دیابت باعث عارضه ای به نام هایپوگلایسمی می‌شود. هایپوگلایسمی می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله کمبود گلوکز در رژیم غذایی، مصرف برخی داروها و یا ورزش رخ دهد. به بیماران مبتلا به دیابت توصیه می‌شود تاریخ و زمان وقوع هایپوگلایسمی را یادداشت نمایند و آن را با پزشک خود در میان بگذارند تا در صورت نیاز پزشک دوز و نوع داروی مصرفی را تغییر دهد.
علائم هایپوگلایسمی
در بیشتر افراد کاهش سطح قند خون به میزان کمتر از ۷۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باعث بروز علائم هایپوگلایسمی می‌شود. این علائم در افراد مختلف متفاوت است. با گذشت زمان می‌توانید علائم مربوط به بدن خود را بشناسید.
علائم اولیه شامل موارد زیر است
- احساس گیجی
- سرگیجه
- احساس لرز
- گرسنگی
- سردرد
- تحریک‌پذیری
- تپش قلب
- رنگ پریدگی پوست
- تعریق
- ضعف
- اضطراب
در صورت عدم درمان این موارد، علائم شدیدتری ایجاد می شود. مانند ضعف در هماهنگی عضلات و اندام‌ها، اختلال تمرکز، بی‌حسی دهان و زبان، بیهوش شدن، تشنج، کابوس دیدن و یا کما.
داروهایی که افراد مبتلا به دیابت مصرف می‌کنند چگونه باعث هایپوگلایسمی می‌شود؟
از پزشکتان در مورد داروهایی که مصرف می‌کنید و اینکه کدام یک از آن‌ها می‌تواند باعث بروز عارضه هایپوگلایسمی شود سوال کنید. انسولین و نیز دارویی به نام سولفونیل اوره می‌تواند باعث کاهش قند خون شود. سولفونیل اوره‌هایی که امروزه به صورت متداول تجویز می‌شوند عبارتند از
- گلیمپیرید
- گلیپیزاید
- گلی بن کلامید
سولفونیل اوره‌ها که داروهای قدیمی‌تری هستند و امروزه نیز کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند نسبت به داروهای جدیدتر بیشتر باعث عارضه‌ی هایپوگلایسمی می‌شوند.
داروهای قدیمی شامل:
- کلرپروپامید
- رپاگلیناید
- تولازامید
- تولبوتامید
همچنین مصرف همزمان الکل و داروهای آلوپورینول، آسپرین، پروبنسید و وارفارین به همراه داروهای پایین‌آورنده قند خون نیز می‌تواند باعث افت بیشتر سطح قند خون بدن شود. همچنین مصرف داروهای مهارکننده آلفا گلوکوزیداز، بیگوانیدها مثل متفورمین و تیازولیدین‌دیون‌ها به تنهایی نمی‌تواند باعث افت سطح قند خون بدن شود. اما مصرف همزمان آن‌ها با دسته داروهای سولفونیل اوره آز‌ها و یا انسولین می‌تواند سبب هایپوگلایسمی شود.
اثر رژیم غذایی بر وقوع هایپوگلایسمی:
- وعده غذاییتان حاوی قند ساده فراوانی باشد.
- زمانی که میان وعده مصرف نمی‌کنید.
- زمانی که دیرتر از حالت معمول غذا می‌خورید.
- و یا زمانی که بدون غذا خوردن الکل مصرف می‌کنید.
درمان هایپوگلایسمی
- اگر مبتلا به دیابت هستید و گمان می‌کنید که دچار هایپوگلایسمی شده‌اید سطح قند خونتان را بررسی کنید.
- اگر قند خونتان بعد از مصرف یک وعده غذایی که قند زیادی دارد افت پیدا می‌کند، رژیم غذاییتان را تغییر دهید.
- از مصرف غذاهای قندی بپرهیزید و وعده های کوچک به دفعات زیاد در طول روز داشته باشید.
