آزمایش هموگلوبین A1C (HbA1c) برای دیابت و تفسیر آن

هموگلوبین به صورت پروتئین در گلبول‌های قرمز خون وجود دارد. دلیل این که رنگ خون قرمز است به علت وجود همین هموگلوبین است و نقش آن حمل کردن اکسیژن در همه نقاط بدن است. تست هموگلوبین A1C مقدار قند خون یا گلوکز وصل شده به هموگلوبین را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. در نظر داشته باشید که هموگلوبین قسمتی از گلبول‌های قرمز است که نقش اکسیژن‌رسانی از ریه به همه بخش‌های بدن را بر عهده دارد. به همین دلیل طول عمر گلبول‌های قرمز ۳ ماه است. این تست میانگین گلوکز وصل شده به هموگلوبین در ۳ ماه گذشته را بیان می‌کند. هموگلوبین بهترین آزمایش برای کنترل قند خون است. در این مقاله از سیناکر با ما همراه باشید تا بیشتر در مورد آزمایش A1C (ای وان سی) برای دیابت و تفسیر آن با شما صحبت کنیم.

هموگلوبین a1c چیست؟

آزمایشات A1C مقدار هموگلوبین خون که گلوکز به آن متصل است قند خون را مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌دهند. این آزمایش‌ها مقدار متوسط قند خون را در سه ماه گذشته نشان می‌دهند. در حقیقت افراد مبتلا به بیماری دیابت به جهت اندازه‌گیری مقدار کلی کنترل قند خون محدودیت زیادی دارند. این امر نشانگر این است که قند خون با توجه به زمان روز، مقدار فعالیت و حتی تغییرات هورمونی می‌تواند خیلی متفاوت باشد که برخی از افراد ممکن است در سه ساعت صبح قند خون آنها بالا باشد و از آن بی‌اطلاع باشند.

قند خون ناشتا در حالت طبیعی نمی‌تواند احتمال بیماری دیابت نوع ۲ را رد کند. به همین دلیل است که الان آزمایش A1C به جهت تشخیص و غربالگری پیش دیابت و دیابت به کار گرفته می‌شود. از آنجایی که آزمایش A1C به ناشتا بودن افراد نیازی ندارد، می‌تواند در هر ساعتش شبانه روز به عنوان قسمتی از غربالگری کلی خونی انجام گردد.

رنج نرمال آزمایش hba1c | رنج نرمال هموگلوبین a1c

برای افراد سالم، مقدار طبیعی A1C معمولاً زیر ۵.۷ درصد است. این محدوده نشانگر کنترل طبیعی قند خون و عدم وجود دیابت می‌باشد. به طور کلی نتایج آزمایش A1C در این افراد به شرح زیر است:

1. کمتر از ۵.۷ درصد: سطح قند خون طبیعی و عدم خطر ابتلا به دیابت.
2. بین ۵.۷ درصد تا ۶.۴ : این بازه به عنوان پیش دیابت شناخته می‌شود و نشانگر این است که شخص در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به دیابت نوع دو است. تغییرات سبک زندگی مانند اصلاح رژیم غذایی و افزایش فعالیت بدنی در این افراد پیشنهاد می‌گردد.
3. بالای ۶.۵ درصد: سطح A1C بیشتر از ۶.۵ درصد معمولاً به معنای ابتلا به دیابت است و نیاز به بررسی‌های بیشتر و شروع درمان دارد.

