کنترل سطح قند خون یکی از عوامل کلیدی در حفظ سلامت و پیشگیری از بیماری‌های مزمن مانند دیابت است. میزان قند خون (گلوکز) که در جریان خون گردش می‌کند، توسط عوامل مختلفی از جمله نوع و مقدار غذایی که مصرف میشود، فعالیت بدنی، و میزان ترشح انسولین از پانکراس تنظیم میشود. برای ارزیابی سلامت متابولیکی و شناسایی اختلالات مرتبط با قند خون، باید شاخص‌هایی اندازه‌گیری شود. این شاخص‌ها نه تنها برای تشخیص دیابت بلکه برای ارزیابی پاسخ بدن به گلوکز نیز اهمیت دارند. درک مقادیر نرمال این شاخص‌ها می‌تواند به عنوان ابزاری مفید برای پیشگیری، تشخیص زودهنگام، و مدیریت دیابت و دیگر مشکلات مرتبط با قند خون مورد استفاده قرار گیرد. با ما در سیناکر همراه باشید تا قند خون نرمال ناشتا و بعد از غذا را بررسی کنیم.
آنچه در این مقاله خواهید خواند
قند خون چیست؟
لازم است که ابتدا در مورد قند خون توضیحاتی بدهیم. قند خون یا همان گلوکز همان منبع یا چشمه اصلی انرژی در بدن است که به وسیله خون به همه قسمت‌های بدن می‌رود. باید بدانید که این قند از غذایی که می‌خورید تولید میشود؛ بنابراین با توجه ب نوع غذا می‌تواند تغییر کند. دقت داشته باشید که سطح قند خون به طور دائم در حال تغییر است. پانکراس در بدن این نقش را دارد که با ساخت دو هورمون گلوکاگون و انسولین میزان آن را در بدن در حالت تنظیم نگه دارد. ولی وقتی که پانکراس با مشکلی رو به رو شود و یا این که در غذا خوردن بیش از حد زیاده‌روی کنید سطح این هورمون‌های تولیدی نمی‌تواند به درستی جواب‌گو باشد. بنابراین قند خون از میزان نرمال و طبیعی خود خارج میشود که معمولا با یک سری نشانه‌ها همراه است.
میزان قند خون طبیعی ناشتا و بعد از غذا چقدر است؟
باید بدانید که مقصود از قند خون نرمال و طبیعی یک عدد خاص نیست. بلکه ما با یک محدوده‌ای از اعداد سر و کار داریم. بازه‌ای که برای قند خون طبیعی می‌توانیم در نظر بگیریم با توجه به سن و جنسیت افراد تفاوت می‌کند. در حالت کلی قند خون طبیعی پس از صرف غذا با توجه به مدت زمانی که از مصرف آن گذشته باشد تفاوت دارد. ولی برای افراد بزرگ‌سال پس از یک ساعت قند خون به صورت زیر است:
- نرمال: عددی کمتر از 140 میلیگرم در دسی لیتر
- پیش دیابت: 140 و 199 میلیگرم در دسی لیتر
- دیابت: بیشتر از 200 میلیگرم در دسی لیتر
موارد بالا میزان قند خون افراد سالم، دیابتی و یا افرادی که پیش دیابت دارند است. میزان قند خون طبیعی ناشتا (Fasting Blood Sugar) یا FBS معمولاً به شرح زیر تعریف میشود:
- قند خون طبیعی ناشتا: کمتر از 100 (70 تا 99) میلیگرم در دسی‌لیتر (mg/dL) یا کمتر از 5.6 میلی‌مول در لیتر (mmol/L).
- پیش‌دیابت (اختلال در تحمل گلوکز): بین 100 تا 125 میلیگرم در دسی‌لیتر
- دیابت: 126 میلیگرم در دسی‌لیتر (7.0 میلی‌مول در لیتر) و بالاتر.
