همه ما تقریبا با مفهوم فشار خون بالا آشنا هستیم و اطرافیانی داریم که با مشکل فشارخون دست و پنجه نرم میکنند. فشار خون بالا یک بیماری شایع است که بسیاری از افراد آن را با دارو کنترل میکنند. با این حال، برخی از افراد با وجود مصرف چندین دارو، بهبودی در شرایط خود تجربه نمیکنند. این وضعیت که به عنوان فشار خون مقاوم شناخته میشود. فشار خون مقاوم میتواند نگرانکننده باشد، زیرا خطر ابتلا به بیماریهای قلبی، سکته مغزی و سایر مشکلات سلامتی را افزایش میدهد. در این مقاله از سیناکر بررسی میکنیم که فشار خون مقاوم چیست و عوامل خطر آن و نحوه ارزیابی آن را مرور میکنیم.
آنچه در این مقاله خواهید خواند
فشار خون مقاوم چیست؟
فشار خون مقاوم به وضعیتی اطلاق میشود که در آن فشار خون بالا، علیرغم پیروی از یک رژیم درمانی شامل حداقل سه داروی کاهنده فشار خون از دستههای مختلف، همچنان بالا باقی میماند. یکی از این داروها در حالت ایدهآل باید دیورتیک باشد. به عبارت دیگر، فشار خون مقاوم به درمان، به فشار خونی گفته میشود که به درمانهای معمول پاسخ نمیدهد و کنترل آن دشوار است. اگر فشار خون فردی کنترل شده باشد اما به چهار دارو یا بیشتر نیاز داشته باشد، او همچنین دارای فشار خون مقاوم در نظر گرفته می شود.
چرا فشار خون بالا یک نگرانی است؟
فشار خون مقاوم یک نگرانی مهم است، زیرا خطر ابتلا به بیماریهای قلبی عروقی مانند حمله قلبی و سکته را افزایش میدهد. افراد مبتلا به فشار خون مقاوم نیز بیشتر احتمال دارد که یک علت ثانویه زمینهای برای فشار خون بالا داشته باشند که گاهی اوقات با درمان مناسب قابل برگشت است. توصیه ما به این افراد ارتباط مداوم با پزشک است. با استفاده از اپلیکیشن سیناکر میتوانید در هر لحظه با متخصصان مشاوره آنلاین داشته باشید.
علل شایع و عوامل خطر فشار خون مقاوم
فشار خون مقاوم میتواند ناشی از عوامل متعددی باشد که به دو دسته کلی تقسیم میشوند:
- علل مرتبط با سبک زندگی و عوامل قابل تغییر
- مصرف زیاد نمک: مصرف بیش از حد نمک میتواند باعث احتباس آب در بدن شود و فشار خون را افزایش دهد.
- چاقی و اضافه وزن: اضافه وزن باعث افزایش فشار بر قلب و عروق میشود و میتواند منجر به فشار خون بالا شود.
- عدم فعالیت بدنی: عدم فعالیت بدنی میتواند باعث افزایش وزن و کاهش سلامت قلب و عروق شود که هر دو میتوانند به فشار خون بالا کمک کنند.
- مصرف الکل: مصرف زیاد الکل میتواند فشار خون را افزایش دهد و اثربخشی داروهای کاهنده فشار خون را کاهش دهد.
- استرس: استرس مزمن میتواند باعث افزایش موقت فشار خون شود و در درازمدت به فشار خون بالا منجر شود.
- مصرف برخی داروها: داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)، داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد احتقان و برخی مکملهای گیاهی میتوانند فشار خون را افزایش دهند یا اثربخشی داروهای کاهنده فشار خون را کاهش دهند.
- پایبندی ضعیف به دارو: عدم مصرف داروها طبق تجویز می تواند منجر به فشار خون کنترل نشده شود.
- علل مرتبط با بیماریها و شرایط پزشکی یا فشار خون ثانویه
این زمانی است که فشار خون بالا به دلیل بیماری دیگری مانند بیماری کلیوی، اختلالات هورمونی یا آپنه خواب ایجاد میشود.
- بیماریهای کلیوی: بیماریهای کلیوی میتوانند باعث اختلال در تنظیم فشار خون شوند و منجر به فشار خون مقاوم شوند.
- آپنه خواب: آپنه خواب باعث کاهش سطح اکسیژن در خون میشود و میتواند منجر به افزایش فشار خون شود.
- بیماریهای غدد درونریز: بیماریهای غدد درونریز مانند پرکاری تیروئید، سندرم کوشینگ و فئوکروموسیتوما میتوانند باعث افزایش فشار خون شوند.
- بیماریهای عروقی: تصلب شرایین و سایر بیماریهای عروقی میتوانند باعث کاهش انعطافپذیری عروق و افزایش فشار خون شوند.
