بیماری پارکینسون چیست؟ علت، علائم و درمان

بیماری پارکینسون یک اختلال مغزی پیشرونده است که بر حرکت بدن تاثیر می‌گذارد و نورون‌های عصبی را که وظیفه ترشح دوپامین دارند، هدف می‌گیرد. به‌طور معمول دوپامین وظیفه برقراری تعادل با سایر انتقال دهنده‌های عصبی را دارد تا به هماهنگی میلیون‌ها سلول عضلانی درگیر در حرکت کمک کند. در افراد مبتلا به پارکینسون 70 تا 80 درصد از سلول‌های تولیدکننده دوپامین به تدریج تحلیل می‌روند. از دست دادن نورون‌های تولید کننده دوپامین منجر به کاهش سطح آن در بخشی از مغز می‌شود که حرکت و تعادل را کنترل می‌کند. بنابراین وقتی سلول‌های عصبی پیام‌های مغزی را به درستی منتقل نمی‌کنند، حرکت دیگر به آرامی کنترل نمی‌شود و علائم پارکینسون ظاهر خواهد شد. بدون دوپامین کافی نیز این تعادل مختل شده و در نتیجه اختلال در حرکت و لرزش بدن (لرزش در دست‌ها، بازوها، پاها و فک) ایجاد می‌شود.

این بیماری با گذشت زمان بدتر می‌شود و در طول زمان علائم شدیدتری ایجاد می‌کند. با اینکه بیماری پارکینسون بیشتر به دلیل تاثیر بر کنترل، تعادل و حرکت عضلانی شهرت دارد، می‌تواند سبب بروز اثرات دیگر بر حواس، توانایی تفکر، سلامت روان و موارد دیگر شود. پیشرفت این علائم منجر می‌شود بیمار حتی برای انجام امور روزمره خود نیاز به مراقبت داشته باشد. همچنین ممکن است برخی از افرادی که به این بیماری مبتلا می‌شوند، در صورت افزایش علائم و عدم درمان، دچار زوال عقل شوند. معمولا بیماری پارکینسون در سنین بالا رخ می‌دهد؛ اگرچه افراد جوان‌تر نیز می توانند تحت تاثیر آن قرار گیرند. (احتمال ابتلا به بیماری برای مردان بیشتر از زنان است.)

بررسی کامل علل بیماری پارکینسون

علت بیماری پارکینسون هنوز به‌طور دقیق مشخص نشده است؛ با این حال این بیماری در اثر آسیب به سلول‌های عصبی مغز میانی اتفاق می‌افتد. این سلول‌ها مسئول ترشح دوپامین هستند و این ماده نیز وظیفه انتقال پیام عصبی به کارپوس استراتوم در مغز را دارد. بنابراین با ضعیف شدن یا نابودی این سلول‌ها، تعادل در بدن دچار اختلال خواهد شد و فرد به بیماری مبتلا می‌شود.

البته علائم بیماری پارکینسون زمانی رخ می‌دهد که 80 درصد از دوپامین‌ها در جسم سیاه از بین رفته باشند. در زیر با برخی از علل این بیماری که احتمال داده شده در بروز آن موثر است اشاره می‌کنیم:

1. عوامل ژنتیکی و انتقال ژن‌های معیوب از والدین به فرزند
2. عوامل محیطی مانند: آلودگی‌های صنعتی، مواد شیمیایی، سموم آفت‌کش
3. برخی از اختلالات و بیماری‌های موثر بر مغز مانند: فلج فوق هسته‌ای پیشرونده، پیشرفت آتروفی و سکته‌های کوچکی که سبب مرگ برخی از بخش‌های مغز شوند.

علائم بیماری پارکینسون چیست؟

در اغلب موارد، ابتدا بیماری پارکینسون فقط با علائم خفیفی همراه است ولی با پیشروی آن، علائم می‌توانند بر توانایی فرد برای کار یا انجام فعالیت‌های روزمره تأثیر بگذارند. هنگامی که این بیماری شدیدتر شود، افراد مبتلا به آن برای امور روزمره خود نیز نیاز به مراقبت خواهند داشت. در زیر علائم شایع بیماری پارکینسون را مشاهده می‌کنید:

• لرزش بدن
• کندی در حرکت
• سفت شدن بدن
• از دست دادن تعادل در حرکت، دشواری در هنگام راه رفتن

برخی دیگر از علائم بیماری پارکینسون که ممکن است در بیماران رخ دهد:

• از دست دادن توانایی تفکر به طور واضح
• از دست دادن ارتباط با واقعیت و گاها بروز توهم (به عنوان مثال چیزهایی را ببینند که وجود ندارد.)
• داشتن احساس افسردگی، اضطراب، خستگی و کاهش علاقه به زندگی روزمره
• بروز مشکلات خواب مانند: بی خوابی (اختلال در به خواب رفتن یا ماندن در خواب) و خواب‌آلودگی در طول روز
• از دست دادن توانایی بویایی

این بیماری حتی می‌تواند باعث مشکلاتی مانند: یبوست، تعریق، مشکل در ادرار، اختلال در بلع و مشکلات جنسی شود.

خوب است بدانید برخی از افراد مبتلا به بیماری پارکینسون به بیماری‌ای به نام «افت فشار خون ارتواستاتیک» مبتلا می‌شوند. این اصطلاح پزشکی برای افت ناگهانی فشار خون به کار می‌رود و هنگام ایستادن فرد اتفاق می‌افتد. از علائم آن هم می‌توانیم به سرگیجه، سبکی سر و حتی بیهوشی فرد اشاره کنیم.

نحوه تشخیص بیماری پارکینسون چگونه است؟

برای تشخیص پارکینسون آزمایش یا تستی وجود ندارد اما پزشکان معمولا براساس علائم می‌توانند تشخیص دهند که فرد مبتلا به پارکینسون است یا خیر. گاهی اوقات نیز از آزمایش‌هایی استفاده می‌شود تا مطمئن شوند این علائم ناشی از بیماری دیگری نیست. از پرکاربردترین آزمایش‌ها نیز می‌توانیم به تست‌های تصویربرداری مانند MRI یا تست «DaTscan» اشاره کنیم که تصاویری از مغز را نشان می‌دهند.

موثرترین راه درمان بیماری پارکینسون چیست؟

در پاسخ به پرسش «آیا بیماری پارکینسون درمان دارد؟» باید بگوییم اگرچه درمان قطعی برای آن هنوز وجود ندارد؛ داروهای زیادی هستند که می‌توانند به کنترل یا بهبود برخی از علائم بیماری مانند اختلال در حرکت بدن، سفتی و لرزش کمک کنند. البته علاوه‌بر دارو، موارد دیگری نیز وجود دارد که زندگی با بیماری پارکینسون را آسان‌تر خواهد کرد. در این خصوص می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• دریافت حمایت از افراد دیگر
• یادگیری در مورد بیماری و سایر موضوعات (تفکر و یادگیری بیشتر)
• ورزش
• فیزیوتراپی
• گفتار درمانی

معرفی بهترین داروهای پارکینسون

پزشکان از داروهای مختلفی برای درمان بیماری پارکینسون استفاده می‌کنند و ممکن است برای هر بیمار یک دارو یا تعداد بیشتری از آن‌ها را تجویز کند. داروهای پارکینسون براساس علائم، سن و میزان فعالیت بیمار بستگی دارد و برای همه افراد یکسان نیست. توجه داشته باشید دارو بلافاصله پس از شروع بیماری تجویز نمی‌شود و علت آن نیز این است که اگرچه داروها می‌توانند اثربخشی مفیدی داشته باشند، عوارض نیز دارند. بسیاری از افراد باید زمانی شروع به مصرف دارو ‌کنند که علائم پارکینسون بر فعالیت‌های روزانه آن‌ها تاثیر بگذارد.

پیشنهاد مطالعه: چرا باید داروها را به همان ترتیب که تجویز شده‌اند مصرف کرد؟

بنابراین بیماران باید با پزشک خود صحبت کنند و از زمان مناسب برای مصرف دارو، فواید و عوارض جانبی آن‌ها آگاه شوند. در صورت مشاهده هرگونه عوارض جانبی هم اطلاع به پزشک برای تغییر یا توقف دارو ضروری خواهد بود. در ادامه اطلاعات اولیه در مورد داروهای اصلی مورد استفاده برای درمان بیماری پارکینسون را معرفی می‌کنیم و برخی از عوارض جانبی آن‌ها مورد بررسی قرار می‌دهیم. بیمارانی که محدودیت دارویی دارند و مبتلا به دیابت هستند نیز می‌توانند از دستگاه تست قند خون دیابان با نوار 25 عددی استفاده کنند و به راحتی در هر زمان دلخواه قند خون خود را اندازه‌گیری نمایند.
داروهای اصلی برای درمان بیماری پارکینسون به نام لوودوپا (levodopa) و آگونیست‌های دوپامین هستند:

لوودوپا

لوودوپا یا «L-dopa» می‌تواند به افرادی که در حرکت بدن مشکل دارند کمک کند. همچنین سبب بهبود سفتی و لرزش خواهد شد. پزشکان نیز معمولاً این دارو را تجویز می‌کنند؛ زیرا لوودوپا برای اکثر افراد بهترین اثر را دارد و به اشکال مختلفی از جمله کاربیدوپالوودوپا (نام‌های تجاری: Sinemet، Parcopa) و لوودوپا-بنسرازید (نام‌های تجاری: Madopar، Prolopa) عرضه می‌شود.

عوارض جانبی لوودوپا

• تهوع
• سردرد
• احساس سرگیجه و خواب آلودگی

توجه داشته باشید این مشکلات معمولا جدی نبوده و به صورت کوتاه مدت هستند. عوارض جانبی جدی به‌خصوص در افراد مسن ممکن است رخ دهد؛ اما کمتر شایع است. از جمله این عوارض می‌توانیم به توهم یا از دست دادن ارتباط با واقعیت اشاره کنیم که پزشک مربوطه برای رفع آن کمترین دوز و بهترین زمان روز را برای مصرف آن تجویز خواهد کرد. لوودوپا برای بیماری پارکینسون در سالمندان که برای اولین بار آن را استفاده می‌کنند، تاثیر خوبی دارد. با این حال، تا نیمی از افرادی که برای چندین سال لوودوپا مصرف می‌کنند، ممکن است دچار مشکلاتی به نام «نوسانات حرکتی» و «دیسکینزی» شوند.

• نوسانات حرکتی: این عوارض زمانی اتفاق می‌افتد که اثر لوودوپا خیلی زود یا به‌طور ناگهانی از بین برود. این مشکل اغلب بدون هشدار رخ می‌دهد و باعث بدتر شدن علائم بیماری پارکینسون می‌شود. به عنوان مثال، افراد مبتلا به نوسانات حرکتی ممکن است ناگهان در حرکت کردن یا راه رفتن حداقل برای مدت کوتاهی دچار مشکل شوند.
• دیسکینزی: این اصطلاح نام انواع مختلفی از حرکات غیر طبیعی است که افراد نمی‌توانند آن‌ها را کنترل کنند. این حرکات می‌تواند قسمت‌های مختلفی از بدن را تحت تاثیر قرار دهد و معمولا به صورت حرکت‌های تند یا چرخشی است. به عنوان مثال بیشتر شبیه یک گرفتگی خواهد بود که سبب چرخش و کشیدن پا یا گردن می‌شود.

حتما بخوانید: نکات مصرف داروها برای بیماران مسن و سالمندان

آگونیست‌های دوپامین

آگونیست‌های دوپامین شامل پرامیپکسول (نام تجاری: Mirapex)، روپینیرول (نام تجاری: Requip)، روتیگوتین (نام تجاری: Neupro) و آپومورفین (نام تجاری: Apokyn) می‌شوند. این داروها معمولا همراه با لوودوپا برای افرادی که بیماری پارکینسون شدید دارند تجویز می‌شود. اثربخشی آگونیست‌های دوپامین نیز تقریبا به خوبی لوودوپا است اما می‌تواند عوارض جانبی زیر را ایجاد کند:

1. حالت تهوع
2. احساس خستگی
3. تورم پا
4. توهم (باور کردن چیزهایی که واقعاً درست نیستند)

ناگفته نماند این داروها احتمال دارد بر رفتار برخی افراد تاثیر بگذارد. به عنوان مثال کسانی که ممکن است قمار کنند یا پول زیادی خرج کنند. خوب است بدانید گاهی اوقات پزشکان آگونیست‌های دوپامین را ابتدا برای افراد کمتر از 65 سال تجویز می‌کنند تا بتوانند از مصرف لوودوپا استفاده کنند. به این ترتیب، ممکن است از مشکلات حرکتی ذکر شده در بالا که می‌تواند برای چندین سال روی افرادی که لوودوپا مصرف می‌کنند تاثیر بگذارد، جلوگیری شود یا به تاخیر بیفتد. همچنین برای پیگیری بیماری و سلامت خود می‌توانید از کارت های اشتراک سرویس پایش آنلاین سیناکر استفاده کنید. با تهیه این کارت هزینه‌های تحمیلی درمان کاهش پیدا می‌کند و یک خودمراقبتی هوشمند و پیشرفته را در اختیار شما قرار می‌دهد.

