کارمندان و کارگران بخش اعظمی از افراد شاغل در کشور هستند که معاینات شغلی برای آن‌ها بسیار لازم و ضروری است. در ایران، انجام معاینات طب کار برای همه افراد شاغل در مشاغل مختلف الزامی است. کارفرمایان موظف هستند که شرایط لازم برای انجام این معاینات را برای کارکنان خود فراهم کنند در این مقاله از سیناکر در مورد اهمیت طب کار و هدف از انجام معاینات طب کار را برای شما توضیح می‌دهیم، پس در ادامه با ما همراه باشید.
آنچه در این مقاله خواهید خواند
بخش‌های معاینات طب کار
خدمات طب کار به صورت تخصصی طیف وسیعی دارد که از با اهمیت‌ترین آن‌ها می‌توان به معاینات در بدو استخدام و معاینات ادواری اشاره کرد. به طور معمول این موارد در طب کار مورد ارزیابی و بررسی قرار می‌گیرند:
- مشخص کردن میزان سلامت در کارمندان و کارگران بر مبنای:
- مشخص کردن میزان خطر در مکان کار بر مبنای شغل به وسیله متخصص بهداشت حرفه‌ای
- بررسی کارکرد ریه که با آزمایشی موسوم به اسپیرومتری تعیین می‌شود.
- سنجش بینایی فرد
- سنجش شنوایی فرد
- گرفتن آزمایش ادرار و خون
- گرفتن نوار قلب
- بررسی سلامت فرد و ارزیابی تاریخچه پزشکی
- معاینات بالینی فرد مراجعه کننده به وسیله متخصص طب کار
- ارزیابی همه مستندات به وسیله متخصص طب کار
موارد بالا برای سنجش میزان سلامتی فرد در طب کار مورد بررسی قرار می‌گیرند.
- درمان و تشخیص سریع بیماری‌ها و ارزیابی شرایط جسمانی و روحی فرد
- متناسب بودن کار کارگر با شغلی که برای وی در نظر گرفته شده است و یا در آن مشغول به کار است.
در حقیقت معاینات دوره‌ای برای کارمندان و کارگران نوعی جلوگیری ثانویه است که اغلب در هر سال انجام می‌گیرد.
انواع معاینات طب کار
- معاینات پیش از استخدام: این معاینات قبل از استخدام فرد انجام می‌شود تا از تناسب توانایی‌های جسمی و روانی او با شغل مورد نظر اطمینان حاصل شود.
- معاینات دوره‌ای: این معاینات به طور دوره‌ای (معمولاً سالانه) برای بررسی سلامت شاغلین و شناسایی بیماری‌های شغلی انجام می‌شود.
- معاینات اختصاصی: این معاینات در شرایط خاص، مانند قرار گرفتن در معرض عوامل زیان‌آور خاص یا بازگشت به کار پس از یک دوره بیماری یا مرخصی طولانی انجام می‌شود.
هدف از انجام معاینات پزشکی در طب کار
انجام معاینههای طب کار با دو هدف مهم و کلی صورت می‌پذیرد:
- رسیدن به این اطمینان که فرد موردنظر برای کار پیشنهادی مناسب است.
- جست‌وجوی تاثیرات بد احتمالی کار بر روی سلامت کلی فرد
شناخت سریع بیماری‌های مرتبط با شغل به این دلیل مهم است که بیشتر بیماری‌های مربوط به کار هر چه سریع‌تر شناخته شوند. با انجام دادن یک سری اقدامات مهم در جهت درمان به صورت پیشگیرانه می‌توان از روند رو به رشد بیماری تا حد بسیار زیادی کاست. در برخی بیماری‌ها در صورت پیشرفت عملا درمان موثری وجود نخواهد داشت. این در حالی است که با شناخت سریع بیماری‌ها می‌توان تا مقدار قابل‌توجهی بیماری را درمان کرد و از روند رو به رشد آن پیشگیری کرد. همچنین این کار باعث می‌شود تا از صرف هزینه‌های گزافی که باید بعدا توسط فرد یا سازمان مربوطه برای درمان بیماری‌های سخت و پیشرونده جلوگیری به عمل بیاید. در واقع می‌توان چنین اذعان داشت که درمان به موقع و سر وقت هر بیماری هم به نفع کارگر و هم به نفع کارفرما است. به همین علت است که معاینات دوره‌ای را به عنوان یک اصل مهم در قانون می‌دانند. لازم است بدانید که کارفرمایان بر مبنای ماده 88 تامین اجتماعی و همچنین ماده 92 در قانون کار وظیفه دارند تا معاینات هر ساله را برای کارگران و کارمندان خود انجام دهند.
