کلسترول یک ماده مومی شکل است که بدن شما برای ساختن چیزهای زیادی مانند سلول‌های جدید، هورمون‌ها، مایعات گوارشی و حتی ویتامین D از آن استفاده می‌کند. اکثر مردم زمانی که نام کلسترول می آید، به یاد بیماری قلبی می‌افتند. درصورتی‌که انواع مختلفی از کلسترول وجود دارد و همه آن‌ها برای بدن مضر نیستند. در حقیقت نوعی از آن که بیشترین توجه را به خود جلب می‌کند، کلسترول بد (LDL) است؛ زیرا مقدار بیش از حد آن در خون می‌تواند باعث ایجاد پلاک در شریان‌ها (آترواسکلروز) شود. با گذشت زمان، این روند رگ‌های بیشتری را مسدود می‌کند و ممکن است منجر به حمله قلبی، سکته مغزی، بیماری شریان محیطی و سایر مشکلات جدی سلامتی شود.
همچنین خوب است بدانید سطح کلسترول بالای خون ارتباط تنگاتنگی با بروز بیماری‌های قلبی و عروقی مانند بیماری عروق کرونری، سکته قلبی و بیماری‌های عروق محیطی دارد. افزون بر این موارد، با احتمال بروز دیابت و بیماری فشار خون بالا مرتبط است. بنابراین ما در این مطلب از سیناکر به بررسی اینکه کلسترول چیست و چه عوارضی دارد؟ و معرفی انواع کلسترول خوب و بد، علائم کلسترول بالا شامل ( مشکلات گوارشی، سردرد و سرگیجه، درد قفسه سینه، تضعیف قدرت بدنی، اختلال در بینایی، افزایش ضعف و خستگی و.. ) علل رایج بروز آن‌ها، خطرات و روش‌های درمان می‌پردازیم.
آنچه در این مقاله خواهید خواند
کلسترول بالا چیست؟
همانطور که گفتیم کلسترول یک ماده مومی شکل است که توسط کبد ساخته می‌شود و از طریق رژیم غذایی به دست می‌آید. این ماده می‌تواند در چربی‌های (لیپیدها) خون شما یافت شود. کلسترول برای ادامه ساخت سلول‌های سالم در بدن ضروری است؛ با این حال داشتن کلسترول بالا می‌تواند خطر ابتلا به بیماری قلبی را افزایش دهد. این موضوع به این دلیل است که امکان دارد منجر به تجمع رسوبات چربی در رگ‌های خونی شود. در نتیجه روند جریان خون از طریق شریان‌ها به قلب شما دشوار خواهد شد. بنابراین کلسترول خون بالا زمانی است که مقادیر زیادی کلسترول در خون وجود دارد و رسوب چربی‌ها در رگ‌ها، مانع از جریان خون صحیح در بدن می‌شود.
بررسی انواع کلسترول
ما به‌طورکلی در بدن خود، دو کلسترول داریم که یکی با عنوان کلسترول خوب و دیگری با عنوان کلسترول بد شناخته می‌شوند:
کلسترول خوب
به لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) می‌گویند که کلسترول اضافی بدن را جذب کرده و آن را به کبد باز می‌گرداند. داشتن HDL بالا با خطر کمتر بیماری قلبی، حمله قلبی و سکته مغزی مرتبط است. کلسترول HDL به بدن شما کمک می‌کند تا از شر کلسترول بد خلاص شود و این کار را با بردن آن به کبد انجام می‌دهد. همچنین ممکن است به کاهش التهاب در دیواره شریان کمک نماید و بدن را از تجمع پلاک محافظت کند.
کلسترول بد
کلسترول بد به دو نوع در بدن یافت می‌شود که می‌توانیم آن‌ها را مضر بدانیم؛ زیرا این کلسترول‌ها سبب شدید شدن تجمع پلاک در خون می‌شوند. اگرچه برای حفظ سلامت سلول‌های خود به مقدار کمی LDL نیاز داریم؛ اما LDL بیش از حد می‌تواند مضر باشد. هرچه LDL بیشتری داشته باشید، احتمال انسداد رگ‌های خونی تغذیه کننده قلب، مغز و سایر اندام‌ها بیشتر می‌شود. در زیر دو نوع کلسترول بد را مشاهده می‌کنید:
لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL)
کلسترول LDL ذرات کلسترول را در سراسر بدن شما حمل می‌کند و مضر است؛ زیرا این ماده در دیواره‌های شریان‌ها رسوب کرده و آن‌ها را سفت و باریک خواهد کرد. در نتیجه می‌تواند خطر حمله قلبی را افزایش دهد و باعث مشکلات زیادی شود.
