لیست کامل انواع داروهای بیماری ضد دیابت و کنترل قند خون

دیابت، بیماری خاموشی است که بسیاری از بزرگسالان را در سراسر جهان درگیر کرده است. این بیماری زمانی بروز می‌کند که بدن قادر به تولید کافی انسولین و یا استفاده موثر از آن نباشد. انسولین هورمونی حیاتی است که به سلول‌های بدن کمک می‌کند تا قند یا همان گلوکز را از خون جذب کرده و از آن برای تولید انرژی استفاده کنند. عدم کنترل قند خون می‌تواند عوارض جدی و جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد و حتی منجر به مرگ شود. خوشبختانه، امروزه با پیشرفت علم پزشکی، داروهای مختلفی برای کنترل دیابت و پیشگیری از عوارض آن در دسترس هستند. در این مقاله از سیناکر به معرفی انواع داروهای دیابت، از جمله انسولین و داروهای خوراکی، می‌پردازیم و نحوه عملکرد و عوارض جانبی هر یک را بررسی خواهیم کرد. با شناخت بهتر داروهای دیابت، می‌توانید در کنار پزشک خود، بهترین روش درمانی را انتخاب کرده و زندگی سالم‌تر و طولانی‌تری داشته باشید.

انواع دیابت

دیابت یک بیماری مزمن است که با افزایش سطح قند خون مشخص می‌شود. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که بدن قادر به تولید کافی انسولین نباشد یا نتواند به درستی از انسولین تولید شده استفاده کند. انسولین هورمونی است که توسط پانکراس تولید می‌شود و به سلول‌های بدن کمک می‌کند تا قند را از خون جذب کرده و به عنوان منبع انرژی استفاده کنند.

سه نوع اصلی دیابت وجود دارد: دیابت نوع ۱، دیابت نوع ۲ و دیابت بارداری. در دیابت نوع ۱، سیستم ایمنی بدن به سلول‌های تولید کننده انسولین در پانکراس حمله کرده و آنها را از بین می‌برد. این نوع دیابت اغلب در کودکان و نوجوانان تشخیص داده می‌شود و نیاز به تزریق روزانه انسولین دارد. دیابت نوع ۲ شایع‌ترین نوع دیابت است و زمانی رخ می‌دهد که بدن به انسولین مقاوم می‌شود یا به اندازه کافی انسولین تولید نمی‌کند. این نوع دیابت بیشتر در بزرگسالان دیده می‌شود و عواملی مانند چاقی، عدم فعالیت بدنی و سابقه خانوادگی در ابتلا به آن نقش دارند. دیابت بارداری در دوران بارداری رخ می‌دهد و معمولاً پس از زایمان برطرف می‌شود، اما خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را در آینده افزایش می‌دهد.

انسولین، مهم‌ترین داروی تزریقی دیابت

همانطور که اشاره شد، انسولین هورمونی است که به طور طبیعی توسط پانکراس تولید می‌شود و به سلول‌های بدن کمک می‌کند تا قند (گلوکز) را از خون جذب کرده و از آن برای تولید انرژی استفاده کنند. همچنین گفتیم که در افراد مبتلا به دیابت نوع ۱، بدن انسولین تولید نمی‌کند و در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲، بدن به اندازه کافی انسولین تولید نمی‌کند یا نمی‌تواند به درستی از آن استفاده کند. به همین دلیل، بسیاری از افراد مبتلا به دیابت نیاز به تزریق انسولین دارند. انسولین‌ها بر اساس سرعت شروع اثر و مدت زمان اثرگذاری به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند:

