شاخص توده بدنی یا (BMI) که در طی سالیان اخیر در بیشتر مراکز ارائه مراقبت‌های بهداشتی، به عنوان روشی برای اندازه گیری میزان چربی بدنی بر اساس سایز به کار گرفته شده است؛ به‌سبب ساده‌سازی بیش از حد معنای واقعی سالم بودن، بسیار مورد انتقاد واقع شده است. در واقع بسیاری بر این باورند که شاخص توده بدنی منسوخ و غیر دقیق بوده و نباید در زمینه‌های پزشکی و تناسب اندام به‌کار برده شود.
در این مقاله از سیناکر، قصد داریم اطلاعات مفیدی را درباره تاریخچه شاخص توده بدنی (BMI)، فرمول محاسبه BMI، تاثیر مقدار بی ام آی(BMI) بر میزان سلامت فردی و… در اختیار شما قرار دهیم و درباره مزایا و معایب میزان شاخص توده بدنی در تشخیص بیماری‌ها و جایگزین کردن روش‌های بهتر برای دست یافتن به اطلاعات درست‌تر پیرامون سلامت بدن صحبت کنیم.
آنچه در این مقاله خواهید خواند
تاریخچه شاخص توده بدنی (BMI)
شاخص توده بدنی “Body Mass Index” یا به اختصار BMI در سال ۱۸۳۲ توسط یک ریاضی‌دان بلژیکی به نام لمبرت آدولف ژاک کوئتلت، به منظور تخمین سریع اضافه وزن و چاقی در جمعیت ابداع شد. هدف از این ابداع جدید، کمک به دولت ها برای تصمیم گیری اختصاص منابع بهداشتی و مالی در امور کشورها بود. جالب اینجاست که کوئتلت ذکر نموده بود که BMI برای بررسی فرد به فرد کاربرد نداشته، بلکه به منظور ارائه نمایی از سلامت عمومی یک جمعیت استفاده می‌گردد. با این حال در حال حاضر، بر خلاف نظر کوئتلت، BMI به طور گسترده برای سنجش سلامتی افراد به‌کار برده می‌شود که این کار کاربرد BMI را حتی در بسیاری از موارد زیر سوال برده است.
فرمول محاسبه BMI (بی ام آی)
مقدار BMI، بر اساس یک فرمول ریاضی به راحتی محاسبه می‌شود. بر اساس این فرمول ریاضی، با تقسیم نمودن وزن برحسب کیلوگرم، بر مربع قد برحسب متر، مقدار دقیق BMI را می‌توانید محاسبه کنید. همچنین می‌توانید از یک محاسبه‌گر آنلاین برای حساب کردن BMI خود استفاده کنید. فرمول کلی محاسبه BMI به صورت زیر است: به نظر می‌رسد با یک مثال بهتر متوجه این محاسبات خواهید شد: فرض کنید وزن شما ۷۰ کیلوگرم و قد شما ۱.۷۵ متر است. برای محاسبه BMI، باید موارد زیر را انجام دهید: ابتدا با توجه به فرمول، مقدار BMI آن را محاسبه کنید.
BMI = 70 / (1.75)^2 = 70 / 3.0625 = 22.83
مقدار حاصل BMI شما، ۲۲.۸۳ است.
پس از محاسبه BMI، آن را با مقیاسی مانند جدول زیر مقایسه کنید تا مشخص شود وزن در محدوده “نرمال” قرار دارد یا دچار اضافه وزن و همچنین کمبود وزن هستید. در جدول زیر به وضوح مشخص است.
| خطر سلامتی | طبقه‌بندی | محدوده‌ی BMI |
| بسیار بالا | کمبود وزن شدید | کمتر از ۱۶.۰ |
| بالا | کمبود وزن متوسط | ۱۶.۰ تا ۱۶.۹ |
| متوسط | کمبود وزن خفیف | ۱۷.۰ تا ۱۸.۴ |
| کم | وزن نرمال | از ۱۸.۵ تا ۲۴.۹ |
| کم تا متوسط | اضافه‌وزن | از ۲۵.۰ تا ۲۹.۹ |
| بالا | چاقی درجه ۱ (چاقی متوسط) | از ۳۰.۰ تا ۳۴.۹ |
| بسیار بالا | چاقی درجه ۲ (چاقی شدید) | از ۳۵.۰ تا ۳۹.۹ |
| فوق العاده بالا | چاقی درجه ۳ (چاقی مفرط) | بیشتر از ۴۰ |
نتیجه عدد محاسبه شده برای BMI
در نتیجه عددی که برای BMI محاسبه می‌کنید؛ سه حالت برای شما پیش خواهد آمد:
- اگر طبق این محاسبه در دسته وزن “نرمال” قرار گیرید، کار شما راحت‌تر بوده و از وضعیت مطلوب‌تر جسمانی برخوردار هستید.