عوامل خطر:
- سن: با افزایش سن، خطر ابتلا به فشار خون بالا و فشار خون مقاوم افزایش مییابد.
- سابقه خانوادگی: افرادی که سابقه خانوادگی فشار خون بالا دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به فشار خون مقاوم هستند.
- نژاد و قومیت: برخی نژادها و قومیتها، مانند آفریقایی-آمریکاییها، بیشتر در معرض خطر ابتلا به فشار خون بالا و فشار خون مقاوم هستند.
- دیابت: دیابت میتواند به عروق خونی آسیب برساند و خطر ابتلا به فشار خون بالا و فشار خون مقاوم را افزایش دهد.
- بیماریهای کلیوی: بیماریهای کلیوی میتوانند باعث اختلال در تنظیم فشار خون شوند و منجر به فشار خون مقاوم شوند.
تشخیص و مدیریت صحیح علل و عوامل خطر فشار خون مقاوم برای کنترل این وضعیت و کاهش خطر عوارض جدی آن بسیار مهم است.
علائم و عوارض فشار خون مقاوم
اغلب، فشار خون بالا علائم قابل توجهی ایجاد نمیکند، به همین دلیل است که به آن “قاتل خاموش” میگویند. با این حال، اگر کنترل نشود، میتواند منجر به عوارض جدی شود.
عوارض احتمالی فشار خون مقاوم
- بیماریهای قلبی عروقی: فشار خون بالا و کنترل نشده، باعث افزایش فشار بر قلب و عروق میشود و میتواند منجر به بیماریهای قلبی مانند نارسایی قلبی، آنژین صدری (درد قفسه سینه) و حمله قلبی شود.
- سکته مغزی: فشار خون بالا خطر تشکیل لخته خون و پارگی عروق مغزی را افزایش میدهد که میتواند به سکته مغزی منجر شود.
- نارسایی کلیه: فشار خون بالا میتواند به عروق کلیه آسیب برساند و باعث کاهش عملکرد کلیه و در نهایت نارسایی کلیه شود.
- مشکلات بینایی: فشار خون بالا میتواند به عروق چشم آسیب برساند و باعث کاهش بینایی و حتی کوری شود.
- آسیب به سایر اندامها: فشار خون بالا میتواند به سایر اندامها مانند مغز، ریهها و دستگاه گوارش نیز آسیب برساند.
علائم احتمالی (در صورت بروز):
- سردرد: برخی افراد مبتلا به فشار خون بالا ممکن است سردردهای مکرر یا شدید را تجربه کنند.
- سرگیجه: سرگیجه یا احساس سبکی سر میتواند یکی از علائم فشار خون بالا باشد.
- تاری دید: تاری دید یا دیدن نقاط سیاه در میدان دید میتواند نشانهای از آسیب به عروق چشم باشد.
- خستگی و ضعف: احساس خستگی و ضعف عمومی میتواند در برخی افراد مبتلا به فشار خون بالا رخ دهد.
- تنگی نفس: تنگی نفس، به خصوص در هنگام فعالیت بدنی، میتواند نشانهای از نارسایی قلبی باشد.
در بسیاری از موارد، فشار خون بالا هیچ علامت واضحی ندارد. بنابراین، اندازهگیری منظم فشار خون، به خصوص در افراد دارای عوامل خطر، بسیار مهم است. برای اندازهگیری منظم فشار خود، میتوانید از دستگاه فشارسنجهای جامپر استفاده کنید. اگر فشار خون شما بالا است یا به درمان پاسخ نمیدهد، حتما به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص فشار خون مقاوم
تشخیص فشاری خون مقاوم شامل چندین مرحله است. به علت اینکه اطمینان حاصل شود که فشار خون بالا به دلیل عوامل دیگری مانند تکنیکهای اندازه گیری نامناسب یا عدم پایبندی به دارو نیست. در ادامه نحوه ارزیابی را بررسی میکنیم:
- تایید فشار خون: فشار خون با استفاده از تکنیکهای مناسب هم در مطب و هم از طریق روشهای خارج از مطب مانند پایش فشار خون سرپایی یا پایش فشار خون خانگی اندازه گیری میشود.
- بررسی پایبندی به دارو: اطمینان از اینکه بیمار داروهای تجویز شده خود را به درستی مصرف میکند.
- تشخیص مقاومت کاذب: پزشک باید تشخیص دهد که آیا این مقاومت ظاهری به درمان، ناشی از عوامل دیگری است یا خیر. مانند فشار خون پوشش سفید. به این معنی که فشار خون فرد در محیط بالینی (مانند مطب پزشک) به دلیل استرس یا اضطراب، بالاتر از فشار خون او در خانه باشد. اندازهگیری نادرست و یا رژیمهای درمانی غیربهینه نیز باید بررسی شوند.