• انسولین سریع الاثر:
  • شروع اثر: 15-30 دقیقه
  • اوج اثر: 1-3 ساعت
  • مدت اثر: 3-5 ساعت
  • مثال‌ها:  Humalog, Novolog, Apidra
• انسولین کوتاه اثر:
  • شروع اثر: 30-60 دقیقه
  • اوج اثر: 2-4 ساعت
  • مدت اثر: 5-8 ساعت
  • مثال‌ها:  Humulin R, Novolin R
• انسولین متوسط الاثر:
  • شروع اثر: 1-2 ساعت
  • اوج اثر: 4-12 ساعت
  • مدت اثر: 12-18 ساعت
  • مثال‌ها:  Humulin N, Novolin N
• انسولین طولانی اثر:
  • شروع اثر: 1-2 ساعت
  • اوج اثر: ندارد (اثر ثابت)
  • مدت اثر: 24 ساعت یا بیشتر
  • مثال‌ها:  Lantus, Levemir, Tresiba
• انسولین‌های ترکیبی:
  • ترکیبی از انسولین‌های سریع الاثر یا کوتاه اثر با انسولین‌های متوسط الاثر یا طولانی اثر

تزریق انسولین

 انسولین را می‌توان به روش‌های مختلفی تزریق کرد:

• سرنگ: روش سنتی تزریق انسولین است.
• قلم انسولین: قلم‌های از پیش پر شده با انسولین که استفاده از آنها راحت‌تر از سرنگ است.
• پمپ انسولین: دستگاهی کوچک که به طور مداوم انسولین را به بدن تزریق می‌کند.

محل‌های تزریق انسولین عبارتند از شکم( جذب انسولین در این ناحیه سریع‌تر است)، بازو، ران و باسن. هنگام تزریق انسولین، محل تزریق را هر بار تغییر دهید تا از ایجاد برآمدگی یا فرورفتگی در پوست جلوگیری شود. قبل از تزریق، پوست را با الکل تمیز کنید. سوزن را با زاویه 90 درجه وارد پوست کنید. پس از تزریق، سوزن را به مدت 5-10 ثانیه در محل نگه دارید. سوزن‌های استفاده شده را در ظرف مخصوص sharps دور بیندازید. در آخر، همیشه قبل از شروع یا تغییر هرگونه داروی دیابت، با پزشک خود مشورت کنید.

داروهای خوراکی دیابت

داروهای خوراکی دیابت برای افراد مبتلا به دیابت نوع 2 تجویز می‌شوند و به روش‌های مختلف به کنترل قند خون کمک می‌کنند. در اینجا به معرفی انواع اصلی این داروها می‌پردازیم:

مهارکننده‌های SGLT2 (مانند کانagliflozin، dapagliflozin، empagliflozin)

• نحوه عملکرد: این داروها با مهار پروتئینی به نام SGLT2 در کلیه‌ها، باعث دفع بیشتر قند از طریق ادرار می‌شوند.
• مزایا: کاهش قند خون، کاهش وزن، کاهش فشار خون، کاهش خطر بیماری‌های قلبی-عروقی
• عوارض جانبی: عفونت‌های مجاری ادراری، عفونت‌های قارچی دستگاه تناسلی، افزایش خطر کم آبی بدن

آگونیست‌های GLP-1 (مانند liraglutide، semaglutide، dulaglutide)

• نحوه عملکرد: این داروها با تقلید از عملکرد هورمون GLP-1، ترشح انسولین را افزایش داده و ترشح گلوکاگون (هورمونی که قند خون را افزایش می‌دهد) را کاهش می‌دهند. همچنین باعث کاهش سرعت تخلیه معده و افزایش احساس سیری می‌شوند.
• مزایا: کاهش قند خون، کاهش وزن، کاهش خطر بیماری‌های قلبی-عروقی
• عوارض جانبی: تهوع، استفراغ، اسهال، کاهش اشتها

مهارکننده‌های DPP-4 (مانند sitagliptin، saxagliptin، linagliptin)

• نحوه عملکرد: این داروها با مهار آنزیمی به نام DPP-4، باعث افزایش سطح GLP-1 در بدن می‌شوند.
• مزایا: کاهش قند خون، معمولاً عوارض جانبی کمی دارند.
• عوارض جانبی: عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی، سردرد، درد مفاصل

سولفونیل اوره‌ها (مانند glimepiride، glipizide، glyburide)