- اگر عدد BMI شما از ۲۵ فراتر رفته و عددهای بالاتری را دربرگیرد؛ توصیه‌هایی برای تغییر در سبک زندگی برای شما در نظر گرفته خواهد شد و بدین منظور روش‌های خاصی برای مراقبت‌های سلامتی به شما ارائه خواهد شد.
- عدد BMI پایین تر از ۱۷ نیز نشانه کمبود وزن و سوءتغذیه بدن است که ممکن است به دنبال آن بیماری‌های دیگری نیز ایجاد شود. ارائه برنامه مناسب برای تناسب وزن و رسیدن به وزن ایده‌آل در این موارد نیز ضروری است.
تفاوت شاخص توده بدنی BMI برای خانم ها و آقایان
با اینکه فرمول محاسبه شاخص توده بدنی (BMI) برای مردان و زنان یکسان است، اما در نحوه تفسیر نتایج برای هر جنسیت تفاوت‌هایی وجود دارد. BMI به عنوان یک شاخص کلی برای سلامت کلی فرد استفاده می‌شود و با تقسیم وزن افراد بر حسب کیلوگرم بر مجذور قد آنها بر حسب متر تعیین می‌شود. در حالی که فرمول برای مردان و زنان یکسان است، تفسیر نتایج ممکن است بر اساس عوامل متعددی از جمله توده عضلانی، سن و سلامت کلی افراد متفاوت باشد.
شاخص توده بدنی در مردان: شاخص توده وزنی همیشه معیار خوبی برای ارزیابی وزن مردان نیست و پیدا کردن بهترین BMI برای مردان با استفاده از این فرمول کار دشواری است. زیرا بسیاری از این موارد در BMI اصلا تعریف نشده و مدنظر قرار نگرفته‌اند که یکی از مهم‌ترین آنها سنجیدن عضلات در برابر چربی‌ها است.به عنوان مثال ممکن است؛ وزن یک فرد بدنساز بیشتر از یک فرد هم وزن خودش باشد؛ اما از سلامت بالایی برخوردار باشد. زیرا عضله نسبت به چربی متراکم‌تر بوده و از وزن بیشتری برخوردار است و به بالا رفتن وزن کمک می‌کند.
شاخص توده بدنی در زنان:در برخی از منابع علمی محدوده شاخص (BMI) در زنان یک واحد کمتر از همان محدوده مورد نظر برای آقایان است. به عنوان مثال اگر شاخص توده بدنی آقایان ۱۸.۵ تا ۲۴.۸ باشد؛ (BMI ) زنان با وزن طبیعی بین ۱۷.۵ تا ۲۳.۸ قرار دارد. همچنین، با توجه به اینکه نمودار جداگانه‌ای برای نحوه محاسبه BMI در زنان و مردان وجود ندارد و فرمول محاسبه شاخص توده بدنی (BMI) برای مردان و زنان یکسان است؛ دسته‌بندی‌هایی که برای تفسیر آن استفاده می‌شود نیز مشابه است.
پیشنهاد مطالعه: چاقی چه خطراتی بر سلامت شما دارد؟
آیا BMI (بی ام آی) شاخص خوبی برای بررسی سلامتی است؟
اگر چه سال‌هاست که BMI به عنوان شاخص سلامتی افراد در نظر گرفته می‌شد؛ اما امروزه بسیاری از متخصصان معتقدند که بی ام آی منسوخ شده و شاخص خوبی برای تشخیص سلامتی نیست. به عنوان مثال در برخی از کشورها مقیاس BMI را با سایز و قد جمعیت خود مطابقت می‌دهند. مثلا تحقیقات نشان داده است که مردان و زنان آسیایی با BMI های پایین، بیشتر از غیرآسیایی‌ها در معرض بیماری‌های قلبی قرار دارند.
