، اعصاب و ماهیچه‌ها بسیار ضروری است. در صورتی که کلسیم کافی مصرف نکنید، جنین کلسیم را از استخوان‌های شما دریافت می‌کند. در طی روز حتماً ۴ وعده غذایی سالم میل کنید. باید سه وعده غذایی را سرشار از پروتئین دریافت کنید تا بافت‌های جدید جنین ساخته شود.
بیشتر بدانید: وضعیت مادر در هفته سوم بارداری (علائم، تغذیه، ورزش)
دوقلوها در هفته سوم بارداری
در هفته سوم بارداری، می‌توان تک قلو یا چند قلو بودن جنین را تشخیص داد. دوقلوها به دو دسته تقسیم می‌شوند:
1. دوقلوهای همسان:
- اگر یک تخمک پس از بارور شدن توسط یک اسپرم، به دو گروه سلولی تقسیم شود، دوقلوهای همسان ایجاد می‌شوند.
- این تقسیم معمولاً در هفته سوم بارداری اتفاق می‌افتد، اما ممکن است در مراحل بعدی نیز رخ دهد.
- دوقلوهای همسان از نظر ژنتیکی کاملاً مشابه هستند و همیشه هم‌جنس هستند (هر دو دختر یا هر دو پسر).
2. دوقلوهای ناهمسان:
- اگر دو تخمک به طور همزمان از تخمدان‌ها آزاد شوند و هر کدام توسط یک اسپرم جداگانه بارور شوند، دوقلوهای ناهمسان ایجاد می‌شوند.
- دوقلوهای ناهمسان از نظر ژنتیکی مانند خواهر و برادرهای عادی هستند و می‌توانند هم‌جنس یا غیرهم‌جنس باشند.
تشخیص دوقلو بودن جنین‌ها معمولاً با سونوگرافی انجام می‌شود، البته در هفته سوم بارداری، ممکن است تشخیص دوقلویی با سونوگرافی دشوار باشد.
کاشت جنین در هفته سوم بارداری
بسیاری از بانوان که در اثر مشکلات مختلف بارداری طبیعی را نمی‌توانند تجربه کنند، روش کاشت جنین برای آن‌ها انجام می‌شود. در هفته سوم بارداری، چه بارداری به صورت طبیعی اتفاق افتاده باشد و چه از طریق روش‌های کمک باروری مانند IVF، اتفاق مهمی به نام “لانه‌گزینی” رخ می‌دهد. در بارداری طبیعی، لقاح در لوله فالوپ اتفاق می‌افتد و بلاستوسیست از طریق لوله فالوپ به رحم می‌رسد و در آنجا لانه‌گزینی می‌کند. اما در IVF، لقاح در آزمایشگاه انجام می‌شود و بلاستوسیست به طور مستقیم به رحم منتقل می‌شود. در مورد IVF در هفته سوم بارداری باید نکات خاصی را در نظر گرفت. پس از انتقال جنین، ممکن است به زن داروهایی برای حمایت از لانه‌گزینی تجویز شود. در چند روز اول پس از انتقال جنین، استراحت نسبی توصیه می‌شود. حدود دو هفته پس از انتقال جنین، آزمایش بارداری برای تایید لانه‌گزینی انجام می‌شود. در صورت مثبت بودن آزمایش بارداری، سونوگرافی برای تایید سلامت جنین و محل لانه‌گزینی انجام می‌شود.
کلام پایانی
در این مطلب به بررسی وضعیت جنین در هفته سوم بارداری پرداختیم. در هفته سوم بارداری تخمک به وسیله اسپرم بارور خواهد شد. پس از گذشت حدود 30 ساعت لقاح انجام خواهد شد. در این هفته بارداری شما تازه متوجه خواهید شد که باردار هستید. در این هفته جنین شروع به رشد کرده و شما موجود جدیدی را در داخل رحم خود دارید. با توجه به اینکه این هفته از اوایل بارداری محسوب می‌شود، امکان سقط جنین بسیار بالا است. برای رشد بهتر حتما از وعده‌های غذایی سرشار از کلسیم استفاده کنید. آزمایش‌ها و سونوگرافی لازم که توسط پزشک تجویز می‌شود، را حتما انجام دهید تا در دوره بارداری برای شما مشکلی ایجاد نشود. در ادامه برای کسب اطلاعات بیشتر درباره بارداری خود به شما پیشنهاد می‌کنیم مقاله مربوط به وضعیت جنین در هفته چهارم بارداری را مطالعه نمایید.