• نحوه عملکرد: این داروها با تحریک پانکراس برای تولید بیشتر انسولین عمل می‌کنند.
• مزایا: کاهش قند خون
• عوارض جانبی: افزایش وزن، افت قند خون (هیپوگلیسمی)

بیگوانیدها (مانند متفورمین)

• نحوه عملکرد: این داروها با کاهش تولید قند توسط کبد و افزایش حساسیت سلول‌ها به انسولین عمل می‌کنند.
• مزایا: کاهش قند خون، کاهش وزن، کاهش خطر بیماری‌های قلبی-عروقی
• عوارض جانبی: مشکلات گوارشی (مانند تهوع، اسهال، درد شکم)

تیازولیدیندیون‌ها (مانند pioglitazone، rosiglitazone)

• نحوه عملکرد: این داروها با افزایش حساسیت سلول‌ها به انسولین عمل می‌کنند.
• مزایا: کاهش قند خون
• عوارض جانبی: افزایش وزن، احتباس مایعات، افزایش خطر شکستگی استخوان

مهارکننده‌های آلفا گلوکوزیداز (مانند acarbose، miglitol)

• نحوه عملکرد: این داروها با کاهش سرعت جذب قند از روده عمل می‌کنند.
• مزایا: کاهش قند خون بعد از غذا
• عوارض جانبی: نفخ، اسهال

آمیلین آنالوگ (مانند pramlintide)

• نحوه عملکرد: این داروها با تقلید از عملکرد هورمون آمیلین، باعث کاهش سرعت تخلیه معده و کاهش ترشح گلوکاگون می‌شوند.
• مزایا: کاهش قند خون بعد از غذا، کاهش وزن
• عوارض جانبی: تهوع، استفراغ

با ثبت داروهای مصرفی خود در اپلیکیشن سیناکر، هیچوقت زمان داروی خود را فراموش نمی‌کنید.

نقش داروهای جدید مونجارو و اوزمپیک در کنترل دیابت چیست؟

مونجارو (Mounjaro) و اوزمپیک (Ozempic) دو داروی جدید و موثر در درمان دیابت نوع 2 هستند که به دلیل مکانیسم اثر متفاوت و مزایای قابل توجه، توجه بسیاری را به خود جلب کرده‌اند.

اوزمپیک:

• ماده موثره: سماگلوتاید (Semaglutide)
• نحوه عملکرد: اوزمپیک نوعی آگونیست GLP-1 است که با تقلید از عملکرد هورمون GLP-1، ترشح انسولین را افزایش داده و ترشح گلوکاگون (هورمونی که قند خون را افزایش می‌دهد) را کاهش می‌دهد. همچنین باعث کاهش سرعت تخلیه معده و افزایش احساس سیری می‌شود.
• مزایا:
  • کاهش قند خون
  • کاهش وزن
  • کاهش خطر بیماری‌های قلبی-عروقی

مونجارو:

• ماده موثره: تیرزپاتید (Tirzepatide)
• نحوه عملکرد: مونجارو یک آگونیست دوگانه GLP-1 و GIP است که علاوه بر تقلید از عملکرد هورمون GLP-1، هورمون GIP را نیز فعال می‌کند. GIP هورمونی است که به افزایش ترشح انسولین و کاهش ترشح گلوکاگون کمک می‌کند.
• مزایا:
  • کاهش قند خون (حتی بیشتر از اوزمپیک)
  • کاهش وزن قابل توجه (بیشتر از اوزمپیک)
  • بهبود عملکرد سلول‌های بتا در پانکراس (سلول‌هایی که انسولین تولید می‌کنند)