اگرچه BMI می‌تواند براساس وزن، نمایی از وضعیت سلامتی فرد به مراقبان سلامتی ارائه دهد، اما نقش سایر عوامل مانند سن، جنس، نژاد، ژنتیک، توده چربی، عضله و تراکم استخوان را در ارزیابی در نظر نمی‌گیرد. همین موارد می‌تواند از جمله ضعف‌ها و نواقص بررسی سلامت بدن با استفاده از شاخص BMI باشد که در ادامه مطلب به برخی از آنها پرداخته و همچنین جایگزین‌های مناسب‌تری را برای بررسی سلامت بدن معرفی خواهیم کرد.
شاخص توده بدنی سالم چیست؟
متخصصان حوزه سلامت، میزان شاخص توده بدنی (بی ام آی) در بزرگسالان را در بازه‌های مختلف ارزیابی می‌کنند.همانطور که احتمالا می‌دانید بازه ۱۸.۵ تا ۲۴.۹ را در دسته وزن طبیعی، ۲۵.۰ تا ۲۹.۹ اضافه وزن و بازه اعداد ۳۰.۰ یا بالاتر را چاقی در نظر می‌گیرند. این دسته‌بندی‌ها هم برای مردان و هم برای زنان مشترک بوده و اعمال می‌شود.
به عنوان مثال، زنان در مقایسه با مردان هم سن و هم وزن، چربی بدنی بیشتری دارند. در نتیجه، زنان ممکن است با اینکه BMI بالاتری داشته باشند؛ اما همچنان سالم در نظر گرفته شوند. از سوی دیگر، مردان تمایل به داشتن توده عضلانی بالاتری دارند که می‌تواند بر محاسبه BMI آنها تاثیر بگذارد. اما این نکته مهم را نیز باید در نظر داشته باشید که استفاده از BMI (بی ام آی) به عنوان معیاری برای سلامت کلی با محدودیت‌هایی روبرو است. در حالی که می‌تواند یک نشانه کلی از کمبود وزن، وزن طبیعی، اضافه وزن یا چاقی یک فرد را ارائه دهد، اما عواملی مانند توده عضلانی و سلامت کلی را در نظر نمی‌گیرد.
به طور کلی، اگرچه ممکن است تفاوت‌هایی در نحوه تفسیر BMI برای مردان و زنان وجود داشته باشد؛ ولی فرمول محاسبه BMI در افراد مختلف یکسان است. اما اگر در مورد وزن یا سلامت کلی خود نگرانی دارید، همیشه بهتر است برای ارزیابی و تفسیر جامع BMI خود، با یک ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی مشورت کنید. مشاوران سیناکر می‌توانند به سوالات شما در زمینه‌های پزشکی پاسخ دهند و مشاوره‌های تخصصی را از طریق اپلیکیشن سیناکر در اختیار شما قرار دهند.
بیشتر بدانید: مهم‌ترین علت چاقی شکم چیست؟
BMI در تشخیص کدام بیماری ها می تواند به ما کمک کند؟
با وجود دقیق نبودن BMI در تعیین سلامتی افراد، اکثر مطالعات نشان می‌دهند که اگر به طور کلی در نظر بگیریم؛ خطر بروز بیماری‌های مزمن و مرگ زودهنگام برای افرادی با BMI زیر ۱۸.۵ و بالای ۳۰ بیشتر است. به‌طور مثال در یک مطالعه گذشته‌نگر در سال ۲۰۱۷ که بر روی ۱۰۳۲۱۷ مورد مرگ انجام گرفته شد؛ نتایج حاصل نشان دهنده این بود که احتمال مرگ و میر برای افرادی با BMI برابر با ۳۰ یا بالاتر در طی ۳۰ سال، ۱.۵ تا ۲.۷ برابر بیشتر از سایرین بوده است. نتایج مطالعه دیگری نیز نشان داده است؛ همچنین کسانی که در دسته‌بندی BMI “چاق” در نظر گرفته می‌شوند؛ در مقایسه با افراد دسته “نرمال” ۲۰ درصد بیشتر در معرض خطر مرگ به علل مختلف از جمله بیماری‌های قلبی قرار دارند.
