طب کار چیست؟ آشنایی با مفهوم، اهمیت و وظایف پزشک طب کار

طب کار یکی از ارکان اساسی سلامت شغلی در هر سازمان است که با هدف پیشگیری از بیماری‌های شغلی، ارتقای سلامت کارکنان و افزایش بهره‌وری نیروی انسانی اجرا می‌شود. اجرای منظم معاینات بدو استخدام و دوره‌ای، بررسی عوامل زیان‌آور محیط کار و ثبت دقیق داده‌های سلامت، به سازمان‌ها کمک می‌کند تا نیروی کاری سالم‌تر، ایمن‌تر و کارآمدتر داشته باشند. در این مطلب قصد داریم شما را با طب کار، تاریخچه آغاز و اهمیت آن به طور مفصل آشنا کنیم. پس تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.

تعریف طب کار | طب کار به زبان ساده چیست؟

طب کار به انگلیسی Occupational Medicine و به زبان ساده یکی از شاخه‌های جدید پزشکی است که به منظور حفظ سلامت کارمندان در محیط کار، تشخیص بیماری‌ها و پیشگیری از شیوع بیماری‌های واگیردار انجام می‌شود. هدف از راه‌اندازی این شاخه از پزشکی و انجام معاینات بدو استخدام و دوره‌ای، پزشکان طب کار سلامت جسمی، روانی و اجتماعی کارکنان را مورد بررسی قرار داده و عواملی که می‌توانند برای محیط کار خطرناک باشند را شناسایی می‌کنند.

تاریخچه و پیدایش طب کار در ایران و جهان

در مطلب زیر تاریخچه پیدایش طب کار در ایران و جهان را به طور مفصل بررسی می‌کنیم:

• پیدایش پزشکی کار در دنیا

تاریخچه طب کار از دوران باستان آغاز می‌شود و اولین علائم توجه به سلامت کارگران به ویژه در معادن و صنایع دستی در این دوران مشاهده شد. در دوران رنسانس، برخی افراد مانند برناردینو رامازینی، پزشک ایتالیایی (۱۶۳۳-۱۷۱۴)، از پیش‌گامان این شاخه بودند. او در کتاب معروف خود که “بیماری‌های کارگران” نام دارد، اثرات شرایط کاری بر سلامت افراد را مورد بررسی قرار می‌دهد و به پزشکان پیشنهاد کرد که در هنگام درمان بیماران، به نوع شغل آن‌ها توجه کنند.

در قرون نوزدهم و بیستم مخصوصاً با وقوع انقلاب صنعتی، اهمیت طب کار به طور چشمگیری افزایش یافت؛ زیرا بسیاری از کارگران در شرایط کاری خطرناکی نظیر مواد شیمیایی، دستگاه‌های سنگین و عوامل محیطی نامطلوب قرار می‌گرفتند. به‌مرور زمان، قوانین و مقرراتی جهت حفاظت از سلامت و ایمنی شغلی به تصویب رسید که گسترش و تکامل طب کار را به همراه داشت.

• سیر تحول طب کار در ایران

در دوران باستان، به ویژه در دوره‌های هخامنشی و ساسانی، شواهدی از توجه به رفاه و بهداشت کارگرانی که مشغول به انجام ساخت و سازهای بزرگ نظیر کاخ‌ها و بناهای عمومی بودند، وجود دارد. پس از آن با ورود صنعت مدرن به ایران در دوران قاجار و بعد از آن در دوران پهلوی، ضرورت وجود طب کار به شکل جدی‌تری احساس شد. افزایش کارخانه‌ها، کارگاه‌ها و معادن در این دوران باعث شد تا به سلامت کارگرانی که در آنجا مشغول به کار بودند، توجه شغلی بیشتری بشود.

اولین اقدامات به صورت رسمی و قانونی در زمینه طب کار، به دوره رضا شاه بر می‌گردد که در آن به منظور حفاظت از کارگران و تنظیم شرایط کاری، قوانین اولیه‌ای به تصویب رسید. در حال حاضر، طب کار به عنوان یکی از شاخه‌های تخصصی در نظام سلامت کشور جایگاه ویژه‌ای دارد و با تأسیس کردن انجمن‌های علمی، برگزاری همایش‌ها و ایجاد دوره‌های تخصصی در دانشگاه‌های علوم پزشکی، این حوزه به شکل کاملاً سیستماتیک‌تری رشد کرده است.

انواع معاینات طب کار

انواع معاینات طب کار به صورت زیر می‌باشد، با ما همراه باشید تا با هر یک از آنها بیشتر آشنا شویم.

