حدود یک‌سوم کودکان یا اضافه وزن دارند یا چاق هستند و این نسبت رو به افزایش است. بیماری‌ها و مشکلات پزشکی مرتبط با وزن در کودکان کم‌تر از بالغین است، با این حال کودکانی که اضافه وزن دارند با احتمال بیشتری در آینده تبدیل به نوجوانان و بالغینی خواهند شد که دچار اضافه وزن هستند و همین موضوع آن‌ها را در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های مزمنی همچون بیماری‌های قلبی و دیابت قرار خواهد داد. استرس، ناراحتی و عدم اعتماد به نفس مشکلات دیگری هستند که در این کودکان با احتمال بیشتری ظاهر می‌شود.
چه عواملی در کودکان سبب چاقی می‌شوند؟
عوامل متنوّعی وجود دارند که می‌توانند سبب اضافه وزن و چاقی در کودکان شوند. شایع‌ترین علل عبارتند از فاکتورهای ژنتیکی، کمبود فعّالیت فیزیکی، الگوهای غذایی ناسالم یا ترکیبی از این عوامل. تنها در موارد نادر شرایط پزشکی مثل مشکلات هورمونی علّت اضافه وزن هستند. معاینه‌ی فیزیکی و برخی تست‌های خونی می‌تواند وجود مشکلات پزشکی را به عنوان علّت چاقی رد کند.
با وجود این که مشکلات اضافه وزن و چاقی خانوادگی هستند، امّا این به معنای این نیست که تمام کودکانی که تاریخچه‌ی چاقی در خانواده دارند لزوماً دچار اضافه وزن می‌شوند. کودکانی که خواهر و برادر یا والدینشان اضافه وزن دارند، خودشان هم در خطر بیشتری برای دچار شدن به اضافه وزن هستند، امّا باید توجّه کنیم این مسئله می‌تواند با عادات خانوادگی مشترک مثل عادات غذا خوردن و میزان فعّالیت فیزیکی در یک خانواده مرتبط باشد.
رژیم غذایی و میزان فعّالیت فیزیکی کودک نقش مهمی در تعیین وزن کودک ایفا می‌کنند. امروزه بسیاری از کودکان وقت زیادی را بدون انجام فعّالیت فیزیکی سپری می‌کنند. برای مثال به طور میانگین هر کودک چهار ساعت را در روز صرف تماشای تلویزیون می‌کند. با افزایش محبوبیت بازی‌های کامپیوتری، ساعاتی که بدون فعّالیت سپری می‌شوند ممکن است افزایش یابد.
کودکان چاق در خطر چه بیماری‌های هستند؟
کودکان چاق در معرض ریسک بیشتری برای ابتلا به برخی بیماری‌ها هستند؛ شامل:
- کلسترول بالا
- فشار خون بالا
- بیماری قلبی زودرس
- دیابت
- مشکلات استخوانی
- مشکلات پوستی مثل راش گرمایی یا همان عرق‌سوز، عفونت‌های قارچی و آکنه
چگونه بفهمیم فرزندمان اضافه وزن دارد یا خیر؟
بهترین شخصی که می‌تواند این موضوع را مشخص کند، پزشک فرزندتان است. برای این منظور، پزشک وزن و قد فرزند شما را اندازه‌گیری می‌کند و BMI یا همان شاخص توده‌ی بدنی را محاسبه می‌کند و این شاخص را با شاخص استاندارد مقایسه می‌کند. پزشک همچنین سن و الگوی رشد فرزندتان را نیز در نظر می‌گیرد.
چگونه می‌توانیم به فرزندمان که دچار اضافه وزن است کمک کنیم؟
اگر کودکی دارید که دچار اضافه وزن است، بسیار مهم است به او بفهمانید که از حمایت شما برخوردار است و می‌تواند روی شما حساب کند. احساسی که کودکان نسبت به خود دارند معمولاً برگرفته از احساسی است که والدینشان نسبت به آن‌ها دارند و اگر شما فرزندتان را فارغ از این که وزنش چه قدر است بپذیرید و حمایت کنید، کمک می‌کند که کودک حس خوبی نسبت به خود داشته باشد. همچنین صحبت کردن با فرزندتان درباره‌ی وزنش اهمیت دارد و به کودک اجازه می‌دهد نگرانی‌های خود را با شما به اشتراک بگذارد. همچنین پزشک فرزندتان می‌تواند در هدف‌گذاری وزن ایده‌آل متناسب با قد فرزند شما کمک کند.
توصیه نمی‌شود با فرزندتان به خاطر وزنش به شکل متفاوتی برخورد کنید؛ در عوض والدین باید بر تغییر تدریجی عادات غذایی و فعّالیت فیزیکی در خانواده تمرکز کنند. با تعمیم دادن تغییرات به کل خانواده، تمام اعضا عادت سالم را می‌آموزند و کودکی که اضافه وزن دارد احساس طردشدگی و جدا بودن از دیگران نخواهد کرد.
چگونه عادات سالم را شامل خانواده کنیم؟
راه‌های زیادی وجود دارند که بتوان عادات سالم را به تمام خانواده تعمیم داد؛ ولی در این میان افزایش فعّالیت فیزیکی خانواده اهمیت ویژه‌ای دارد. تعدادی از راه‌های دستیابی به این هدف عبارتند از:
- به عنوان یک الگو وارد عمل شوید. اگر فرزندانتان ببینند که شما فعّالیت فیزیکی انجام می‌دهید و از این کار لذّت می‌برید، احتمال بیشتری وجود دارد که آن‌ها هم به فعّالیت فیزیکی روی آورند و در ادامه‌ی زندگیشان هم این روال را ادامه دهند.
- فعّالیت‌های خانوادگی ترتیب دهید که در آن اعضای خانواده به ورزش کردن بپردازند؛ مثل پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و شنا.
- نسبت به نیازهای فرزندتان حسّاس باشید. کودکانی که اضافه وزن دارند ممکن است در پیوستن به برخی فعّالیت‌های خاص معذّب شوند. مهم است که به فرزندتان کمک کنید فعّالیت‌های فیزیکی که از انجام آن‌ها لذّت می‌برد را پیدا کند؛ فعّالیت‌هایی که او را خجالت‌زده نکند یا بیش از حد دشوار نباشد.
- سعی کنید مدّت زمانی را که خودتان و خانواده‌تان صرف فعّالیت‌های بی‌تحرّک می‌کنید، کاهش دهید. فعّالیت‌هایی مثل تماشای تلویزیون و انجام بازی‌های کامپیوتری.
- سعی کنید با مشارکت هم غذاهای سالم درست کنید و همراه یک دیگر به خرید بروید و غذاهای سالم بخرید.
در نهایت
هر راهکار و اقدامی که والدین در برخورد با کودک خود که اضافه وزن دارد اتّخاذ می‌کنند، باید بدانند هدف این نیست که انجام فعّالیت فیزیکی و پیروی از یک رژیم غذایی سالم تبدیل به یک تکلیف شود، بلکه هدف این است که شما و خانواده‌تان از حداکثر فرصت برای فعّال و سالم بودن استفاده کنید.