همچنین محققان دریافته‌اند طول عمر افرادی که جزو دسته‌های “کمبود وزن” یا “چاقی شدید” و “چاقی مفرط” محسوب شده‌اند، به طور میانگین به ترتیب ۶.۷ و ۳.۷ سال کمتر از افراد دسته “نرمال” بوده است. مطالعات دیگری نیز نشان داده‌اند؛ BMI بالاتر از ۳۰ به‌طور چشم‌گیری خطر ابتلا به بیماری‌های مختلف از قبیل بیماری های مزمن، مانند دیابت نوع ۲، بیماری‌های قلبی، تنفسی، کلیوی، کبد چرب غیرالکلی را افزایش داده و مشکلات حرکتی را حادتر می‌کند.
علاوه بر این، کاهش ۵ تا ۱۰ درصدی BMI با کاهش میزان بروز سندروم متابولیک، بیماری قلبی و دیابت نوع ۲ همراه بوده است.
بر اساس غالب تحقیقات که نشان‌دهنده افزایش خطر بیماری‌های مزمن در بین افراد مبتلا به چاقی بوده‌اند و نتیجه تحقیقات مختلفی که با استناد به BMI بدست آمده‌اند؛ می‌توان دریافت که بسیاری از متخصصان سلامت مجاز به استفاده از BMI به‌عنوان نمایی کلی از خطرات تهدیدکننده سلامتی یک فرد هستند؛ اما BMI نباید تنها ملاک تشخیص سلامت در افراد باشد.
تاثیر عوامل مختلف بر میزان شاخص توده بدنی (BMI)
همانطور که قبل تر نیز اشاره کردیم فرمول BMI بسیار ساده بوده و تنها با استفاده از داده‌های ساده ای از جمله قد و وزن افراد و یک فرمول مشترک برای مردان و زنان محاسبه می‌شود. با این حال همین سادگی بیش از حد باعث می‌شود که فاکتورهای مختلف و موثری، به عنوان شاخص سلامتی بدن در نظر گرفته نشود. دانستن این نکته نیز مهم است که علاوه بر چربی موجود در بدن که برای سلامتی مضر شناخته می‌شود؛ چگونگی توزیع چربی در بدن نیز نکته مهمی بوده و از عوامل موثر بر بیماری‌های مختلف در افراد است. در ادامه برخی از معایب اکتفا کردن به اندازه‌گیری شاخص توده بدنی با استفاده از قد و وزن را بررسی خواهیم کرد. ما در مشاوره‌های آنلاین سیناکر، مشاوره‌های رایگانی را برای افراد مختلف در نظر داریم. تنها کافی است اپلیکیشن سیناکر را نصب کنید و از پزشکان سیناکر کمک بگیرید تا مشاوره های متناسب با استایل بدن خودتان را از ما بخواهید.
BMI در افراد بدنساز، عضله سنگین‌تر از چربی
با وجود اینکه یک کیلوگرم عضله با یک کیلوگرم چربی هم وزن است، اما عضله نسبت به چربی تراکم بیشتر و حجم کم‌تری دارد. در نتیجه ممکن است فردی بسیار لاغر بوده اما توده عضلانی زیادی داشته و روی ترازو سنگین‌تر باشد.
برای مثال فردی با وزن ۹۷ کیلوگرم و قد ۱۷۵ سانتی‌متر BMI برابر با ۲۹.۵ دارد که در دسته اضافه‌وزن طبقه‌بندی می‌شود. با این‌حال دو نفر با قد و وزن یکسان، ممکن است ظاهر کاملاً متفاوتی داشته باشند؛ یکی بدنساز بوده و دارای توده عضلانی زیادی باشد و دیگری توده چربی بیشتری داشته باشد. اگر تنها BMI به عنوان ملاک در نظر گرفته شود؛ فردی با وجود داشتن توده چربی کم، به سادگی اشتباهاً در دسته “اضافه‌وزن” یا “چاق” قرار می‌گیرد. بنابراین مهم است که در کنار وزن میزان عضله، چربی و استخوان هر فرد نیز در نظر گرفته شود.
BMI توزیع چربی را در نظر نمی‌گیرد!