• معاینات دوره ای در طول کار

این معاینات بعد از استخدام کارمند با هدف تعیین میزان سلامتی فرد انجام می‌شود درصورت وجود بیماری انجام می‌شود از پیشرفت آن جلوگیری نمایند.

• معاینات بازگشت به کار بعد از یک دوره طولانی

این معاینات با هدف ارزیابی شرایط جدید جسمانی و روحی روانی پس از طی دوره بیماری و ارزیابی احتمال تشدید علائم یا عوارض آن در مواجهه مجدد با عوامل زیان آور موجود در محیط کار شاغل قبل از بازگشت مجدد به کار انجام می شود.

• معاینات تغییر شغل

این معاینات با هدف پیشگیری از بروز مشکلات بهداشتی و ایمنی در محیط کار جدید و ارزیابی تطابق فرد با نیازها و شرایط کاری جدید انجام می‌شود.

• معاینات تطابق با کار

این معاینات جهت بازگشت فرد آسیب دیده از حادثه یا یک بیماری (شغلی و غیر شغلی) به کار مناسب با توان جسمی و روانی انجلم می‌شود.

• پیش از بازنشستگی/ترک کار:

این معاینات با هدف تعیین و ضعیت کلی سلامت شغلی فرد در خصوص برخی عوامل زیان آور محیط کار که دارای عوارض دیررس یا طولانی مدت هستند انجام می‌شود.

اهمیت طب کار برای کارفرمایان و کارکنان

اهمیت پزشکی کار برای مدیران و پرسنل از این جهت مهم است که بیشتر بیماری‌هایی که به کار مرتبط است، هر چه سریع‌تر شناسایی شوند و با انجام اقدامات مهم بتوان در جهت درمان از روند روبه رشد بیماری تا حد بسیار زیادی پیشگیری نمود. در ایران، انجام این معاینه‌ها برای تمامی کارکنان و کارگران واجب و ضروری است و کارفرمایان وظیفه دارند تا شرایط لازم را برای انجام آن مهیا کنند. انجام منظم و هدفمند این معاینات، به نفع کارکنان و سازمان است در حفظ سلامت، پیشگیری از بیماری‌های شغلی، افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های درمانی آنها بسیار مؤثر است.

وظایف پزشک طب کار چیست؟

از جمله وظایف کلی هر متخصص و پزشک طب کار می‌توان موارد زیر را نام برد:

• بازدید کردن از محل کار مراجعه کننده و توضیح دادن نکات ایمنی و بهداشتی
• بررسی کردن میزان سلامت محیط کار در ابعاد جسمانی و روانی
• اتخاذ سیاست و قوانینی جهت حفظ و ارتقای رفاه و سلامت کارگران
• انجام دادن معاینات عمومی، بدو استخدام و دوره‌ای
• ارزیابی آمادگی افراد جهت شروع به کار
• ارائه مشورت و توصیه‌های لازم به مراجعین جهت شغل مورد نظرشان
• مدیریت و نظارت پروسه کار تیم پرستار، کارشناس بهداشت و غیره
• در صورت نیاز ارجاع دادن مراجعه کننده به سایر مراکز درمانی
• تلاش جهت بازگشت هرچه سریع‌تر کارگر به محل کار
• اقدام جهت واکسیناسیون افرادی که با انواع میکروب‌ها و بیماری‌ها مرتبط هستند.

معاینه بدو استخدام در طب کار چیست؟

هدف از انجام معاینات طب کار برای متقاضیان استخدام، پیشگیری کردن از بیماری‌های شغلی و اطمینان از آمادگی فرد جهت انجام کار است. همچنین، وضعیت سلامت اشخاص جهت پیگیری‌های بعدی در طول دوره کاری نیز ثبت می‌شود. به طور کلی هدف از معاینه بدو استخدام شامل زیر می‌شود:

1. تعیین کردن قابلیت‌های جسمی و روانی کارگر جهت انجام کار مورد نظر
2. حفظ کردن سلامت کارگران دیگر
3. حفظ نمودن صنعت و سرمایه
4. تعیین نمودن اختلالات و عوارض قبلی کارگر و ثبت تمامی موارد در پرونده او
5. کشف بیماری‌های مسری کارگر و پیشگیری از انتشار آنها مخصوصاً در اشخاصی که با مواد غذایی ارتباط دارند.
6. تشکیل دادن پرونده پزشکی و استفاده کردن از آنها در زمان مراجعات بعدی کارگر
7. آشنا شدن با روحیات کارگر و اطلاعات بهداشتی او

آزمایش‌های مربوطه

آزمایش طب کار شامل آزمایش‌های خون مانند CBC  (شمارش کامل خون)، تست‌های بیوشیمیایی (مانند آزمایش‌های کلسترول، قند خون، و عملکرد کلیه)، آزمون‌های ادراری و بررسی‌های دیگر می‌شود.