لیپوپروتئین-آ (Lp (a))
این ماده برخلاف کلسترول LDL و HDL که تحت‌تأثیر عوامل سبک زندگی هستند؛ به عوامل ارثی و ژنتیکی مرتبط می‌شود. لیپوپروتئین-آ باعث ایجاد پلاک در رگ‌ها می‌شود و انسداد شریان‌های خونی را به همراه می‌آورد. در نتیجه خطر بروز بیماری قلبی بالا می‌رود. خوب است بدانید بسیاری از پزشکان در جهان، این نشانگر کلسترول را در آزمایشات نمی‌گنجانند. آزمایشات کامل کلسترول (آزمایشات پانل لیپیدی) فعلی فقط سطوح کلسترول خوب HDL، کلسترول بد LDL، مجموع میزان کلسترول و سطوح تری گلیسیرید را بررسی می‌کند.
معرفی شایع‌ترین علائم کلسترول بالا
خوب است بدانید کلسترول بالا هیچ علائم یا نشانه قابل توجهی ندارد. تنها راه تشخیص آن از طریق آزمایش خون است. همانطور که گفتیم کلسترول خون بالا می‌تواند ارثی باشد یا در نتیجه انتخاب شیوه زندگی ناسالم رخ دهد. بنابراین بهترین راه برای کنترل یا درمان کلسترول بالا از طریق یک رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و دارو است. با این حال برخی نشانه‌ها وجود دارند که گفته می‌شود حاکی از بالا بودن سطح کلسترول در بدن هستند. در زیر این علائم را مشاهده می‌کنید:
- داشتن مشکلات در دستگاه گوارش مانند: نفخ، اختلال در روند هضم غذا، یبوست و سوء هاضمه
- ورم کردن و بی حس شدن اندام‌های بدن
- داشتن تنفس با بوی بد (بوی بد دهان)
- عدم تعادل، سردرد، سرگیجه: از آنجایی که کلسترول بالا به صورت چربی در رگ‌های خونی رسوب می‌کند؛ باعث می‌شود بدن نتواند از طریق گردش خون، اکسیژن کافی به سلول‌ها برساند. کاهش اکسیژن هم اختلالت زیادی از جمله سردرد و سرگیجه پدید می‌آورد.
- تضعیف قدرت بدنی مانند: افزایش خستگی، بالا رفتن احساس ضعف و داشتن میل بیشتر به خواب
- بروز حساسیت‌‌ها و آلرژی‌های غذایی جدید: رسوب مقادیر زیاد چربی در رگ‌های خونی و کبد باعث می‌شود برخی افراد آلرژی‌های جدیدی به مواد غذایی داشته باشند.
- اختلال در بینایی مانند: سوزش چشم‌ها، زردی و تاری دید
- داشتن مشکلات پوستی مانند: التهاب، خارش و بروز لکه‌های قرمز بر روی پوست
- احساس درد قفسه سینه
- برخی از افراد مبتلا به کلسترول ژنتیکی بالا ممکن است به زانتوما (ندول‌های زرد رنگ) روی صورت مبتلا شوند. (اما این غیر معمول است و برای درصد کمی از افراد رخ می‌دهد.)
توجه داشته باشید این بیماری معمولا تا زمانی که مشکلی ایجاد نشود، علائمی ایجاد نمی‌کند. به عنوان مثال کلسترول بالا تا زمانی که سبب انسداد رگ‌ها و شریان‌ها نشود، علائمی همچون سرگیجه، مشکلات تنفسی یا حتی درد قفسه سینه ندارد.به همین دلیل اولین قدم انجام آزمایش و دانستن سطح کلسترول در بدن است. اگر شما یک فرد بالغ سالم هستید و هیچ مشکل اساسی ندارید؛ توصیه می‌کنیم که هر 5 سال یک بار آزمایش خون انجام دهید. افرادی که مشکلات سلامتی دارند نیز ممکن است نیاز به آزمایشات مکرر داشته باشند.
علل کلسترول خون بالا (دلایل شایع کلسترول بالا)
امروزه بسیاری از جمعیت جهان به کلسترول بالا مبتلا هستند. طبق آخرین آمارها، از هر 3 فرد ساکن آمریکا، بیشتر از 1 نفر آن‌ها کلسترول خون بالا یا هیپرکلسترولمی دارد. البته دلایل زیادی نیز برای وقوع این بیماری وجود دارند. با این حال برخی افراد آن را به ارث می‌برند که درصد بسیار کمی است. (از هر 250 نفر فقط 1 نفر به صورت ارثی این وضعیت را دارد.) در زیر با دلایل شایع کلسترول بالا آشنا می‌شوید:
- رژیم غذایی نامناسب، به ویژه رژیمی که سرشار از چربی‌های اشباع، چربی‌های ترانس و قند باشد.