A1C در افراد دیابتی

برای کسانی که قبلاً به دیابت نوع یک یا نوع دو مبتلا بودند، آزمایش A1C به عنوان یک شاخص مهم برای کنترل سطح قند خون در طولانی مدت استفاده می‌گردد. مقادیر مناسب A1C برای افراد دیابتیک بسته به سن، شرایط جسمی و نوع درمان متفاوت است، اما در حالت کلی، مقادیر زیر برای بیماران دیابتی توصیه می‌شود:

• کمتر از ۷ درصد: این مقدار نشانگر کنترل مناسب دیابت است. بیشتر افراد دیابتی باید A1C خود را زیر ۷ درصد نگه دارند تا خطر عوارض طولانی مدت کاهش یابد.
• بین ۷ تا ۸ درصد: ممکن است برای بعضی از افراد دیابتی مسن‌تر یا افرادی با مشکلات سلامتی خاص، مقدار A1C بین ۷ تا ۸ درصد ایده آل باشد. این مقدار را معمولاً زمانی توصیه می‌کنیم که خطرات پایین آمدن بیش از حد قند خون وجود دارد.
• بالاتر از ۸ درصد: مقدار A1C بالاتر از ۸ درصد معمولاً نشانگر کنترل نامناسب دیابت و نیاز به بازبینی درمان دارد. در این شرایط احتمال عوارض جدی دیابت نظیر مشکلات قلبی، کلیوی، بینایی و عصبی افزایش پیدا می‌کند

نحوه عملکرد آزمایش A1c

قندی که در خون وجود دارد با نام گلوکز شناخته می‌شود. زمانی که گلوکز در خون انباشته می‌شود، به هموگلوبین در گلبول‌های قرمز می‌چسبد. تست A1c مقدار گلوکز وصل شده به گلبول‌های قرمز خون را مورد سنجش قرار می‌دهد. باید بدانید که اگر مقدار گلوکز شما در هفته‌های اخیر زیاد است، نتیجه تست هموگلوبین A1c بالا است.

افرادی که دچار دیابت نیستند، رنج نرمال و طبیعی هموگلوبین یا همان هموگلوبین A1c در آن‌ها بین ۴ تا ۵.۶ درصد خواهد بود. مقدار هموگلوبین گلکوزیله میان ۵.۷ درصد و ۶.۴ درصد به معنی این است که شما به پیش دیابت مبتلا هستید. بنابراین احتمال این که به زودی بیماری دیابت بگیرید بالا است. اگر مقدار این عدد ۶.۵ درصد و یا بیشتر از آن است، به معنی این است که شما به بیماری دیابت مبتلا شده‌اید. اگر فردی به دیابت مبتلا باشد به طور مرتب باید این تست را انجام دهد. در واقع از آزمایش  A1c برای تشخیص دادن دیابت استفاده می‌شود.

جدول هموگلوبین a1c

در ادامه جدول هموگلوبین ای وان سی را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

سطح هدف HbA1c

سطح هدف هموگلوبین برای افرادی که به دیابت دچار هستند به طور معمول از ۷ درصد کمتر است. هر چقدر که سطح هموگلوبین گلیکوزیله بیشتر باشد خطر و ریسک مربوط به عوارض دیابت بالاتر خواهد بود. در نظر داشته باشید که اگر افراد برای مدت‌زمان زیادی به درمان دیابت خود نپردازند، امکان دارد که نتیجه تست بیش از ۸ درصد را نشان دهد.

اگر به دیابت مبتلا هستید و میزان قند خون شما بیش از سطح هدف است، امکان دارد که پزشک متخصص یک برنامه درمانی را برای کم کردن میزان قند خون شما در نظر بگیرد. باید بدانید که ترکیبی از رژیم غذایی، دارو و ورزش می‌تواند میزان قند خون شما را کم کند. افرادی که به بیماری قند خون بالا و یا همان دیابت مبتلا هستند، بایستی هر ۳ ماه یک بار تست هموگلوبین گلیکوزیله بدهند. از این جهت که اطمینان پیدا کنند که میزان قند خون آن‌ها در رنج هدف قرار دارد. در صورت کنترل درست بیماری دیابت و تایید پزشک، می‌توانید این آزمایش را در بازه زمانی طولانی‌تر انجام دهید.