آزمایش‌های تصویربرداری

در بعضی موارد ممکن است که آزمایش‌های تصویربرداری نظیر سونوگرافی، سی تی اسکن و یا MRI نیز انجام شود تا وضعیت بدنی فرد به طور دقیق‌تری مورد بررسی قرار بگیرد.

آزمایش‌های فیزیکی

آزمایش‌های فیزیکی شامل اندازه‌گیری فشار خون، تست بینایی، تست شنوایی، تست اعتیاد و آزمون‌های فیزیکی دیگر می‌شود که در آن وضعیت فیزیکی فرد مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.

مدارک لازم برای معاینه

با ارائه دادن مدارک لازم برای معاینات طب کار و رعایت نکات مهم، فرایند معاینات به شکل بهتری انجام شده و نتایج دقیق‌تری حاصل می‌شود. مدارک لازم برای معاینه طب کار به شرح زیر است:

• گرفتن معرفی نامه از کارگزینی
• شناسنامه، کارت ملی و کپی آن‌ها
• داشتن کارت پایان خدمت و کپی آن
• همراه داشتن عینک و سمعک (اگر از آنها استفاده می‌کنید)
• ناشتا بودن به مدت ۸ الی ۱۰ ساعت برای انجام آزمایش‌ها

مدت اعتبار گواهی سلامت

معاینات طب کار تا زمانی که محل کار شخص تغییری نکند، دارای اعتبار است و چنانچه فرد در محل کار جدیدی استخدام شود، لازم است تا معاینات طب کار را بعد از استخدام مجدداً انجام بدهد. علاوه بر آن بهتر است به این موضوع نیز توجه داشته باشید که برخی از بازنشستگان یا از کار افتادگان هم لازم است که معاینات طب کار را انجام بدهند؛ چرا که ممکن است در گذشته شغل آنها خطرناک بوده و یا بیماری‌های واگیر دار را به همراه داشته است.

به طور مثال کسانی که در کارخانجات شیمیایی مشغول به کار هستند و با مواد شیمیایی سروکار دارند، ممکن است درگیر بیماری‌های شیمیایی شوند؛ بنابراین معاینات آن‌ها باید به صورت دوره‌ای انجام بشود تا مشکلی برای آنها پیش نیاید.

معاینات ادواری چیست؟

معاینات دوره‌ ای طب کار مجموعه‌ ای از آزمایش‌ ها و بررسی‌ های پزشکی است که به‌ صورت منظم برای ارزیابی سلامت کارکنان یک مجموعه و سازمان انجام می‌ شود. این معاینات به شناسایی زودهنگام بیماری‌ های شغلی، کاهش خطرات محیط کار و حفظ سلامت کارکنان کمک می‌ کند.

آزمایش‌های ادواری

این آزمایش‌ها بسته به نوع شغل شامل موارد زیر می‌باشد.:

• آزمایش خون
• تست شنوایی
• بینایی‌ سنجی
• آزمایش عملکرد ریه
• نوار قلب
• آزمایش‌ های کبدی و کلیوی
• تست اعتیاد
• بررسی‌های ارگونومیک

هدف از معاینات دوره ای چیست؟

در ادامه با هدف معاینات دوره‌ای به طور کامل و مختصر آشنا می‌شویم.

1. تشخیص زود رس بیماری ها و عوارض ناشی از کار
2. درمان به هنگام و جلو گیری از بیماری های شغلی
3. پیشنهاد برای تغییر شغل و یا محدود ساختن کار کارگران بیمار
4. جلوگیری از انتقال و پخش بیماری های واگیر
5. پیشگیری از بروز بیماری های حرفه ای در افرادی که کار همانند دارند
6. بررسی اثرات عوامل زیان آور محیط کار بر روی کارگران
7. ارزشیابی روش های پیشگیری و ایمنی

معاینات ادواری طبق قانون کار

مطابق ماده ۹۲ قانون کار کلیه واحدهای موضوع ماده ۸۵ این قانون که شاغلین در آنها به اقتضای نوع کار در معرض بروز بیماری های ناشی از کار قرار دارند باید برای ‌همه افراد مذکور پرونده پزشکی تشکیل دهند و حداقل سالی یکبار توسط مراکز بهداشتی-درمانی از آن ها معاینه و آزمایش های لازم را به عمل آورند و‌ نتیجه را در پرونده مربوطه ضبط نمایند.