با اینکه افزایش BMI (بی ام آی) با افت سلامت ارتباط زیادی دارد؛ ولی موقعیت چربی در بدن می‌تواند از میزان BMI بدن نیز موثرتر باشد. تحقیقات نشان داده است؛ افرادی که دارای ذخایر چربی اطراف شکم هستند؛ (تیپ بدنی سیبی‌شکل)، در مقایسه با افرادی که با چربی ذخیره شده در لگن، باسن و ران‌هایشان بیشتراست؛ (تیپ بدنی گلابی‌شکل)، ریسک بالاتری در ابتلا به بیماری‌های مزمن دارند. به‌عنوان مثال در مروری بر روی ۷۲ مطالعه انجام‌شده، محققان دریافتند که خطر مرگ بر اثر علل مختلف، برای افرادی با توزیع چربی سیبی‌شکل در بدن، به‌طور قابل ملاحظه‌ای بیشتر از افراد با توزیع چربی گلابی شکل است. در واقع محققان تأکید کردند که BMI محل ذخیره چربی در بدن را درنظر نمی‌گیرد و این می‌تواند وضعیت فرد را به اشتباه ناسالم یا در معرض خطر بیماری ارزیابی کند. پس در ارزیابی هایی که از طریق BMI صورت می‌گیرد؛ بهتر است عوامل موثر دیگر را نیز بررسی کرد.
BMI تمام اطلاعات لازم را به ما نمی‌دهد!
با اینکه انتظار می‌رود متخصصان بهداشت و سلامت قضاوت خود را به بهترین نحو به کار ببندند؛ اما در برخی موارد این اتفاق به ندرت می افتد. با این‌حال برخی از مراقبان سلامت هنگام ارائه توصیه‌های بهداشتی صرفاً فقط از BMI برای ارزیابی سلامت یک فرد استفاده می‌نمایند که می‌تواند منجر به خطای ناشی از جهت‌گیری ذهن ارائه‌دهندگان خدمات به سوی وزن بیمار و کاهش کیفیت خدمات درمانی شود. باید به این نکته توجه داشت که BMI همه اطلاعات کافی برای درمان بیمار را در اختیار پزشک و کادر درمان قرار نمی‌دهد و بیمار مرتبا باید به لحاظ فاکتورهای مختلف، مورد ارزیابی و کنترل قرار گیرد.
کسانی که BMI بالاتری دارند؛ به دفعات بیشتری گزارش داده‌اند که پزشک معالج آنها، فقط بر روی BMI ایشان تمرکز می‌کند؛ حتی زمانی که به دلیل دیگری به پزشک مراجعه کرده‌اند. در این موارد، معمولاً مسائل جدی بیمارمورد بی‌توجهی قرار می‌گیرند و یا به اشتباه به‌عنوان مشکلات ناشی از چاقی در نظر گرفته می‌شوند. در حقیقت مطالعات نشان داده‌اند که هرچه BMI یک فرد بالاتر باشد؛ به دلایلی مانند ترس از قضاوت شدن، عدم اعتماد به نفس و یا تجربه قبلی منفی، احتمال شرکت کردن فرد در معاینات دوره‌ای منظم کمتر است و این می‌تواند به تشخیص دیرهنگام و تأخیر در درمان و مراقبت منجر شود. با این حال اگر دسترسی سریع به پزشک ندارید؛ می‌توانید برای مشاوره‌های درمانی در زمینه‌های مختلف اعم از بیماری‌های قلبی، فشار خون، تاثیر شاخص توده بدنی بر روی سلامتی و… از مشاوران آنلاین در اپلیکیشن سیناکر کمک بگیرید.
میزان BMI متفاوت در آسیایی‌ها و سیاه پوست
علی‌رغم استفاده گسترده از شاخص توده بدنی در معاینات پزشکی، طبق تحقیقات اخیر، ممکن است BMI به‌طور دقیق بازتاب‌دهنده سلامت برخی نژادها و قومیت‌های خاص نباشد.
BMI در جمعیت آسیایی: برای مثال مطالعات متعددی نشان داده‌اند که نژاد آسیایی در مقایسه با نژاد سفید در BMIهای پایین‌تر، ریسک بالاتری در ابتلا به بیماری‌های مزمن دارند. در واقع سازمان بهداشت جهانی (WHO) راهنمایی‌هایی برای ارزیابی BMI در آسیا و اقیانوسیه ایجاد کرده‌اند که دسته‌بندی‌های جایگزینی برای تفسیر BMI ارائه کرده است. مطالعات بسیاری نشان داده‌اند که این طبقه‌بندی‌ها، خطرات سلامتی در میان جمعیت‌های آسیایی را بهتر شناسایی می‌کند و تاثیر زیادی بر روی سلامت آنها دارد. با این حال برای تطبیق دادن این طبقه‌بندی‌ها با نژاد ترکیبی آسیایی -آمریکایی به تحقیقات بیشتری نیاز است.
