دیابت، بیماری‌ای مزمن و چالش برانگیز است که میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری با افزایش قند خون مشخص میشود که می‌تواند منجر به طیف وسیعی از عوارض از جمله مشکلات قلبی عروقی، آسیب عصبی و مشکلات بینایی شود. اما آیا دیابت می‌تواند باعث سردرد نیز بشود؟ در این مقاله از سیناکر به بررسی ارتباط بین دیابت و سردرد می‌پردازیم. آیا نوسانات قند خون می‌تواند منجر به سردرد شود؟ چه نوع سردردهایی در افراد مبتلا به دیابت شایع‌تر است؟ چگونه می‌توان سردردهای مرتبط با دیابت را مدیریت کرد؟ با ما همراه باشید تا به این پرسش‌ها و موارد دیگر پاسخ دهیم و اطلاعات کاملی در مورد رابطه دیابت و سردرد به دست آورید.
آنچه در این مقاله خواهید خواند
ارتباط دیابت و سردرد
همانطور که می دانید، دیابت یک بیماری مزمن است که بر نحوه تولید، واکنش و یا استفاده بدن از انسولین تأثیر می‌گذارد. انسولین هورمونی است که توسط لوزالمعده تولید میشود و سطح گلوکز (قند) را در خون تنظیم می‌کند. برخی افراد هنگامی که قند خونشان خیلی بالا یا خیلی پایین است، سردرد را به عنوان یکی از علائم دیابت تجربه می‌کنند. همچنین ممکن است سردرد به دلیل عوارض شایع دیابت مانند فشار خون بالا یا آپنه خواب نیز رخ دهد. در واقع دیابت می‌تواند به طور غیرمستقیم باعث سردرد شود.
بنابراین سردرد همیشه نشانه دیابت نیست. با این حال، چندین مطالعه نشان می‌دهد که بین دیابت و سردردهای میگرنی ارتباط وجود دارد. طبق تحقیقات، دیابت و میگرن هر دو می‌توانند به دلیل عدم تعادل هورمونی، سطح قند خون و واکنش بدن به انسولین ایجاد شوند. افراد مبتلا به دیابت ممکن است به دلایل زیر دچار سردرد شوند:
قند خون بالا (هیپرگلیسمی)
- وقتی قند خون بالا می‌رود، بدن سعی می‌کند با دفع گلوکز اضافی از طریق ادرار، آن را متعادل کند. این فرآیند منجر به کم آبی بدن میشود که یکی از علل شایع سردرد است. همچنین، قند خون بالا می‌تواند باعث التهاب در رگ‌های خونی شود که خود می‌تواند منجر به سردرد شود.
قند خون پایین (هیپوگلیسمی)
- وقتی قند خون خیلی پایین می‌آید، مغز به اندازه کافی گلوکز برای عملکرد صحیح دریافت نمی‌کند. این موضوع می‌تواند منجر به سردرد، گیجی و حتی از دست دادن هوشیاری شود.
علاوه بر نوسانات قند خون، عوارض دیابت نیز می‌توانند باعث سردرد شوند:
- فشار خون بالا: افراد مبتلا به دیابت بیشتر در معرض خطر ابتلا به فشار خون بالا هستند که خود می‌تواند باعث سردرد شود.
- آپنه خواب: آپنه خواب یک اختلال خواب شایع در افراد مبتلا به دیابت است که می‌تواند منجر به سردردهای صبحگاهی شود.
- نوروپاتی: آسیب عصبی ناشی از دیابت (نوروپاتی) می‌تواند باعث سردردهای مزمن شود.
انواع سردرد در افراد دیابتی
- سردردهای تنشی: این نوع سردرد شایع‌ترین نوع سردرد در افراد دیابتی است و اغلب با استرس و خستگی مرتبط است.
- میگرن: افراد مبتلا به دیابت بیشتر در معرض خطر ابتلا به میگرن هستند. میگرن می‌تواند با علائمی مانند تهوع، استفراغ و حساسیت به نور و صدا همراه باشد.
- سردردهای خوشه‌ای: این نوع سردرد نادر اما بسیار دردناک است و معمولاً در یک طرف سر رخ می‌دهد.