معاینات ادواری کارگران

کارگران ساختمانی، مهندسان، و افرادی که در پروژه‌های ساختمانی و عمرانی فعالیت می‌کنند، به دلیل کار در ارتفاعات، استفاده از ابزارهای سنگین و قرارگرفتن در معرض شرایط جوی نامناسب، به معاینات دوره‌ ای نیاز دارند.

دلایل رد شدن در طب کار

در ادامه شما را با برخی از رایج‌ترین دلایل رد شدن در طب کار آشنا می‌کنیم.

بیماری‌های مزمن

در صورتی که متقاضی استخدام به بیماری های مزمن کلیوی، ریوی یا سطح بالای قند خون و دیابت مبتلا باشد، احتمال رد شدن او بسیار زیاد است.

سابقه جراحی‌های مغز، قلب یا ستون فقرات

اگر شغل مورد نظر نیاز به فعالیت فیزیکی، فشار روانی یا کار در شرایط سخت داشته باشد بیماری‌های قلبی و عروقی جرء دلایل اصلی رد شدن در معاینات طب کار هستند. موارد قلبی که باعث رد شدن می‌شوند:

• فشار خون بالا و کنترل‌نشده
• آریتمی‌های خطرناک یا شدید
• نارسایی قلبی حتی در مراحل اولیه
• سابقه سکته قلبی یا گرفتگی شدید عروق

محدودیت‌های فیزیکی

هر گونه مشکل فیزیکی که باعث از دست رفتن توانایی ها و قدرت استفاده از اندام هایی مانند دست یا پا شود؛ باعث رد شدن فرد در این آزمایش‌ها می شود.

مشکلات بینایی و شنوایی

در بعضی مشاغل مانند خلبانی، غواصی و غیره، مشکلات بینایی و شنوایی از جمله دلایل رد شدن در طب کار هستند. افرادی با این مشکلات نه تنها در آزمایش طب کار، بلکه در آزمون اولیه مشاغل گفته شده نیز پذیرفته نخواهند شد.

اعتیاد به مواد مخدر

اعتیاد یکی از اصلی ترین دلایل رد شدن در طب کار است. تست اعتیاد در طب کار به منظور اطمینان از اعتیاد یا عدم آن انجام می شود. نتیجه این تست تنها در صورتی قابل قبول است که در محل کار، واحد سلامت یا مطب پزشک طب کار انجام شود.

مشکلات روانی

مشکلات روحی و روانی است. مبتلا بودن به بیماری هایی مانند افسردگی شدید، اختلالات روانی و موارد مشابه که عملکرد فرد در محیط کار را تحت تاثیر قرار می دهند، از جمله دلایل رد شدن در این تست هستند. لازم به ذکر است تشخیص نهایی رد یا پذیرش بر عهده پزشک طب کار است.

تفاوت طب کار با بهداشت حرفه‌ای

طب کار و بهداشت حرفه‌ای هر دو مکمل یکدیگر هستند و هدف هر دوی آنها، حفظ سلامت و ایمنی شغلی اشخاص است؛ اما با این وجود با هم تفاوت‌هایی نیز دارند که آنها را شرح می‌دهیم:

1. طب کار

طب کار شاخه‌ای از پزشکی است که تشخیص، درمان و پیشگیری از بیماری‌های ناشی از کار را مورد بررسی قرار می‌دهد. پزشک طب کار با انجام معاینات بدو استخدام، دوره‌ای و بازگشت به کار، سلامت شاغلان را ارزیابی می‌کند و در صورتی که فردی به بیماری و یا آسیب‌های مرتبط با کار دچار شود، وظیفه پزشک بررسی و درمان آن شخص است. در واقع در این حالت تمرکز طب کار بیشتر بر روی فرد و سلامت جسمی و روانی کارگر قرار می‌گیرد.

2. بهداشت حرفه‌ای

بهداشت حرفه‌ای شاخه‌ای از علوم بهداشتی محسوب می‌شود که در آن شناسایی، ارزیابی و کنترل عوامل زیان‌آور محیط کار مورد توجه قرار می‌گیرد. کارشناس یا مهندس بهداشت حرفه‌ای، باید محیط کاری را از نظر صدا، گردوغبار، مواد شیمیایی، گرما، نور و غیره به خوبی بررسی کرده و جهت کاهش خطرات و بهتر شدن شرایط کاری پیشنهادهای خود را مطرح کند. در این شرایط بهداشت حرفه‌ای بیشتر محیط کار و عوامل آسیب‌زا را نشانه می‌گیرد.