BMI در افراد سیاه پوست:
همچنین افراد سیاه‌پوست نیز علی‌رغم داشتن توده‌ی چربی کمتر و عضله‌ی بیشتر، ممکن است به اشتباه در دسته “اضافه‌وزن” قرار بگیرند. این می‌تواند به این معنی باشد که در جامعه سیاه‌پوستان و به ویژه در بین زنان سیاه‌پوست، خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن در BMIهای بالاتر بیشتر پدیدار می‌شود.
طبق مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۱ انجام گرفته است؛ نتایج بدست آمده نشان می‌دهد که زنان سیاه‌پوست با BMI سه واحد بیشتر از BMI غیرسیاه‌پوستان از لحاظ متابولیکی سالم در نظر گرفته می‌شدند، که این یافته کارایی BMI در نژادهای مختلف را زیر سوال برد. در نهایت با توجه به آخرین داده‌ها و نتیجه‌گیری‌ها، ثابت شده است که صرفا اتکا به داده‌های حاصل از اندازه‌گیری BMI، باورهای فرهنگی و گروه‌های مختلف درباره سایز بدن را نادیده می‌گیرد. در برخی از فرهنگ‌ها به دلیل آگاهی‌های کمتر، افراد با حجم چربی بیشتر، سالم‌تر و مطلوب‌تر قلمداد می‌شوند. مراقبان سلامت باید توجه داشته باشند که از نظر هر بیمار “سلامتی” چه معنایی دارد. با توجه به اینکه تصمیمات مهم سلامتی مانند مداخلات و عمل‌های جراحی لاغری بر پایه وزن افراد و شاخص BMI هستند؛ نکته بسیار مهم این است که تمامی متخصصان بهداشت و سلامت برای اطمینان از ارائه توصیه‌های بیمار محور به BMI اکتفا نکرده و از آن فراتر بروند.
جایگزین‌های بهتر برای BMI چیست؟
با وجود کاستی‌های بسیار، BMI همچنان به‌عنوان ابزار اولیه ارزیابی شاخص توده بدنی در افراد، مورد استفاده قرار می‌گیرد. از عمده دلایلی که BMI بسیار رایج بوده است؛ می‌توان به آسان، ارزان و در دسترس بودن آن در تمامی مراکز درمانی اشاره کرد. با این حال جایگزین‌هایی به جای استفاده از فاکتور BMI وجود دارند که می‌توانند شاخص بهتری برای سلامتی یک فرد باشند؛ اگرچه هر یک از آنها نیز مزایا و معایب خود را دارند؛ ولی اطلاعات کامل‌تری را به ما خواهند داد. در ادامه ۴ مورد از تاثیر گذارترین فاکتورها در سلامتی افراد را باهم بررسی خواهیم کرد؛ زیرا با کنترل آنها تاثیر زیادی بر روند سلامتی بدن خود و همچنین بهبود شیوه زندگی خود خواهید داشت.
اندازه نرمال دور کمر در زنان و مردان
تعریف: دور کمر (بیش از ۸۵ سانتی‌متر یا ۳۵ اینچ برای زنان و بیش از ۱۰۱.۶ سانتی‌متر یا ۴۰ اینچ برای مردان) نشان‌دهنده چربی بیشتر در ناحیه شکم است که خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن را نیز افزایش می‌دهد.
مزایا: اندازه‌گیری آسان آن، با استفاده از متر نواری
معایب: تیپ‌های بدنی (مانند سیبی‌شکل و گلابی‌شکل) و ساختارهای مختلف (مانند عضله و استخوان) را در نظر نمی‌گیرد.
نسبت نرمال کمر به لگن در افراد
تعریف: بالا بودن نسبت کمر به لگن (بیشتر از ۰.۸۰ در زنان و ۰.۹۵ در مردان) بیانگر ذخیره چربی بیشتر در ناحیه شکم است که با خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن و بیماری های قلبی را افزایش می‌دهد. پایین بودن نسبت کمر به لگن (کمتر یا مساوی ۰.۸۰ در زنان و ۰.۹۵ در مردان) بر ذخیره چربی لگنیِ بیشتر دلالت می‌کند که با وضعیت بهتر سلامتی همراه است.