این مقادیر به عنوان معیارهایی برای تشخیص و ارزیابی وضعیت قند خون فرد مورد استفاده قرار می‌گیرند. اگر سطح قند خون ناشتا بالاتر از محدوده طبیعی باشد، ممکن است نیاز به آزمایش‌های بیشتر و یا تغییر در سبک زندگی و درمان‌های پزشکی باشد.
معیارهای تفاوت قند خون در افراد
اخیرا بسیاری از سازمان‌هایی که مربوط به دیابت هستند و همچنین پزشکان متخصص تلاش کرده‌اند تا یک سری معیارها برای رنج قند خون در نظر بگیرند. در نظر داشته باشید که هر فرد بایستی بر مبنای خصوصیاتی که دارد و عوامل شخصی می‌تواند به اطلاعات دقیق‌تری برسد. برای مثال سطح قند خون پس از مصرف غذا و یا پیش از آن باید بر مبنای معیارهایی باشد که در زیر می‌آوریم:
- سن فرد
- نوع دیابت
- میزان انسولین مصرفی در افرادی که دیابت دارند
- میزان ورزشی که فرد در طول هفته انجام می‌دهد
- عوارض یا شرایط سلامتی که هر فرد دارد
- داروهای که فرد مصرف می‌کند
مواد بالا معیارهایی هستند که می‌تواند بر روی نتیجه و تشخیص پزشک تاثیر بگذارد.
چطور بفهمیم قند خون ما طبیعی است یا خیر
اگر قصد دارید بدانید که قند خون تا چه عددی می‌تواند طبیعی و نرمال باشد لازم است که در ابتدا با روش تست آن آشنا شوید. با توجه به درخواستی که پزشک می‌دهد لازم است که میزان قند خون شما در چندین گام و یا مرحله مورد ارزیابی و سنجش قرار بگیرد:
- قند خون ناشتا
- قند خون غیر ناشتا
تست گلوکز ناشتا تنها گلوکز در خون شما را در یک نقطه مخصوص مورد اندازه‌گیری و سنجش قرار می‌دهد. پس از این که 8 تا 12 ساعت غذایی مصرف نکردید بهترین زمان برای اندازه‌گیری قند خون به صورت ناشتا است. اما قند خون غیر ناشتا به مشخص کردن متوسط سطح قند خون در یک دوره 2 تا 3 ماهه کمک می‌کند. این رقم به شما خواهد گفت که چگونه قند خون شما مدیریت و کنترل میشود. باید بدانید که قند خون به صورت ناشتا و غیر ناشتا هر دو می‌توانند در تشخیص این که شما به پیش دیابت و یا دیابت مبتلا هستید یا خیر کمک کنند. آزمایش قند خون به صورت ناشتا از آزمایش قند خون در حالت غیر ناشتا بسیار دقیق‌تر است. با این وجود لازم است که قند خون شما در حالتی که ناشتا نیستید سنجیده شود و این می‌تواند برای شما یک مزیت داشته باشد. زیرا به خوبی می‌تواند به کنترل دیابت و آگاهی از قند خون طبیعی در طول روز به شما یاری رساند.
سوالی که در اینجا مطرح میشود این است که چرا قند خون ناشتا از قند خون غیر ناشتا بیشتر است؟ در جواب باید بگوییم که قند خون فورا پس از مصرف غذا بالا می‌رود. بنابراین این یک حالت طبیعی و نرمال است که قند در حالتی که ناشتا نیستید در تمامی افراد بیشتر باشد. ولی باید بدانید که قند ناشتا و هم قند خون طبیعی در حالت غیر ناشتا هر دو در یک رنج خاص هستند که نباید کمتر و بیشتر از آن باشند. قند خون طبیعی پس از صرف غذا می‌تواند در چندین مرحله قند یک ساعته، قند دو ساعتی و چهار ساعتی مورد سنجش قرار بگیرد.