در نظر داشته باشید که در صورتی که هر گونه خسارت از کار که سبب دریافت مستمری و یا خسارت از بیمه تامین اجتماعی شود چنانچه در معاینات ادواری و معاینههای ابتدای استخدام از فرد به عمل نیامده باشد، در گرفتن مستمری و خسارت از این سازمان نخواهد بود و بر دوش کارفرما قرار می‌گیرد.
آشنایی با مقررات و الزامات معاینههای دوره‌ای
از مرسوم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین انواع معاینههای مرتبط با شغل، معاینات دوره‌ای برای فرد است. این نوع معاینات را می‌توان پیشگیری ثانویه دانست که بایستی بافاصله‌های زمانی مشخص مثلا یک سال از کارکنان انجام شود. باید بدانید که انجام این معاینه‌ها با هدف دو مقصود عمده و مهم است که در زیر توضیح می‌دهیم:
- شناخت اولیه و سریع کارمندان مشکوک به بیماری‌هایی که امکان دارد در محیط کار برای آن‌ها ایجاد شود. در مرحله نخست درمان و شناخت راحت‌تر است.
- انجام دادن Fitness for Work در افراد شاغلی که شرایط کار بر روی بیماری‌های آن‌ها اثر بدی می‌گذارد.
توجه داشته باشید که معاینات ابتدای استخدام و معاینات ادواری در حقیقت به منزله مهر تایید بر روی معاینههای قبل از استخدام افراد است. به دلیل این که در هر بررسی در صورت رخداد هر بیماری در مراحل اولیه به راحتی و با صرف هزینه کم می‌توان بیماری را درمان کرد بنابراین می‌توان معاینات ادواری را نوعی بیمه عمر دانست. به این معنی که این معاینات از ایجاد کارافتادگی‌های قبل از رسیدن به سنین بازنشستگی در نیروهای کار پیشگیری می‌کنند.
اهداف معاینههای دوره‌ای طب کار
اثبات کردن وجود یا عدم وجود تاثیرات احتمالی بد کار بر روی سلامت افراد در زمان آتی امکان دارد که باعث از کارافتادگی فرد شاغل شود. در این صورت ممکن است که فرد از سازمان بیمه‌گر ادعای خسارت کند. معاینات در دوره‌های زمانی مخصوص با فواصل مشخص برای حصول به هدف‌های زیر صورت می‌گیرند:
- تشخیص دادن سریع بیماری‌ها و عارضه‌های ناشی از کار مربوطه
- درمان کردن زودهنگام و پیشگیری از بیماری‌های مرتبط با شغل
- توصیه برای تغییر دادن شغل و یا محدود کردن کار کارگران و کارمندان
- پیشگیری از منتقل ساختن و توزیع و پخش بیماری‌های مسری و واگیردار
- جلوگیری از بروز بیماری‌های مهم و حرفه‌ای در افرادی که کار مشابه دارند.
- ارزیابی تاثیرات فاکتورهای مضر مکان کار بر روی کارمندان و کارگران
- ارزش‌یابی راه‌های جلوگیری و ایمنی
موارد بالا اهداف معاینات دوره‌ای طب کار را برای کارمندان و کارگران نشان می‌دهد.
رعایت کردن نکته‌های مهم و لازم در انجام معاینات دوره‌ای طب کار
- کامل کردن درست جداول اطلاعات طب کار و فرم‌های وزارت بهداشت
- شناخت و سنجیدن موارد مضر و زیان‌بار برای هر شغل
- درست کردن راهنمای معاینات جهت همه شغل‌های واحد صنعتی با توجه به خصوصیات مشاغل
- در صورت دیدن هر یافته غیرطبیعی که شک به بیماری را تقویت کند ارجاع بر اساس مقررات و آیین‌نامه لازم است.
این موارد از نکات ضروری در انجام معاینات دوره‌ای طب کار هستند.