دیگر داروهای پارکینسون

از دیگر داروهای موثر بر کنترل بیماری پارکینسون می‌توانیم به مهارکننده‌های MAO B، مهارکننده‌های COMT، آنتی‌کولینرژیک‌ها، آمانتادین و ایسترادفیلین اشاره کنیم. تجویز این داروها کمتر از لوودوپا و آگونیست‌های دوپامین است.

مهارکننده‌های MAO B

مهارکننده‌های MAO B داروهای طولانی مدتی هستند که تا حدودی به کاهش علائم پارکینسون کمک می‌کنند. عوارض جانبی این دارو می‌تواند حالت تهوع، سردرد، گیجی و مشکل در به خواب رفتن باشد. مهارکننده‌های MAO B شامل سلژیلین (نام‌های تجاری نمونه: Eldepryl، Emsam)، رازاگیلین (نام تجاری: Azilect) و سافینامید (نام تجاری: Xadago) می‌شوند.

آنتی‌کولینرژیک‌ها

آنتی‌کولینرژیک‌ها می‌توانند به کنترل لرزش کمک کنند و اغلب در افراد جوان‌تر که لرزش شدید دارند، تجویز می‌شود. افراد مسن نیز بیشتر در معرض عوارض جانبی آن هستند: سرگیجه، گیجی، خشکی دهان، تاری دید، حالت تهوع، مشکل در ادرار یا داشتن حرکات روده آنتی‌کولینرژیک‌ها عبارتند از: تری هگزی فنیدیل (نام‌های تجاری نمونه: Artane، Trihexy)، بنزتروپین (نام تجاری: Cogentin) و اورفينادرين (نام تجاری: Norflex).

آمانتادین

آمانتادین (نام تجاری: Symmetrel) می‌تواند به بهبود علائم خفیف لرزش، سفتی و مشکل در حرکت بدن کمک کند. همچنین ممکن است دیسکینزی (حرکات غیر طبیعی) را بهبود ببخشد. عوارض جانبی آن نیز توهم (دیدن یا شنیدن چیزهایی که واقعا وجود ندارد)، گیجی، تورم مچ پا، و تغییرات پوستی است.

مهارکننده‌های COMT

مهارکننده‌های COMT داروهایی هستند که با لوودوپا مصرف می‌شوند و به آن کمک می‌کنند تاثیر طولانی‌تر و بهتری داشته باشد. این داروها عمدتا برای درمان افرادی استفاده می‌شود که اثر لوودوپا قبل از دوز بعدی از بین می‌رود. از عوارض جانبی آن هم می‌توانیم به گیجی، حالت تهوع، اسهال و حرکات غیر طبیعی اشاره کنیم. مهارکننده‌های COMT شامل انتاکاپون (نام تجاری: Comtan)، اوپیکاپون (نام تجاری: Ongentys) و تولکاپون (نام تجاری: Tasmar) می‌شود.

ایسترادفیلین

ایسترادفیلین (نام تجاری: نوریانز) درصورتی که تاثیر لوودوپا بین دوزهای مصرفی از بین برود، قابل استفاده است. برای افرادی که با درمان‌های رایج بیماری پارکینسون بهبود نمی‌یابند، روش دیگری توصیه می‌شود که «تحریک عمیق مغز» نام دارد. در این عمل جراحی (DBS) سیم‌هایی در قسمتی از مغز که به کنترل حرکت عضلات کمک می‌کند، قرار می‌دهند. این سیم‌ها به دستگاهی متصل می‌شوند که در زیر پوست، معمولاً در نزدیکی استخوان ترقوه، کاشته می‌شوند و وظیفه ارسال سیگنال‌های الکتریکی به مغز دارند تا سبب کاهش حرکات غیر طبیعی شوند.

قوی‌ترین روش‌های موثر بر درمان بیماری پارکینسون

همانطور که گفتیم فقط دارو علائم بیماری را کاهش نمی‌دهد و روش‌های دیگری نیز سبب بهبود آن خواهد شد:

صحبت کردن و ایجاد ارتباط با بیماران دیگر: طبیعی است که وقتی متوجه می‌شوید به بیماری پارکینسون مبتلا هستید، غمگین، ناراحت یا نگران باشید. بسیاری از افراد صحبت کردن با دیگران را که در شرایط مشابهی قرار دارند مفید می‌دانند. این ارتباط می‌تواند از طریق جلسات حضور یا آنلاین شکل بگیرد.