حفظ قند خون در محدوده هدف می‌تواند به کاهش دفعات و شدت سردرد کمک کند. همچنین کنترل فشار خون، درمان آپنه خواب و مدیریت نوروپاتی می‌تواند به کاهش سردرد کمک کند. در برخی موارد، پزشک ممکن است داروهایی مانند مسکن‌ها یا داروهای پیشگیری از میگرن را تجویز کند. اگر مبتلا به دیابت هستید و سردردهای مکرر یا شدید را تجربه می‌کنید، حتماً با پزشک خود مشورت کنید. در ادامه با ما همراه باشید تا در مورد چگونگی ایجاد سردردهای مکرر توسط علائم شایع دیابت مانند قند خون کنترل نشده، بیشتر بدانید.
سردرد ناشی از افت قند خون
بسیاری از افراد مبتلا به دیابت نوع 1 و برخی از افراد مبتلا به دیابت نوع 2، هیپوگلیسمی یا دوره‌های قند خون پایین را تا دو بار در هفته تجربه می‌کنند. علل پایین آمدن قند خون می‌تواند شامل انسولین اضافی، عوارض جانبی برخی از داروهای دیابت، ورزش و عادات غذایی مانند مقدار کربوهیدرات در یک وعده غذایی و مدت زمانی که از آخرین وعده غذایی شما می‌گذرد، باشد.
افراد مبتلا به دیابت که دوره‌های مکرر هیپوگلیسمی را تجربه می‌کنند، بیشتر احتمال دارد که درگیر سردردهای میگرنی مزمن شوند. قند خون پایین که به عنوان شوک انسولین نیز شناخته میشود، می‌تواند به دلیل فعالیت پپتید مرتبط با ژن کلسی‌تونین (CGRP)، یک نورپپتید (پیام‌رسان شیمیایی در مغز) که در التهاب نقش دارد، باعث میگرن شود. همچنین سطح پایین قند خون باعث آزاد شدن هورمون‌های جنگ یا گریز میشود که می‌تواند به دلیل گشاد شدن عروق خونی در مغز، منجر به سردرد شود. علاوه بر سردرد، علائم شایع قند خون پایین عبارتند از:
- لرزش و رعشه
- رنگ پریدگی پوست
- تعریق بیش از حد
- سرگیجه
- گیجی
- اضطراب
- کابوس‌های شبانه
- تشنج
- تاری دید
- بی‌حسی در صورت، دهان یا لب‌ها
- ضعف عضلانی
- خواب آلودگی
قند خون بالا و سردرد
هیپرگلیسمی یا قند خون بالا زمانی اتفاق می‌افتد که بدن انسولین کافی نداشته باشد یا نتواند از آن به درستی استفاده کند.
تکرر ادرار که یکی از شایع‌ترین علائم قند خون بالا است، می‌تواند باعث تشنگی شدید و کم آبی بدن (از دست دادن مایعات) شود. مطالعات نشان می‌دهد که کم آبی بدن می‌تواند منجر به میگرن و سردردهای ناگهانی و شدید در افراد مبتلا به دیابت شود. در برخی موارد، قند خون می‌تواند به دلیل بیماری (مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا) افزایش یابد که می‌تواند منجر به کم آبی و سردرد شود. تحقیقات همچنین نشان می‌دهد که افراد مبتلا به دیابت کنترل نشده، ممکن است سردردهای شدید را به عنوان نشانه‌ای از تشنج تجربه کنند که یک عارضه نادر هیپرگلیسمی است.
فشار خون بالا
بسیاری از افراد مبتلا به دیابت، به فشار خون بالا یا هیپرتانسیون نیز مبتلا هستند. مطالعات نشان می‌دهد بیمارانی که اضافه وزن یا چاقی را در کنار دیابت و فشار خون بالا دارند، بیشتر احتمال دارد سردردهای میگرنی مزمن را تجربه کنند.
در مقابل، شواهد نشان می‌دهد افرادی که میگرن مزمن دارند نیز ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت و فشار خون بالا باشند. برخی از محققان معتقدند که این ارتباط ممکن است به نقشی که مقاومت به انسولین در ایجاد دیابت، فشار خون بالا و میگرن مزمن ایفا می‌کند، مرتبط باشد.