نکته‌ای که باید در این­جا در نظر داشته باشید این است که افرادی که بیماری‌های مربوط به هموگلوبین دارند، مثل کم‌خونی، باید این مورد را به پزشک خود گزارش بدهند. زیرا در این افراد امکان دارد که نتیجه آزمایش A1C کمی گمراه‌کننده باشد. دیگر مواردی که می‌تواند بر نتیجه تست هموگلوبین تاثیر بگذارد استفاده از یک سری مکمل‌ها یا برخی از ویتامین‌ها است. مانند ویتامین سی (C) و ای (E) است. همچنین اگر شما به بیماری‌هایی مانند سطح چربی خون بالا و یا بیماری‌های مرتبط با کبد و کلیه مبتلا هستید، ممکن است جواب آزمایش شما دچار خطا شود.

آزمایش hba1c برای تشخیص چیست؟

آزمایش hba1c یکی از فاکتورهای آزمایشی پر اهمیت در آزمایشات خون می‌باشد این فاکتور تستی است که مانند آزمایش در بیشتر موارد FBS برای تشخیص بیماری دیابت تجویز می‌شود. در این آزمایش میزان گلوکز یا همان قند خون در طول دو یا سه ماه قبل مورد بررسی قرار می‌گیرد. اگر در این آزمایش میزان قند خون از حد نرمال بالاتر باشد، بروز بیماری دیابت برای پزشک محرز خواهد شد. البته نتیجه آزمایش در صورت داشتن بیماری‌های کلیوی و کبدی می‌تواند غیر عادی باشد.

انجام آزمایش هموگلوبین گلیکوزیله باید هر چند وقت یک بار انجام شود؟

اگر پزشک در شما تشخیص دیابت بدهد به احتمال زیاد از شما می‌خواهد که آزمایش هموگلوبین را انجام دهید. حتی اگر پزشک شک کند که شما دیابت دارید این تست را برای شما تجویز می‌کند. همانطور که اشاره شد این تست یک سطح هدف را مشخص می‌کند. با بهره‌گیری از این آزمایش می‌توان مقدار قند خون را به درستی مورد کنترل درآورد.

رنج زمانی انجام این تست به موارد زیر مرتبط است:

• نوع دیابت
• کنترل قند خون
• برنامه‌ریزی برای درمان

اگر به پیش دیابت یا همان پره دیابت مبتلا هستید، لازم است که این تست را هر سال انجام دهید. چون احتمال این که به دیابت مبتلا شوید زیاد است. اگر به دیابت نوع دو مبتلا هستید و فقط دارو می‌خورید و نیازی به استفاده از انسولین ندارید و همچنین میزان قند خون شما در محدوده هدف است، لازم است که دو بار در سال این تست را انجام دهید.

چنان­چه بیماری دیابت نوع یک دارید احتمالا هر سال ۳ تا ۴ بار این تست را تکرار می‌کنید. اگر برنامه دیابت شما تغییر کند و یا مصرف دارویی را شروع کرده‌اید، ممکن است لازم باشد تا تست‌های بیشتری را انجام دهید. این آزمایش نیازی به ناشتا بودن ندارد و می‌توانید در هر ساعتی در روز برای انجام این تست اقدام کنید.

در چند سال گذشته مبتلایان به دیابت تنها به آزمایش ادرار و آزمایش قند خون از طریق انگشت محدود بودند. این تست‌ها هم می‌توانند قند خون را نشان دهند اما به صورت لحظه‌ای میزان قند را نشان می‌دهند. در حقیقت این تست‌ها برای سنجش مقدار کلی قند خون نمی‌توانند کاربردی باشند. علت این مسئله این است که میزان قند خون بر مبنای ساعات شبانه‌روز و فعالیت‌های بدنی و مقدار هورمون‌ها تغییر می‌کند.