- اگر در ساعات طولانی که چیزی نمی‌خورید سطح قند خونتان افت پیدا می‌کند، قبل از خواب یک وعده غذایی کوچک حاوی پروتئین یا کربوهیدرات پیچیده مصرف کنید.
- اگر پزشکتان تشخیص دهد که سطح انسولین بدنتان در صبح و عصر بیش از حد مورد انتظار است ممکن است دوز و یا زمان تزریق انسولین روزانه‌تان را تغییر دهد.
اقداماتی که باید هنگام افت سطح قندخون انجام دهید:
ابتدا ۱۵ گرم از یک منبع کربوهیدرات که جذب سریعی دارد مصرف کنید. مانند:
- ۳ یا ۴ قرص گلوکز
- یک تیوپ ژل گلوکز
- ۵ یا ۶ قطعه آبنبات سخت (بدون قند آزاد)
- نصف فنجان از هر نوع آبمیوه
- ۱ فنجان شیر
- نصف فنجان از یک نوشیدنی سبک قندی و غیر رژیمی
- یک قاشق غذاخوری شکر یا عسل در زیر زبانتان بگذارید تا با سرعت بیشتری جذب جریان خون شود.
۱۵ دقیقه بعد از خوردن یک ماده شیرین سطح قند خونتان را بررسی کنید. اگر هنوز سطح قند خونتان کمتر از ۷۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر بود یک ماده دیگر از لیست مواد بالا بخورید. این مراحل را تا زمانی که سطح قند خون نرمال شود تکرار کنید.
اگر در اثر هایپوگلایسمی بیهوش شوید به کمک فردی نیاز دارید که بتواند به شما یک دوز گلوکاگون تزریق کند. گلوکاگون دارویی است که قند خون را افزایش می‌دهد. خانواده و نزدیکان شما باید در این مورد که چه زمانی و چگونه تزریق گلوکاگون را برای شما انجام دهند اطلاع کافی کسب کنند. اگر فردی را در وضعیت هیپوگلیسمی و بیهوش پیدا کردید با اورژانس تماس بگیرید و یا سعی کنید که او را به نزدیک‌ترین بیمارستان برسانید. هرگز تلاش نکنید به فردی که بیهوش است غذا، مایعات و یا انسولین بخورانید زیرا احتمال خفگی وجود دارد.
زمانی که سطح قند خونتان پایین است از رانندگی کردن بپرهیزید
اگر در هنگام رانندگی، متوجه علائم هایپوگلایسمی شدید در کنار جاده توقف کنید، سطح قند خونتان را بررسی کنید و از یک غذای قندی استفاده کنید. حداقل ۱۵ دقیقه صبر کنید و دوباره سطح قند خونتان را چک کنید. قبل از اینکه دوباره شروع به رانندگی کنید، از یک غذای حاوی پروتئین و کربوهیدرات مانند بیسکویت به همراه کره بادام زمینی یا پنیر استفاده کنید. برای مواجهه با چنین موقعیتی همیشه آماده باشید و یک ماده قندی برای مواقع اورژانسی در ماشین به همراه داشته باشید.
پیشگیری از هایپوگلایسمی:
- از یک برنامه غذایی مشخص پیروی کنید.
- هر روز حداقل سه وعده غذایی با فاصله یکسان بخورید.
- وعده های غذایی خود را با فاصله بیش از ۴ تا ۵ ساعت تنظیم کنید.
- نیم تا یک ساعت بعد از غذا ورزش کنید و سطح قند خون تان را قبل و بعد از ورزش بررسی کنید.
- دوز انسولین و داروهایتان را قبل از مصرف به دقت بررسی کنید.
- در مصرف الکل زیاده روی نکنید و سطح قند خونتان را بررسی کنید.
- سطح قند خون تان را به دفعاتی که پزشک دستور داده بررسی کنید.
- یک دستبند شناسایی ببندید که نشان می دهد مبتلا به دیابت هستید.