هر دو دارو به طور موثری قند خون را کاهش می‌دهند و به کنترل دیابت نوع 2 کمک می‌کنند. مونجارو به دلیل مکانیسم اثر دوگانه، کاهش قند خون و کاهش وزن بیشتری نسبت به اوزمپیک ایجاد می‌کند. هر دو دارو می‌توانند به کاهش خطر عوارض دیابت مانند بیماری‌های قلبی-عروقی کمک کنند. همچنین هر دو آن‌ها به صورت تزریقی و هفتگی مصرف می‌شوند. عوارض جانبی شایع این دو دارو شامل تهوع، استفراغ، اسهال و درد شکم است. دقت کنید که این داروها برای همه افراد مبتلا به دیابت نوع 2 مناسب نیستند و باید با نظر پزشک تجویز شوند. در نهایت، انتخاب بین مونجارو و اوزمپیک به شرایط فردی بیمار، شدت دیابت، اهداف درمانی و تحمل عوارض جانبی بستگی دارد. پزشک شما بهترین فرد برای تصمیم‌گیری در مورد مناسب‌ترین داروی دیابت برای شما است.

سایر داروهای تزریقی دیابت

علاوه بر انسولین، اوزمپیک و مونجارو که در مورد آن‌ها صحبت کردیم، داروهای تزریقی دیگری نیز برای کنترل دیابت، به ویژه دیابت نوع 2، مورد استفاده قرار می‌گیرند. این داروها به طور کلی در دو دسته آگونیست‌های GLP-1 و آمیلین آنالوگ قرار می‌گیرند:

آگونیست‌های GLP-1:

• لیراگلوتاید (Liraglutide – Victoza):
  • به صورت روزانه تزریق می‌شود.
  • علاوه بر کنترل قند خون، به کاهش وزن و کاهش خطر بیماری‌های قلبی-عروقی نیز کمک می‌کند.
• دولاگلوتاید (Dulaglutide – Trulicity):
  • به صورت هفتگی تزریق می‌شود.
  • اثرات مشابه لیراگلوتاید دارد.
• اکسناتاید (Exenatide – Byetta, Bydureon):
  • Byetta به صورت دو بار در روز و Bydureon به صورت هفتگی تزریق می‌شود.
  • به کنترل قند خون و کاهش وزن کمک می‌کند.
• لیکسناتاید (Lixisenatide – Adlyxin):
  • به صورت روزانه تزریق می‌شود.
  • به کنترل قند خون کمک می‌کند.

آمیلین آنالوگ:

• پراملینتاید (Pramlintide – Symlin):
  • همراه با وعده‌های غذایی تزریق می‌شود.
  • با کاهش سرعت تخلیه معده و کاهش ترشح گلوکاگون، به کنترل قند خون بعد از غذا کمک می‌کند.

تفاوت داروهای دیابت نوع یک و دو

تفاوت اصلی داروهای دیابت نوع ۱ و ۲ در این است که افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ حتما به انسولین نیاز دارند، زیرا بدن آن‌ها انسولین تولید نمی‌کند. در مقابل، افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ ممکن است با تغییر سبک زندگی (رژیم غذایی و ورزش) و داروهای خوراکی قند خون خود را کنترل کنند. در مراحل پیشرفته‌تر دیابت نوع ۲ یا در صورت عدم کنترل کافی با داروهای خوراکی، ممکن است بیماران به انسولین هم نیاز داشته باشند. در ادامه به طور خلاصه تفاوت داروهای دیابت نوع ۱ و ۲ را دسته بندی می‌کنیم.

دیابت نوع ۱:

• درمان اصلی: انسولین (انواع مختلف انسولین با سرعت اثر و مدت زمان اثر متفاوت)
• سایر درمان‌ها: در موارد خاص، ممکن است پیوند پانکراس یا پمپ انسولین نیز استفاده شود.

دیابت نوع ۲:

• تغییر سبک زندگی (کاهش وزن، رژیم غذایی سالم و ورزش منظم)
• داروهای خوراکی و در صورت لزوم داروهای تزریقی و انسولین

عوارض جانبی داروهای دیابت

 داروهای دیابت می‌توانند به کنترل قند خون و پیشگیری از عوارض دیابت کمک کنند، اما مانند هر داروی دیگری، ممکن است عوارض جانبی هم داشته باشند. در ادامه شایع‌ترین عوارضی که تجربه می‌شوند را بیان می‌کنیم.