روش کارکرد آزمایش هموگلوبین گلیکوزیله چگونه است؟

فرض کنید سطح قند خون شما در هفته پیش و یا ماه قبل زیاد بوده است. هموگلوبین این مسئله را به صورت A1c زیاد مطرح می‌کند. در واقع گلوکز وصل شده به هموگلوبین در طول سه ماه با این تست قابل‌سنجش است. چون این سلول‌ها به طور تقریبی تنها سه ماه طول عمر دارند.

تفسیر نتایج آزمایش A1C یا HbA1c

در فردی که سالم است تقریبا ۵ درصد هموگلوبین‌ها به گلوکز وصل هستند. مقدار هموگلوبین گلیکوزیله به صورت نرمال و طبیعی ۵.۶ درصد و یا کمتر از این مقدار است. قند خون ۵.۷ درصد الی ۶.۴ درصد نشان‌دهنده پیش دیابت است. مقدار هموگلوبین در افرادی که ابتلا به دیابت دارند ۶.۵ درصد و یا بیشتر است.

دقت نتایج تست A1C

در حال حاضر دقت این تست بسیار بالا رفته است. این در حالی است که در گذشته این تست دقت چندان زیادی نداشت. نکته‌ مورد توجه این است که تست امکان دارد مقدار قند خون را نیم درصد پایین‌تر و یا بالاتر نشان دهد. در بعضی از افراد این امکان وجود دارد که نتیجه تست نشان‌دهنده ابتلا به دیابت نباشد؛ ولی فرد به دیابت مبتلا باشد. بنابراین ممکن است پزشک به علت سایر علائم که در فرد وجود دارد از او بخواهد که دوباره این تست را تکرار کند.

همان‌طور که پیش از این اشاره شد اگر فرد به برخی از بیماری‌ها مانند نارسایی کلیه و یا بیماری‌های کبدی مبتلاست و یا کم خونی شدید دارد، ممکن است نتایج تست وی دقیق نباشد. همچنین در برخی از نژادها مانند آفریقایی‌ها، آسیای جنوب شرقی و مدیترانه‌ای امکان دارد که تست آن‌ها تفسیر متفاوتی داشته باشد. در نظر بگیرید که طول عمر کمتر از سه ماه گلبول‌های قرمز می‌تواند نتیجه آزمایش را تحت تاثیر قرار دهد.

اگر نتیجه آزمایش هموگلوبین گلیکوزیله بالا باشد چه باید کرد؟

اگر میزان هموگلوبین بالا باشد نشان‌دهنده این است که دیابت فرد کنترل شده نیست. این مساله می‌تواند بسیاری از بیماری‌های دیگر را برای فرد به وجود بیاورد. در ادامه به این بیماری‌ها اشاره می‌کنیم:

• بیماری‌های قلبی عروقی مثل سکته قلبی و یا حملات قلبی
• بیماری‌های مربوط به کلیه
• آسیب‌های عصبی
• صدمه به چشم‌ها که در نهایت منجر به کوری می‌شود.
• بی‌حس شدن دست‌ها و پاها، مور مورد شدن وکرختی در پاها به علت این که اعصاب پا دچار آسیب شده‌اند.
• طولانی شدن بهبود زخم‌ها و احتمال عفونت

موارد بالا در صورتی رخ می‌دهد که فرد میزان قند خون خود را کنترل نکند.

چنان چه در مراحل ابتدایی دیابت نوع دوم هستید، تغییرات در نوع و روش زندگی می‌تواند تا حد زیادی این بیماری را درمان کند. برای مثال اگر شما دارای اضافه وزن هستید لازم است که یک رژیم غذایی مناسب بگیرید. مواد مضر را از رژیم غذایی خود حذف کنید. همچنین انجام ورزش‌های منظم به شما کمک می‌کند تا قند خون شما در محدوده کنترل‌شده‌ قرار بگیرد. اما دیابت نوع اول در صورتی که تشخیص داده شود نیاز به تزریق انسولین دارد.