بیماری‌های شغلی رایج و ارتباط آن با طب کار

بیماری‌های شغلی انواع مختلفی دارند که هر کدام برخی از مشکلات جسمی و روانی را به همراه دارد. هر شغلی ممکن است که مشکلاتی داشته باشد که در صورت توجه نکردن به آن‌ها، بیماری شغلی ایجاد می‌شوند. در ادامه برخی از مهم‌ترین انواع بیماری شغلی را بررسی می‌کنیم:

کم‌شنوایی شغلی

ناشنوایی شغلی به معنی کاهش شنوایی و یا از دست دادن قابلیت شنوایی است که ممکن است به دلیل انجام فعالیت‌ها و شرایط کاری خاص، برای برخی افراد به وجود بیاید. این بیماری به عنوان یکی از شایع‌ترین بیماری‌های شغلی در بسیاری از مشاغلی چون صنعت ساختمان، صنعت معدن، صنعت خودرو و دیگر صنایع رخ می‌دهد. کم شنوایی شغلی، می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود که برخی از این عوامل را شرح می‌دهیم:

1. صدا

عدم رعایت استانداردهای مربوط به سطوح صوتی بالا در محیط کار، آسیب دیدگی شنوایی و کم شنوایی شغلی را به همراه دارد. کارگران ساختمانی، کارگران صنعتی و نگهبانان امنیتی افرادی هستند که با صداهای بلند سروکار دارند.

2. امواج الکترومغناطیسی

برخی مشاغل با امواج الکترومغناطیس‌های مضر نظیر امواج رادیواکتیو، مایکروویو و فرکانس‌های رادیویی، سروکار دارند. این امواج ممکن است که باعث آسیب‌دیدگی‌های شنوایی بشوند.

3. مواد شیمیایی مضر

در تماس بودن با مواد شیمیایی مضری همچون انواع سم‌ها، حلال‌ها و گازها، مهم‌ترین عواملی هستند که در بروز آسیب‌های شنوایی اثرگذارند.

4. آسیب‌های مکانیکی

فشار و یا آسیب رسیدن مکانیکی مستقیم به گوش که ناشی از ضربه است، می‌تواند منجر به کم شنوایی شغلی بشود. این آسیب‌ها ممکن است برای کارگران صنعتی، نجارها و اپراتورهای ماشین‌آلات اتفاق بیفتد.

بیماری‌های تنفسی و پوستی

بیماری‌های تنفسی و پوستی به دلیل تماس طولانی مدت با ذرات تحریک کننده و آلرژی زا در محیط کار ایجاد می‌شوند و افرادی که در معرض مواد شیمیایی، گردوغبار، بخارات، دود، قارچ‌ها، حشرات و سایر آلرژن‌ها قرار دارند، درگیر این مسئله می‌شوند. نشانه‌های این بیماری به صورت سرفه مزمن، تنگی نفس، عطسه، التهاب راه تنفسی و غیره ظاهر می‌شود.

اختلالات اسکلتی عضلانی

اختلالات اسکلتی عضلانی بیشتر با شرایط کار و کارکنان در ارتباط است. کارهایی مانند کارگری یا مدام پشت میز نشستن باعث می‌شود تا به استخوان و مفاصل فشار وارد شده و آسیب و اختلال آن‌ها را به همراه داشته باشد. پوکی استخوان، کمر درد، اسکولیوز و اسپوندیلوز از دیگر بیماری‌های اسکلتی هستند که ممکن است افراد به آنها دچار شوند.

خستگی و فرسودگی شغلی

خستگی و فرسودگی شغلی احساساتی مانند احساس ناراحتی، فشار و کاهش قدرت سازگاری با موقعیت‌های کاری را به دنبال دارد. این مشکل از تنش‌ها و نگرانی‌های مربوط به محیط کار و وظایف شغلی نشئت می‌گیرد. فرسودگی شغلی به دلیل فشارهای زمانی، حجم کار بالا، وظایف نامناسب، عدم کنترل کافی بر شغل، عدم پشتوانه و حمایت اجتماعی، روابط نامناسب در محیط کار و شرایط کاری نامطلوب اتفاق می‌افتد.