فشار خون مقاوم واقعی در برابر ظاهری
پرفشاری خون مقاوم ظاهری زمانی اتفاق میافتد که فشار خون علیرغم مصرف سه یا بیشتر دارو همچنان بالا بماند. با این حال، این ممکن است به دلیل عوامل مقاومت کاذب باشد. فشار خون مقاوم واقعی زمانی است که فشار خون بالا باقی بماند و پس از رد سایر عوامل، از جمله عدم پایبندی به دارو، فشار خون همچنان بالا باشد.
مدیریت فشار خون مقاوم
مدیریت فشار خون مقاوم نیازمند یک رویکرد جامع و چند جانبه است که شامل تغییر سبک زندگی، تنظیم داروها و در برخی موارد، مداخلات پزشکی پیشرفته میشود.
تغییر سبک زندگی:
- کاهش مصرف نمک: کاهش مصرف نمک به کمتر از 5 گرم در روز میتواند به کاهش فشار خون کمک کند.
- کاهش وزن: کاهش حتی مقدار کمی وزن میتواند به کاهش فشار خون کمک کند. هدف، رسیدن به شاخص توده بدنی (BMI) بین 18.5 تا 24.9 است.
- فعالیت بدنی منظم: حداقل 30 دقیقه فعالیت بدنی با شدت متوسط در بیشتر روزهای هفته توصیه میشود.
- ترک سیگار و محدود کردن مصرف الکل: سیگار و الکل میتوانند فشار خون را افزایش دهند. ترک سیگار و محدود کردن مصرف الکل به کاهش فشار خون کمک میکند.
- مدیریت استرس: تکنیکهای مدیریت استرس مانند مدیتیشن، یوگا و تنفس عمیق میتوانند به کاهش فشار خون کمک کنند.
تنظیم داروها:
- بررسی داروهای فعلی: پزشک ممکن است داروهای فعلی شما را بررسی کند و در صورت لزوم، دوز آنها را تنظیم کند یا داروهای جدیدی را تجویز کند.
- افزودن داروهای جدید: در برخی موارد، ممکن است نیاز به افزودن داروهای جدید به رژیم درمانی باشد، مانند داروهای ادرارآور، مسدودکنندههای گیرندههای معدنی کورتیکوئید یا سایر داروهای کاهنده فشار خون.
- درمان علل زمینهای: اگر فشار خون مقاوم ناشی از یک بیماری زمینهای باشد، درمان آن بیماری میتواند به کنترل فشار خون کمک کند.
مداخلات پزشکی پیشرفته (در صورت لزوم):
- دِنِرواسیون کلیه با کاتتر: این روش شامل استفاده از کاتتر برای تخریب اعصاب سمپاتیک در کلیهها است که میتواند به کاهش فشار خون کمک کند.
- تحریک بارورسپتور کاروتید: این روش شامل کاشت یک دستگاه در گردن است که اعصاب کاروتید را تحریک میکند و میتواند به کاهش فشار خون کمک کند.
پیگیری منظم پزشک:
- اندازهگیری منظم فشار خون: اندازهگیری منظم فشار خون در خانه و مطب پزشک برای نظارت بر اثربخشی درمان و تنظیم آن در صورت لزوم ضروری است.
- مراجعه منظم به پزشک: مراجعه منظم به پزشک برای ارزیابی وضعیت شما و تنظیم درمان در صورت لزوم بسیار مهم است.
مدیریت فشار خون مقاوم نیازمند صبر و همکاری نزدیک با پزشک است. با پیروی از توصیههای پزشک و تغییر سبک زندگی، میتوانید فشار خون خود را کنترل کنید و خطر عوارض جدی را کاهش دهید.
چه زمانی به متخصص مراجعه کنیم؟
در برخی موارد، ممکن است نیاز به مراجعه به متخصص فشار خون بالا باشد، به خصوص اگر برای کنترل فشار خون به پنج دارو یا بیشتر نیاز دارید. همچنین اگر ظن یک علت ثانویه وجود دارد که نیاز به بررسی بیشتر دارد، باید به متخصص مراجعه کرد. یا اینکه فشار خون شما با وجود پیروی از برنامه درمانی کنترل نشده باقی میماند.
نتیجه
فشار خون مقاوم، به عنوان یک چالش جدی در حوزه سلامت، نیازمند توجه و مدیریت دقیق است. با مدیریت صحیح و نظارت دقیق، میتوان فشار خون مقاوم را کنترل کرد و خطر عوارض قلبی عروقی را کاهش داد. موفقیت در مدیریت فشار خون مقاوم نیازمند همکاری نزدیک بین بیمار و پزشک، پیگیری منظم و پایبندی به درمان است. با افزایش آگاهی عمومی و پیشرفتهای پزشکی، امیدواریم که در آینده شاهد کاهش شیوع و عوارض این بیماری خاموش باشیم.