پیشنهاد مطالعه: دسرهای سالم برای رژیم‌ غذایی دیابت

عواملی که بر جواب آزمایش هموگلوبین گلیکوزیله (HbA1c) تاثیر می‌گذارند

در ادامه به عواملی که بر میزان هموگلوبین تاثیر می‌گذارند می‌پردازیم:

1. مصرف بعضی از داروهای خاص مثل استروئیدها
2. مشکلاتی که مرتبط با گردش خون است.
3. مالاریا
4. اگر پیش از انجام تست دچار اضطراب شده‌اید و یا مدت‌ها است که از افسردگی رنج می‌برید.
5. برخی از فاکتورهای وراثتی مثل خون‌ریزی‌های داخلی و دیگر بیماری‌ها.

موارد بالا می‌توانند بر نتیجه آزمایش A1C تاثیر بگذارند.

سخن آخر

در این مقاله در مورد آزمایش هموگلوبین A1C (ای وان سی) یا HbA1c برای دیابت و تفسیر آن با شما صحبت کردیم. اگر علائم دیابت را در خود مشاهده می‌کنید و یا قبل از این به پیش دیابت مبتلا بوده‌اید لازم است که برای انجام تست دیابت به پزشک مراجعه کنید. در صورتی که پزشک صلاح بداند برای شما تست هموگلوبین گلیکوزیله در نظر می‌گیرد.با ثبت نتایج آزمایشی خود در اپلیکیشن سیناکر، می‌توانید سوابق آزمایشگاهی خود را همیشه همراه خود داشته باشید.

سوالات متداول آزمایش هموگلوبین

در ادامه شما را با برخی از پرسش و پاسخ‌های مربوط به آزمایش هموگلوبین آشنا می‌کنیم.

۱. a1c باید چند باشد؟ 

محدوده نرمالی که در ادامه بیان می‌کنیم برای راهنمایی شما می‌باشد و چیزی که برای شما طبیعی خواهد بود به وضعیت، سلامت، سن و عوامل دیگر بستگی دارد و پزشک می‌تواند تشخیص دهد که چه مقداری برای شرایط شما حالت طبیعی می‌باشد، عدد نرمالی که استفاده می‌شود:

• نرمال: A1C زیر ۵.۷ درصد
• پیش دیابت: A1C بین ۵.۷ درصد تا ۶.۴
• بیماری دیابت: ۶.۵ درصد یا بالاتر

۲. a1c نرمال چند است؟

محدوده مناسب a1c در افراد مختلف با توجه به شرایط پزشکی نظیر میزان کنترل دیابت، بیماری‌های همراه و… متفاوت است. بنابراین بهتر است برای آنکه بدانید هموگلوبین خود را در چه محدوده حفظ کنید با پزشک خود مشورت نمایید.

۳. آیا برای آزمایش HbA1c باید ناشتا بود؟

خیر، برای انجام آزمایش هموگلوبین به ناشتایی نیازی ندارید، چرا که HbA1c  میانگین قند خون را در طولانی ‌مدت اندازه‌ گیری می‌کند و غذا خوردن در کوتاه‌ مدت بر نتیجه آن تاثیرگذار نیست.

۴. چه عواملی بر نتیجه آزمایش HbA1c تأثیر گذارند؟

• کمبود ویتامین B12 و آهن
• نارسایی کلیه و کبد
• خونریزی شدید
• انتقال خون
• بارداری
• برخی از بیماری‌های خونی مانند کم‌خونی داسی‌شکل و تالاسمی

۵. تفاوت HbA1c با آزمایش قند خون ناشتا چیست؟

آزمایش قند خون ناشتا، سطح قند خون در لحظه اندازه گیری می‌کند، اما آزمایش هموگلوبین سطح گلوکز خون را در ۲ تا ۳ ماه گذشته را نشان می‌دهد و برای تشخیص دقیق دیابت، معمولاً هر دو آزمایش در کنار هم مورد بررسی قرار می‌گیرد.