آپنه خواب
آپنه انسدادی خواب یک وضعیت سلامتی است که باعث میشود راه‌های هوایی شما در هنگام خواب مسدود شوند و منجر به توقف متناوب تنفس شما در طول شب شود. ابتلا به آپنه خواب خطر ابتلا به دیابت را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد و بیش از 50٪ از افراد مبتلا به دیابت نوع 2 آپنه خواب دارند.
اگر شما هم دیابت و هم آپنه انسدادی خواب دارید، ممکن است به دلیل اختلال در جریان اکسیژن به مغز در طول خواب، سردردهای صبحگاهی را تجربه کنید. بیش از یک چهارم افراد مبتلا به آپنه خواب، سردردهای صبحگاهی را تجربه می‌کنند. بسیاری از افراد مبتلا به آپنه انسدادی خواب همچنین میگرن مزمن را تجربه می‌کنند که احتمالاً به دلیل کمبود خواب و کیفیت پایین خواب است.
درمان آپنه خواب به شدت علائم و علت زمینه‌ای آن بستگی دارد. کاهش جزئی وزن در افراد دارای اضافه وزن یا چاقی می‌تواند به طور قابل توجهی علائم آپنه خواب را بهبود بخشد. ترک سیگار و محدود کردن الکل نیز می‌تواند موثر باشد. خوابیدن به پشت می‌تواند باعث شود زبان و بافت نرم گلو به عقب بیفتند و راه‌های هوایی را مسدود کنند. خوابیدن به پهلو می‌تواند به جلوگیری از این اتفاق کمک کند. همچنین استفاده از دستگاه‌های دهانی که توسط دندانپزشک ساخته می‌شوند، به نگه داشتن فک پایین در موقعیت جلوتر در طول خواب کمک می‌کنند و از انسداد راه‌های هوایی جلوگیری می‌کنند.
اما باید گفت CPAP موثرترین درمان برای آپنه خواب متوسط تا شدید است. این دستگاه شامل یک ماسک است که روی بینی و یا دهان قرار می‌گیرد و هوای تحت فشار را به طور مداوم به راه‌های هوایی می‌رساند و از انسداد آن‌ها جلوگیری می‌کند. این بیماری اگر درمان نشور منجر به افزایش خطر فشار خون بالا، حمله قلبی، نارسایی قلبی و سکته مغزی و حتی مشکلات شناختی و حافظه‌ای شود.
درمان و مدیریت سردردها
بهترین راه برای مدیریت سردردهای مرتبط با دیابت، درمان علت زمینه‌ای است. اگر سردردهای مرتبط با قند خون بالا یا پایین را تجربه می‌کنید، مهم است که سطح قند خون خود را تحت کنترل داشته باشید. مدیریت قند خون همچنین کلید پیشگیری از عوارض جدی دیابت مانند بیماری قلبی، بیماری کلیوی، سکته مغزی، آسیب عصبی و از دست دادن بینایی است. محدوده هدف معمول قند خون 80 تا 130 میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL) قبل از غذا و کمتر از 180 میلی‌گرم در دسی‌لیتر تا دو ساعت پس از غذا خوردن است. شما می‌توانید سطح قند خون خود را از طریق موارد زیر مدیریت کنید:
- بررسی سطح قند خون خود به دفعات در طول روز. با ثبت قند خون خود در اپلیکیشن سیناکر روند آن را بهتر از همیشه کنترل کنید.
- مصرف داروهای دیابت دقیقاً طبق دستور پزشک. با ثبت داروهای مصرفی خود در اپلیکیشن سیناکر، هیچوقت زمان داروی خود را فراموش نمیکنید.
- ورزش منظم
- محدود کردن مصرف الکل
- پایبندی به یک رژیم غذایی سالم برای قلب و مناسب برای دیابت، مانند خوردن غذاهای کمتر شیرین و شور و خوردن غذاهای بیشتر با چربی‌های سالم
- مراجعه منظم به پزشک برای انجام آزمایش A1C که میانگین سطح قند خون شما را در سه ماه گذشته اندازه‌گیری می‌کند.