برخی از علائم و نشانه‌های خستگی شغلی را در موارد زیر نام می‌بریم:

5. احساس خستگی بیش از اندازه
6. افزایش یافتن میزان تنش و عصبانیت
7. کم شدن میزان تمرکز و توجه
8. افزایش یافتن خطاها در زمان انجام وظایف شغلی
9. احساس اضطراب و افسردگی
10. اختلال در خواب
11. اختلال در رفتار و روابط اجتماعی
12. بی اعتماد شدن نسبت به توانایی‌های شغلی
13. افزایش مصرف مواد مخدر یا الکل برای کاهش میزان استرس
14. بروز برخی مشکلات جسمی مثل سردرد، مشکلات گوارشی و عضلانی اسکلتی

چطور در معاینات طب کار قبول شویم؟ نکات مهم قبل از مراجعه

آمادگی پیش از معاینه طب کار، نه‌تنها باعث کاهش استرس می‌شود، بلکه می‌تواند شانس قبولی را نیز افزایش دهد. توجه به برخی نکات ساده و کاربردی از دلایل رد شدن در طب کار و معاینات بدو استخدام جلوگیری می‌کند. از جمله:

1. شب قبل از معاینه خواب کافی داشته باشید.
2. اگر از عینک یا سمعک استفاده می‌کنید، آن‌ها را همراه داشته باشید.
3. در صورت ابتلا به بیماری مزمن، مدارک پزشکی خود را همراه داشته باشید.
4. از ۴۸ ساعت قبل مصرف هرگونه دارو خاص را (با مشورت پزشک) متوقف کنید.
5. پیش از آزمایش ادرار، از مصرف غذاهای رنگ‌دار یا مکمل‌های خاص خودداری کنید.
6. بهداشت فردی (از جمله گوش و دندان) را رعایت کنید، چون ممکن است بررسی شوند.

پزشکی تا یک سال در نظر گرفته می‌شود. کارکنان این مجموعه‌ها هر سال باید معاینات پزشکی را انجام دهند تا از سلامت خود اطمینان حاصل کنند.

هزینه طب کار و معاینات ادواری

بر اساس قانون کار تمامی هزینه‌ها باید توسط کارفرما پرداخت شود؛ اما اغلب هزینه این آزمایش‌ها از کارمندان اخذ می‌شود. همچنین در صورتی که کارفرما قصد انجام معاینات دوره‌ای را داشته باشد، باید تمامی هزینه‌ها را پرداخت کند. شما می‌توانید در بدو استخدام از کارفرما در مورد هزینه‌های طب کار سوال کنید و با خیال راحت این آزمایش‌ها را انجام دهید.

بر اساس ابلاغ هیات وزیران وانجمن صنفی مراکز تخصصی طب کار استان تهران هزینه معاینات بدو استخدام سال ۱۴۰۴ مبلغ سیزده میلیون وسیصد و نود هزار و پانصد ریال و با نوار قلب پانزده میلیون و چهارصدو چهل هزار ریال می‌باشد.

مدت زمان نتیجه آزمایشات طب کار

نتایج آزمایش‌ها طی دو تا سه روز کاری آماده می‌شود. پس از آماده شدن نتایج، پزشک آن‌ها را بررسی کرده و در صورت نیاز، شما را از موارد مهم آگاه می‌کند. در صورت تشخیص بیماری، پزشک ممکن است درمان دارویی را آغاز کند یا شما را به پزشک متخصص ارجاع دهد. برای مثال، افراد مبتلا به دیابت به پزشک متخصص غدد ارجاع داده می‌شوند.

مدت زمان اعتبار آزمایشات طب کار

نتایج معاینات پزشکی بدو استخدام، تا زمانی که فرد در آن مجموعه در حال کار است اعتبار دارد. این موضوع به این معناست که اگر فرد از سازمانی که در آن کار می‌کند خارج شود و بخواهد در مجموعه‌ای دیگر به فعالیت بپردازد، باید مجددا معاینات پزشکی را پشت سر بگذارد

فرایند مراجعه به پزشک طب کار

پروسه مراجعه به پزشک طب کار به شرح زیر است:

• انجام پذیرش اولیه و احراز هویت
• بررسی نمودن معرفی نامه و مدارک شناسایی
• مراجعه جهت انجام نمونه گیری و امور مرتبط با آزمایشگاه
• مراجعه به کارشناس بهداشت حرفه‌ای
• مراجعه جهت انجام تست‌های شنوایی سنجی، نوار قلب، بینایی سنجی و اسپیرومتری
• معاینه شدن توسط پزشک طب کار
• مراجعه نهایی برای دریافت نظر نهایی متخصص طب کار

نحوه گرفتن نوبت

گرفتن نوبت بدین شکل است که کارفرما یا واحد منابع انسانی، پرسنل جدید یا فعلی را به وسیله معرفی‌نامه به پزشک طب کار معرفی می‌کند تا وضعیت سلامت آن‌ها از نظر توانایی انجام کار، مورد ارزیابی قرار بگیرد.