- چاقی و اضافه وزن، به ویژه داشتن چربی اضافی در ناحیه شکم
- کشیدن مواد مخدر مانند: سیگار
- سبک زندگی کم تحرک مانند: عدم ورزش منظم و کمبود فعالیت بدنی روزانه
- هورمون تیروئید پایین یا کم کاری تیروئید
- پایین بودن سطح هورمون تستوسترون در مردان
- یائسگی در زنان
- دیابت
- برخی داروها از جمله: مسدود کننده های بتا و دیورتیک‌ها
- افزایش سن (سطح کلسترول در بدن پس از 20 سالگی شروع به افزایش می‌کند.)
- سابقه خانوادگی و عوامل ژنتیکی
توجه داشته باشید که حتی اگر رژیم غذایی کم کلسترول داشته باشید هم مستعد ابتلا به هیپرکلسترولمی هستید. این موضوع به این دلیل است که بدن شما کلسترول خود را از قسمت‌های مختلف غذاهایی که می‌خورید می‌سازد. به عنوان مثال، برخی از چربی‌ها و کربوهیدرات‌های فرآوری شده بر سطح کلسترول شما تاثیر می‌گذارد. در ادامه این مطلب به معرفی اصول رژیم غذایی سالم هم می‌پردازیم. فراموش نکنید عدم انجام ورزش و فعالیت بدنی هم می‌تواند برای افرادی که سن بالا دارند، اثرات بسیار مخربی داشته باشد.
پیشنهاد مطالعه: رژیم غذایی دش (DASH) چیست و چه مزایایی دارد؟
آیا کلسترول بالا همیشه مضر است؟
وقتی در مورد میزان کلسترول صحبت می‌کنیم، سطح کلسترول کل ممکن است گمراه کننده باشد؛ لذا باید بدانید این عدد به سطح کلسترول خوب، بد و تری گلیسیرید شما بستگی دارد. حال از آنجایی که این عدد انواع مختلف کلسترول را ترکیب می‌کند، بهتر است برای درک بهتر به مثال زیر توجه کنید:
| فرد A: | سطح کلسترول کل طبیعی دارد؛ اما کلسترول خوب آن پایین و کلسترول بد آن بالاتری است. |
| فرد B: | کلسترول کل بالایی دارد؛ اما کلسترول خوب آن بالا و کلسترول بد آ پایین است. |
| تشخیص: | خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی در فرد A بسیار بیشتر از فرد B است. (حتی اگر فرد A دارای کلسترول کل طبیعی و فرد B دارای کلسترول بالا باشد.) |
همچنین یادآوری این نکته مفید است که برخی از افراد با کلسترول بد بالا ممکن است هرگز دچار انسداد در قلب یا سایر اندام‌ها نشوند. لذا اگر جوان هستید و هیچ فاکتور خطری ندارید، احتمال دارد که سطح LDL شما به اندازه فردی که بالای 60 سال دارد یا سایر عوامل خطر بیماری قلبی را دارد مضر نباشد.
بیشتر بدانید: هنگام ورزش و چربی‌سوزی، چه اتفاقی برای چربی‌های بدن می‌افتد؟
کلسترول خون بالا چه عوارضی دارد؟ | خطرات هیپرکلسترولمی
هرچه سطح کلسترول بد در بدن شما بالاتر باشد، احتمال ابتلا به تصلب شرائین بیشتر می‌شود. تصلب شرائین وضعیتی است که در آن پلاک‌های چربی در داخل شریان و رگ‌های خونی رسوب می‌کند. در نتیجه پلاک کلسترول می‌تواند با رسوب چربی سبب تنگ شدن یا باریک شدن شریان‌ها شود و از این طریق جریان خون را مسدود کند. حال از آنجایی که شریان‌ها خون، اکسیژن و تغذیه اندام‌ها و ماهیچه‌های ما را تامین می‌کنند؛ کلسترول خون بالا بیماری‌ها و مشکلات مخربی را به ارمغان خواهد آورد که در زیر به آن‌ها می‌پردازیم:
- بیماری‌های قلبی مانند: بیماری عروق کرونر، حمله قلبی و نارسایی قلبی
- سکته مغزی و حمله ایسکمیک گذرا (TIA)
- بیماری شریان محیطی: این بیماری در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به قطع عضو شود.
- آنوریسم آئورت: این وضعیت اگر زود تشخیص داده نشود می‌تواند کشنده باشد.
- تنگی شریان کلیوی: این شرایط می‌تواند باعث نارسایی کلیه و فشار خون بالا شود.
توجه داشته باشید با اینکه عوارض کلسترول بالا بسیار مخرب است و بر سلامتی بدن تاثیر منفی می‌گذارد؛ می‌تواند درمان شود و اغلب قابل پیشگیری می‌باشد. لذا اگر در معرض این بیماری قرار دارید یا به آن مبتلا شده‌اید، بهتر است حتما به پزشک برای دریافت اقدامات درمانی مراجعه کنید.