مزایا: اندازه‌گیری آن آسان بوده و تنها نیازمند یک متر نواری و یک ماشین حساب است.
معایب: تیپ‌های بدنی (مانند سیبی‌شکل و گلابی‌شکل) و ساختارهای مختلف (مانند عضله و استخوان) را در نظر نمی‌گیرد.
اندازه نرمال درصد چربی در بدن افراد
تعریف: اندازه نرمال درصد چربی بدن، میزان نسبی چربی بدن یک فرد است.
مزایا: بین توده چربی و غیر چربی افتراق قائل می‌شود. نسبت به BMI بازنمایی دقیق‌تری از خطرات سلامتی را ارائه می‌دهد.
معایب: ریسک بالای خطا در اندازه‌گیری با ابزارهای معمول (مانند ابزارهای اندازه‌گیری چین پوستی، portable bioelectrical impedance analysis یا آنالیز مقاومت بیوالکتریک پرتابل، ترازوهای خانگی)، ابزارهای دقیق‌تر گران‌تر بوده و برای بسیاری غیرقابل‌دسترس هستند. (مانند dual-energy X-ray absorptiometry یا به اصطلاح DEXA، توزین زیر آب، Bod Pod)
استفاده از تست‌های آزمایشگاهی برای کنترل سلامتی
تعریف: تست‌های آزمایشگاهی شامل ارزیابی‌های مختلف خونی و علائم حیاتی هستند که می‌توانند ریسک ابتلا به بیماری‌های مزمن را نشان دهند. (به عنوان مثال: فشار خون، ضربان قلب، کلسترول، قند خون و فاکتورهای التهابی)
مزایا: بررسی جزئی‌تری از وضعیت سلامت متابولیک فرد را ارائه می‌دهند. برای ارزیابی سلامتی تنها بر چربی بدن تکیه نمی‌کند.
معایب: اغلب اوقات یک داده آزمایشگاهی، تنها برای تشخیص یا تعیین ریسک کافی نیست. صرف‌نظر از ابزار ارزیابی مورد استفاده، همچنین مهم است که کارکنان حوزه سلامت، صرفاً به یک تست اکتفا نکنند. به‌طور مثال اگر از BMI و اندازه دور کمر استفاده کرده‌اند، در صورتی که مورد نگران‌کننده‌ای مشاهده شد، به‌دنبال آن حتما آزمایش خون انجام دهند.
نکته مهم این است که با هر بیمار به‌عنوان یک شخص منحصربه‌فرد برخورد شود تا مشخص گردد معنای سلامتی فیزیکی، ذهنی، احساسی و روحی در نظر آنها چیست. به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود که از یک فرمول خاص برای سلامتی همه افراد استفاده شود. چون افراد دارای شرایط مختلف روحی، جسمی و بدنی متفاوت هستند.
کلام آخر در مورد بی ام آی (BMI)
شاخص توده بدنی یا BMI (بی ام آی) ابزاری بحث برانگیز برای ارزیابی سلامت است که برای تخمین میزان چربی بدن یک فرد و همچنین تعیین ریسک مشکلات سلامت طراحی شده‌است. همانطور که در این مقاله خواندید؛ بی ام آی قادر به درنظرگیری ابعاد دیگر سلامتی مانند سن، جنسیت، توده چربی، عضله، نژاد، ژنتیک و سابقه پزشکی نیست. از آن گذشته به‌کاربردن آن به عنوان تنها شاخص سلامتی سبب به خطا افتادن و سوگیری ذهن مراقبان سلامت به سمت وزن و نابرابری و بی‌عدالتی در ارائه خدمات درمانی می‌گردد.
بنابراین اگرچه BMI می‌تواند به عنوان نقطه‌ی آغاز پرکاربرد و مفید باشد، نباید به عنوان تنها وسیله ارزیابی سلامتی شما مورد استفاده قرار گیرد. توصیه ما به شما این است که اگر پس از آنالیز بدن توسط پزشک مورد نظر متوجه فشار خون، قند خون و یا سایر بیماری‌هایی از این قبیل در بدن خود شدید؛ در اولین فرصت به پزشک متخصص مراجعه کنید. همچنین می‌توانید با خرید دستگاه کنترل قند خون و دستگاه‌های فشارسنج و… از فروشگاه سیناکر بیماری خود را در منزل نیز تحت نظر داشته باشید.