ورزش و فیزیوتراپی: ورزش منظم یا فیزیوتراپی می‌تواند به بهبود انعطاف‌پذیری و تعادل کمک کند. به عنوان مثال: تای چی، رقص، شنا و یوگا. همچنین برنامه‌های ورزشی زیادی وجود دارد که به‌طور خاص برای افراد مبتلا به بیماری پارکینسون طراحی شده است.

تنظیم یک رژیم غذایی سالم: از آنجایی که یکی از عوارض داروهای پارکینسون یبوست است، توصیه می‌کنیم در رژیم غذایی خود فیبر زیاد و نوشیدن آب فراوان را جای دهید. برای داشتن یک زندگی سالم و بررسی سلامت خود نیز می‌توانید از بسته مدیریت هوشمند سبک زندگی سیناکر به همراه پایش آنلاین پزشک کمک بگیرید.

تغییر در چیدمان خانه: بهتر است برای این کاهش احتمال زمین خوردن، تغییری در چیدمان منزل خود بدهید. به عنوان مثال فرش‌های سر و وسایل به هم ریخته را جمع کنید و مطمئن شوید که همه سیم‌های برق به‌خوبی بسته شده‌اند.

توجه به داشتن رانندگی ایمن: اگر همچنان رانندگی می‌کنید، می‌توانید خود را آزمایش کنید تا مطمئن شوید که ادامه رانندگی برای شما ایمن است. پزشک یا پرستار می‌تواند در این زمینه به شما کمک کند تا دریابید کجا باید آزمایش دهید.

مطالعه درباره بیماری پارکینسون و درمان آن: از این طریق می‌توانید به طور فعال با راه‌های مراقبت از خود آشنا شوید و اطلاعات موردنیاز برای تصمیم‌گیری را دریافت کنید.

در نهایت اگر به فکر درمان پارکینسون هستید، حتما از پزشک خود بخواهید شما را با فواید و عوارض داروهای تجویز شده آشنا کند؛ احتمال بهبود علائم با هر دارو را شرح دهد و خطرات مصرف نکردن آن‌ها را نیز معرفی نماید. برای دریافت مشاوره‌های پزشکی به صورت کاملا آنلاین نیز می‌توانید از اپلیکیشن سیناکر استفاده کنید.

بیشتر بدانید: هر آنچه که باید در مورد عوارض و تداخلات داروهای خود بدانیم

پیشگیری از بیماری پارکینسون و سخن پایانی

بیماری پارکینسون یک بیماری مزمن و پیشرونده است که هیچ درمان کاملی برای آن وجود ندارد، اما می‌توان با پیشگیری و کاهش عوامل خطر، شانس ابتلا به این بیماری را کاهش داد. برخی از راهکارهای پیشگیری در بیماری پارکینسون عبارتند از:

فعالیت‌های بدنی: انجام فعالیت‌های بدنی مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری، شنا و یوگا می‌تواند به کاهش خطر بیماری پارکینسون کمک کند. تحقیقات نشان می‌دهد که افرادی که به‌طور منظم ورزش می‌کنند، خطر ابتلا به بیماری پارکینسون را کاهش می‌دهند.

تغذیه سالم: تغذیه سالم و متنوع با مصرف مقدار کافی میوه و سبزیجات، محصولات کامل‌شده، غلات کامل، ماهی و گردویی‌ها می‌تواند به کاهش خطر بیماری پارکینسون کمک کند.

کاهش استفاده از سموم محیطی: تماس با سموم محیطی مانند پستیساید، روغن آلی، بنزن و همچنین آلومینیوم ممکن است باعث افزایش خطر بیماری پارکینسون شود. تلاش برای کاهش مواجهه با این سموم می‌تواند به پیشگیری از بیماری کمک کند.

جلوگیری از صدمه به سر: ضربه به سر و صدمه به مغز ممکن است خطر بیشتر ابتلا به بیماری پارکینسون را افزایش دهد. استفاده از کلاه و محافظت از سر در هنگام ورزش‌های خطرناک می‌تواند کمک کند.

در نهایت توصیه متخصصان ما این است که با چکاپ منظم و مشاوره دوره‌ای با پزشک مراقب سلامت خود باشید و از خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن آگاه شوید. در اپلیکیشن سیناکر به سادگی و بدون اتلاف وقت می‌توانید با برترین پزشکان کشور مشاوره کنید.