تاثیر غذا بر روی سطح قند خون
زمانی که شما غذا مصرف می‌کنید بدن آن را به پروتئین‌ها، کربوهیدراتها، ویتامین‌ها، چربی‌ها و مواد معدنی تجزیه می‌کند. بیماران به اشتباه تصور می‌کنند که تنها خوراکی‌های شیرین یا مصرف قند موجب بروز دیابت در آن‌ها میشود. اما باید بدانید که کربوهیدراتها از جمله مواد مفید و مغذی هستند که در صورت استفاده بیش از اندازه می‌توانند سبب افزایش قند خون در فرد شوند. البته نکته‌ای که باید بدانید این است که تمام کربوهیدراتها با سرعتی مشابه و یکسان به قند یا همان گلوکز بدل نمی‌شوند و یا این که اثر یکسانی بر روی افزایش قند خون ندارند. یک گروه کلی از کربوهیدراتها هستند که به صورت مشتق شده از غذاها هستند. در زیر به معرفی این سه دسته کربوهیدرات می‌پردازیم:
- کربوهیدرات‌های ساده و یا قندها: محصولات پخته‌شده، میوه‌ها، آب‌میوه‌ها، غذاهایی که به صورت فرآوری شده هستند و نوشیدنی‌های شیرین
- کربوهیدرات‌های پیچیده و یا نشاسته: سبزی‌های نشاسته‌ای، نخود و جو و جوی دو سر
- کربوهیدرات‌هایی که غیر قابل هضم هستند و یا همان فیبرها: آووکادو، غلات، لوبیای خشک، غلات کامل و کلم بروکلی
کربوهیدرات‌های پیچیده به تدریج و به آرامی تجزیه می‌شوند. این نوع کربوهیدراتها به میزان کمتری بر روی سطح قند خون اثر می‌گذارند. به غیر از این فیبر از مواد می‌تواند به کاهش قند خون در افراد کمک زیادی کند. شاخص گلیسمی را به عنوان یک سیستم رتبه بندی از صفر تا صد در نظر می‌گیرند. این سیستم به شما کمک می‌کند تا بدانید چه غذاهایی دارای قند بیشتری هستند و یا چه غذاهایی قند کمتری دارند. همچنین شما می‌توانید با بهره‌گیری از این سیستم اثر مواد غذایی و کربوهیدراتها را حساب کنید. غذاهایی که شاخص گلایسمی بالایی دارند با سرعت زیادی جذب می‌شوند و بیش از دیگر مواد غذایی می‌توانند بر روی قند خون شما اثرگذار باشند. اگر کربوهیدرات‌هایی که مصرف می‌کنید بیش از اندازه باشند، قند خون شما به سطح غیرطبیعی و بالا می‌رسد. در نتیجه ریسک ابتلا به بیماری‌های قند خون در شما افزایش می‌یابد.
چنانچه شما به دیابت مبتلا هستید برای پیشگیری از هایپر گلایسمی بایستی قند خون خود را در وضعیت نرمال نگه دارید. زیرا هایپرگلایسمی مدیریت نشده سبب آسیب و صدمه تدریجی به سلول‌های بدن میشود. این مشکلات می‌توانند تا حدی شدت بیابند که فرد دچار از دست دادن بینایی شود. در مواردی این موضوع می‌تواند سبب ایجاد بیماری‌های کلیوی، سکته و حمله‌های قلبی شود. به همین دلیل است که بایستی به طور مرتب قند خون خود را اندازه‌گیری کنید. همچنین لازم است که رژیم غذایی خود را کنترل کرده و از داروهای مختلف بهره ببرید تا بتوانید قند خون خود را در رنج نرمال و طبیعی نگه دارید. علاوه بر تست‌ها، می‌توانید از دستگاه قند خون خانگی مانند دستگاه قند خون دیابان نیز استفاده کنید.
سخن آخر
در این مقاله در مورد قند خون نرمال ناشتا و بعد از غذا با شما صحبت کردیم. لازم است که حتما با اندازه‌گیری دقیق قند خون خود و داشتن یک رژیم غذایی سالم و ورزش بتوانید از ایجاد این بیماری در خود جلوگیری کنید.