نکاتی در خصوص اهمیت طب کار و توجه به سلامت عمومی کارمندان و کارگران
از مهم‌ترین رسالت‌های مهم و اساسی مدیریت منابع انسانی نگه‌داشتن و حفظ کارمندان و کارگرانی توانا و سالم است. اگر یافتن کارمندان و انتخاب و انتصاب آن‌ها به کار به نحو درستی با توجه به تخصص‌های آن‌ها انجام شود اما نظام نگه‌داری از منابع انسانی به طرز درستی انجام نگیرد نتایج چندان خوب و قابل توجه نخواهد بود. در نخستین اجرای معاینات دوره‌ای برای سنجیدن سلامت شغلی در کشور، معاینههای دوره‌ای برای گروه کارگران انجام می‌شد. اما در سال‌های اخیر این معاینات برای کارمندان نیز صورت می‌گیرد که به آن معاینات طب سنتی گفته می‌شود که در آزمایشگاه‌های طب کار صورت می‌پذیرد. بهداشت حرفه‌ای و طب کار به عنوان یک روش مهم است که علاوه بر فراهم کردن سلامت افراد مشغول به کار تاثیر مهمی را در بازدهی و کیفیت کالاها، انگیزه کاری، رضایتمندی از کار دارد که در نتیجه باعث بهتر شدن کیفیت زندگی در افراد می‌شود.
در این برنامه هم سلامت روحی و هم جسمی افراد شاغل مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و هم از موارد غیربهداشتی و مضر در محل کار جلوگیری می‌شود. در نظر داشته باشید که این برنامه به سبب غربالگری بیماری‌های گوناگون بسیار مهم و قابل‌توجه است. زیرا افراد جامعه به طور معمول برای غربالگری و سنجش سلامت خود به شکل فعال رجوع نمی‌کنند. از اصلی‌ترین مشکلات در هر شغل برای کارمندان و کارگران مشکلات استرس شغلی و ارگونومی است. ارگونومی به مجموعه مطالعاتی گفته می‌شود که در آن طراحی کردن محیط کاری و تجهیزات مربوط به شغل در رابطه با عوامل انسانی مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. در حقیقت در این شاخه علمی کار بایستی با شاغل متناسب باشد نه فرد شاغل با کار.
شرایط بیرونی محیط کار نیز از بخش‌های مربوط به ارگونومی هستند. دما، نور و تهویه اتاق‌ها در محل کار بایستی مناسب باشد. این موضوعات در سرحال ساختن افراد بسیار تاثیرگذار هستند. در نظر داشته باشید که نامناسب بودن این موارد سبب سستی و خستگی و بی‌حالی در افراد شاغل می‌شود. بنابراین بازدهی کارمندان پایین می‌آید. توجه داشته باشید که استرس‌های شغلی در تمام محیط‌های کاری وجود دارند و مهم‌ترین بحران برای روان کارمندان به شمار می‌آیند. کارمندانی که بیشتر زیر استرس شغلی باشند توجه کمتری به شغل خود دارند. به طور کلی می‌توان اذعان داشت که استرس شغلی سبب پایین آمدن بهره‌وری و بازدهی در افراد شاغل می‌شود و رضایت شغلی آن‌ها را کم می‌کند. به همین دلیل است که توجه به سلامت روحی و جسمی افراد شاغل در یک مجموعه بسیار مهم است.
مزیت‌های خدمات طب کار
خدمات طب کار دارای مزایای زیادی هستند که در زیر به برخی از آن‌ها می‌پردازیم:
- سبب حفظ سامت کارمندان و کارگران می‌شود. همچنین این معاینات روشی پیشگیرانه از سرایت بیماری‌های مسری در محل کار است.
- سبب می‌شود تا کارگران و کارمندان احساس امنیت کنند و بدانند که کارفرمای آن‌ها به سلامت آن‌ها اهمیت می‌دهد. در این صورت است که میزان وفاداری و حس مسئولیت آن‌ها در قبال کار واگذار شده به آن‌ها بالاتر می‌رود.
- از کم شدن بهره‌وری و بازدهی کارمندان جلوگیری می‌شود. همچنین کار سازمان به علت زیاد شدن مرخصی‌ها و شرایط کاری عقب نمی‌افتد.
موارد بالا از مزایای خدمات طب کار هستند. می‌توانید برای سهولت کار و پایش سلامت کارمندان خود از أنواع برنامه‌های طب کار سیناکر کمک بگیرید.
نتیجه‌گیری
در این مقاله در مورد هدف از انجام معاینات طب کار و اهمیت طب کار با شما صحبت کردیم. معاینات طب کار نه تنها به نفع افراد شاغل، بلکه به نفع کارفرما است و از بروز بسیاری از بیماری‌های واگیردار و پیشرونده تا حد زیادی می‌کاهد. همچنین انجام این معاینات به صورت مرتب سبب می‌شود تا از پرداخت هزینه‌های سنگین برای بیماری‌هایی که تا مرحله پیشرونده جلو می‌روند پیشگیری به عمل بیاید.