مدارک و آزمایش‌ها

آیتم‌های آزمایشات بدو استخدام بر اساس مصوبات وزارت بهداشت شامل موارد زیر است:

• CBC/FBS/CR/AST/ALTکه با توجه به درخواست مجموعه قابل اضافه شدن هستند.
• آیتم‌های معاینات دوره‌ای و پایش سلامت کارخانه‌ها طبق مواجهات، نوع شغل کارکنان آن مجموعه و صلاحدید و درخواست مجموعه، متغیر است.

زمان صدور گواهی

گواهی سلامت شغلی برای فرد صادر می‌شود و معمولاً باید آن را به کارفرما تحویل داد تا مجوز شروع و یا ادامه فعالیت صادر بشود.

هزینه معاینه طب کار چقدر است؟

هزینه معاینه طب کار با توجه به نوع معاینات، آزمایشاتی که باید انجام شود، نوع شغل و ریسک‌های موجود در محیط کار مشخص می‌شود. عوامل زیر بر هزینه معاینه طب کار اثرگذار هستند.

• نوع معاینه و آزمایش: انجام معاینات و آزمایش‌های تخصصی‌تر اغلب از هزینه‌های بیشتری برخوردار هستند.
• محل انجام معاینه: معاینات در مراکز خصوصی معمولاً هزینه بیشتری نسبت به مراکز دولتی دارند.
• نوع شغل: هزینه معاینه طب کار برای مشاغل پر خطر نسبت به مشاغل کم خطر بیشتر است.

مراکز و کلینیک‌های معتبر طب کار در ایران

مهم‌ترین ویژگی‌های یک مرکز طب کار معتبر، استفاده از پزشکان متخصص و با تجربه، تجهیزات کامل برای انجام معاینات بدو استخدام، دوره‌ای و بازگشت به کار و همچنین در اختیار داشتن فضای مناسب جهت انجام آزمایش‌های سلامت شغلی است. همچنین رعایت اصول و استانداردهای بهداشتی، ثبت دقیق نتایج معاینات و حفظ محرمانگی اطلاعات کارکنان از ویژگی‌های مهم دیگر مهم یک مرکز معتبر به شمار می‌آید. علاوه بر آن پزشکانی که در مرکز طب کار مشغول به کار هستند لازم است تا دوره‌های تخصصی طب کار را در دانشگاه‌های علوم پزشکی گذرانده باشند.

عوامل زیان آور شغلی در محیط کار

در هر محیطی از کار برخی از عوامل وجود دارد که اگر به آنها توجه نشود و رعایت نکنید، می‌توانند باعث ایجاد خسارات جانی و مالی شوند که در ادامه شما را با مهم‌ترین آنها آشنا می‌کنیم.

عوامل زیان آور فیزیکی محیط کار

عوامل زیان‌آور فیزیکی محیط کار، می‌توانند از طریق تماس فیزیکی، انتقال انرژی یا نیرو، و یا تغییرات محیطی بر سلامت و آسایش کارکنان تأثیر منفی بگذارند. این عوامل بسته به نوع شغل شدت و تأثیر متفاوتی دارند. این عوامل شامل :

• سر و صداها
• ارتعاش
• روشنای
• سرما و گرما
• پرتوهای غیر یون‌ساز و یون‌ساز و فشار

عوامل زیان آور شیمیایی محیط کار

عوامل شیمیایی زیان آور در محیط کار می‌توانند یکی از مهم‌ترین عوامل خطرساز برای سلامت و ایمنی کارکنان باشند. این عوامل از طریق تنفس، تماس مستقیم با پوست، چشم‌ها یا در صورت بلعیده شدن وارد بدن کارکنان می‌شوند و باعث بروز عوارض جدی برای سلامت آنها می‌شوند. این عوامل شامل:

1. گازها و بخارات
2.  مواد سمی
3.  حلال‌های آلی
4.  گازها
5.  مواد نفتی
6.  مواد شیمیایی دارویی

عوامل زیان آور روانی محیط کار

عوامل روانی محیط کار به مجموعه شرایطی گفته می‌شود که می‌توانند موجب استرس، کاهش تمرکز، افت عملکرد یا بروز اختلالات روانی در کارکنان شوند. این عوامل شامل:

• استرس کار
• اضطراب دائم و نبود امنیت شغلی
• انتظار کار بیش از حد از فرد و خارج از توانایی‌های او
• یکنواختی محیط کار و بی‌علاقگی به کار
• ساعت‌ کاری بیشتر از یک شیفت
• شیفت و نوبت کاری
• ارتباط کم و ضعیف پرسنل با سرپرستان و مدیران و همکاران

عوامل زیان آور ارگونومیکی محیط کار

مجموعه‌ای از شرایط و رفتارهای نادرست در محیط کار هستند که می‌توانند موجب خستگی، آسیب‌های اسکلتی–عضلانی و کاهش بهره‌وری کارکنان شوند. این عوامل شامل:

1. وضعیت‌های نامناسب بدن
2. حمل و نقل دستی بار
3. جابه‌جایی یا هل دادن بارهای سنگین
4. ارتعاش‌های موضعی یا تمام‌بدنی، انجام حرکات تکراری و پشت سر هم
5. استفاده بیش از حد از نیروی فیزیکی
6. ارتفاع نامتناسب سطح کار با قد کارگر
7. استفاده از تجهیزات و وسایل غیرارگونومیک یا غیراستاندارد می‌شود.

عوامل بیولوژیکی محیط کار

در بعضی از شغل‌ها به واسطه برخی از شرایط کار و نوع فعالیتی که افراد انجام می‌دهند و یا استفاده از برخی مواد، پرسنل در معرض برخی عوامل بیولوژیکی قرار می‌گیرند. بنابراین این امکان وجود دارد که افراد به برخی از بیماری‌های عفونی مبتلا شوند. این بیماری‌ها را به ۴ گروه تقسیم‌بندی می‌کنند:

• بیماری‌های ناشی از باکتری‌ها
• بیماری‌های ناشی از ویروس‌ها
• بیماری‌های ناشی از انگل‌ها
• بیماری‌های ناشی از قارچ‌ها

طب کار آنلاین و نرم ‌افزار طب کار سیناکر

طب کار آنلاین به بررسی، پیشگیری و مدیریت مشکلات سلامت کارکنان در محیط‌های کاری می‌پردازد، با این تفاوت که خدمات آن به‌صورت غیرحضوری و از راه دور ارائه می‌شود. در این نوع خدمات، کارکنان و کارفرمایان می‌توانند بدون نیاز به مراجعه حضوری، با پزشکان متخصص طب کار مشاوره کنند، آزمایش‌ها و معاینات اولیه را پیگیری کنند و برنامه‌های بهبود سلامت شغلی را دریافت کنند.

مزایای نرم‌افزار طب کار سیناکر برای مراکز و سازمان‌ها:

• مشاوره پزشکی شغلی آنلاین
• معاینات و گواهی‌های پزشکی دیجیتال
• مدیریت پرونده سلامت کارکنان
• پایش سلامت محیط کار
• آموزش و برنامه‌های بهداشتی آنلاین
• پیگیری و مدیریت بیماری‌های شغلی

نقش سیناکر در آینده طب کار

سیناکر به ‌عنوان یکی از پیشگامان سلامت دیجیتال در ایران، با طراحی و توسعه‌ی سامانه طب کار آنلاین بستری فراهم کرده است که در آن، معاینات شغلی، آزمایش‌ها و اطلاعات سلامت کارکنان به ‌صورت دیجیتال ثبت و تحلیل می‌شوند.
این سامانه با اتصال پزشکان، مراکز طب کار و سازمان‌ها، امکان پایش مداوم سلامت کارکنان، تحلیل هوشمند داده‌ها و ارائه گزارش‌های مدیریتی سلامت سازمانی را فراهم می‌سازد.

جمع ‌بندی و نکات پایانی

در این مقاله با طب کار به طور مفصل آشنا شدیم و دانستیم که آشنایی با طب کار برای تمام کارگران و کارفرمایان ضرورت دارد چرا که این شاخه از پزشکی نقش مهمی را در پیشگیری از بیماری‌ها و آسیب‌های شغلی ایفا می‌کند. همچنین معاینات طب کار در تشخیص به موقع مشکلات جسمی یا روانی مرتبط با شغل بسیار کمک کننده هستند و می‌توانند که از بروز حوادث یا ناتوانی‌های کاری نیز پیشگیری کنند.

رعایت اصول ایمنی و بهداشت در محیط کار سلامت پرسنل را ضمانت می‌کند و افزایش بهره‌وری، کاهش هزینه‌های درمانی و افزایش کیفیت کار را به دنبال دارد. از اینکه تا انتهای این مقاله ما را همراهی کردید از شما صمیمانه تشکر می‌کنیم.