اگر قند خون شما پایین است (کمتر از 70 میلی‌گرم در دسی‌لیتر)، انجمن دیابت آمریکا (ADA) توصیه می‌کند که از قانون “15-15” پیروی کنید. قانون 15-15 شامل خوردن 15 گرم کربوهیدرات و بررسی مجدد قند خون پس از 15 دقیقه تا زمانی که سطح آن به بالای 70 میلی‌گرم در دسی‌لیتر برسد، است. در کنار رعایت موارد فوق، می‌توانید فشار خون خود را از طریق تغییرات سالم در سبک زندگی، مانند موارد زیر کاهش دهید:
- ترک سیگار
- کاهش استرس
- کاهش مصرف غذاهای پرنمک
- محدود کردن مصرف الکل
- انجام فعالیت بدنی کافی
- داشتن یک رژیم غذایی متعادل
- خواب کافی
- کاهش وزن در صورت لزوم
آپنه انسدادی خواب معمولاً با دستگاه فشار مثبت مداوم راه هوایی (CPAP) درمان میشود که راه‌های هوایی شما را باز می‌کند تا خواب آرام‌تری داشته باشید. مطالعات نشان می‌دهد که استفاده مداوم از CPAP با کاهش 80 تا 90 درصدی سردردهای صبحگاهی در بین افراد مبتلا به آپنه خواب همراه است. در نهایت، اگر سردردهای میگرنی دارید، برخی از اقداماتی که ممکن است به شما در پیشگیری یا مدیریت علائم کمک کنند عبارتند از:
- استراحت در یک اتاق خنک و تاریک
- اجتناب از محرک‌های رایج میگرن مانند کافئین و الکل
- هیدراته ماندن
- مدیریت استرس
- مصرف داروها طبق دستور پزشک
با توجه به علت سردر خود، یکی از روش‌های درمانی فوق را پیش بگیرید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
اگر علائم دیابت شما، مانند قند خون بالا، تحت کنترل نیست، باید حداقل هر سه ماه یکبار به پزشک مراجعه کنید. اگر دیابت شما به خوبی مدیریت شده است، هر شش ماه یکبار به پزشک مراجعه کنید تا عوارض احتمالی را بررسی کند. اگر سردردهای شما مرتباً عود می‌کنند، از بین نمی‌روند یا بدتر می‌شوند، با پزشک خود صحبت کنید. اگر سردردهای مکرر شما با علائم دیگری مانند تهوع یا حساسیت به نور و صدا همراه است، باید علائم خود را با پزشک در میان بگذارید.
اگر سردرد شدید شما با موارد زیر همراه است با اورژانس تماس بگیرید یا به بیمارستان مراجعه کنید:
- ضعف عضلانی
- درد فک
- تاری دید
- افتادگی در یک طرف صورت و/یا بدن
- استفراغ
- گیجی
- تب
- مشکل در راه رفتن یا حفظ تعادل
- خواب آلودگی
همچنین قند خون بالا و کنترل نشده می‌تواند منجر به کتواسیدوز دیابتی (کما دیابتی) شود که یک وضعیت اورژانسی و مرگ آور است. اگر هر یک از علائم کتواسیدوز دیابتی را مشاهده کردید، فوراً با اورژانس تماس بگیرید یا به بیمارستان مراجعه کنید:
- بوی میوه‌ای و شیرین نفس
- مشکل در تنفس
- خشکی شدید دهان
- تهوع
- استفراغ
کلام پایانی
سردرد یک عارضه مستقیم از دیابت نیست. با این حال، برخی از افراد مبتلا به دیابت در نتیجه هیپرگلیسمی (قند خون بالا) یا هیپوگلیسمی (قند خون پایین) سردرد را تجربه می‌کنند. برخی دیگر به دلیل شرایط مرتبط با دیابت مانند فشار خون بالا (هیپرتانسیون) و آپنه انسدادی خواب (OSA) سردرد دارند. اگر سردردهای مرتبط با دیابت را تجربه می‌کنید، مهم است که قند خون خود را مدیریت کنید. مصرف منظم داروهای دیابت، بررسی روزانه قند خون و ایجاد تغییرات سالم در سبک زندگی (مانند پرهیز از غذاهای شیرین) ممکن است به شما در تسکین سردرد کمک کند.
اگر سردردهای شما بسیار شدید است، بدتر میشود یا از بین نمی‌رود، به پزشک مراجعه کنید. سردرد، صرف نظر از علتش یک وضعیت آزاردهنده است. با این حال، بسیاری از افراد مبتلا به دیابت می‌توانند با مدیریت قند خون و مراقبت از سلامت عمومی خود، از سردرد رهایی یابند.