• افت قند خون (هیپوگلیسمی(: این عارضه بیشتر در مصرف‌کنندگان انسولین و سولفونیل اوره‌ها دیده می‌شود و علائمی مانند لرزش، تعریق، گرسنگی، گیجی و ضعف دارد.
• افزایش وزن: برخی از داروهای دیابت، مانند سولفونیل اوره‌ها و تیازولیدیندیون‌ها، می‌توانند باعث افزایش وزن شوند.
• مشکلات گوارشی: تهوع، استفراغ، اسهال و درد شکم از عوارض جانبی شایع برخی از داروهای دیابت، مانند آگونیست‌های GLP-1 و مهارکننده‌های SGLT2 هستند.
• عفونت‌ها: مهارکننده‌های SGLT2 می‌توانند خطر عفونت‌های مجاری ادراری و عفونت‌های قارچی دستگاه تناسلی را افزایش دهند.
• مشکلات کلیوی: مهارکننده‌های SGLT2 در صورت عدم مصرف صحیح مایعات، می‌توانند به کلیه‌ها آسیب برسانند.
• مشکلات قلبی: تیازولیدیندیون‌ها می‌توانند خطر نارسایی قلبی را افزایش دهند.
• مشکلات کبدی: به ندرت، برخی از داروهای دیابت می‌توانند باعث آسیب کبدی شوند.
• واکنش‌های آلرژیک: مانند هر داروی دیگری، داروهای دیابت نیز می‌توانند باعث واکنش‌های آلرژیک شوند.

مصرف صحیح دوزها و معاینات منظم پزشکی این عوارض را به حداقل می‌رساند. به یاد داشته باشید که فواید داروهای دیابت در کنترل قند خون و پیشگیری از عوارض دیابت، بیشتر از خطرات احتمالی آن‌ها است.

نکات مهم در مصرف داروهای دیابت

مصرف صحیح داروهای دیابت در کنار رعایت نکات زیر برای کنترل قند خون و پیشگیری از عوارض دیابت بسیار مهم است.

رژیم غذایی

• مصرف متعادل کربوهیدرات‌ها: میزان کربوهیدرات مصرفی خود را کنترل کنید و از مصرف بیش از حد مواد قندی و نشاسته‌ای پرهیز کنید.
• مصرف فیبر: فیبر به کاهش سرعت جذب قند در خون کمک می‌کند. منابع خوب فیبر شامل میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و حبوبات هستند.
• محدود کردن چربی‌های ناسالم: مصرف چربی‌های اشباع و ترانس را محدود کنید و به جای آن از چربی‌های سالم مانند روغن زیتون و آووکادو استفاده کنید.
• مصرف پروتئین: پروتئین به احساس سیری کمک می‌کند و در تنظیم قند خون نقش دارد. منابع خوب پروتئین شامل گوشت بدون چربی، ماهی، مرغ، تخم مرغ، لبنیات کم چرب و حبوبات هستند.

ورزش

• فعالیت بدنی منظم: حداقل 30 دقیقه در روز و 5 روز در هفته ورزش کنید. ورزش به افزایش حساسیت سلول‌ها به انسولین و کاهش قند خون کمک می‌کند.
• انتخاب ورزش مناسب: با پزشک خود در مورد نوع و شدت ورزش مناسب برای شما مشورت کنید.

کنترل قند خون

• سنجش قند خون: به طور منظم قند خون خود را با دستگاه قند خون چک کنید. می‌توانید از دستگاه قند خون دیابان استفاده کنید.
• ثبت نتایج: نتایج قند خون خود را ثبت کنید تا بتوانید الگوی تغییرات قند خون خود را شناسایی کنید. با ثبت قندخون خود در اپلیکیشن سیناکر، در مدیریت دیابت خود پیشرو باشید.
• مشورت با پزشک: نتایج قند خون خود را با پزشک خود در میان بگذارید و در صورت نیاز، دوز داروی خود را با نظر پزشک تنظیم کنید.