شیرین کننده استویا و دیابت؛تأثیر و مضرات استویا بر قند خون

شواهد نشان می‌دهد که اکثر افراد هر روز بیش از حد غذا و نوشیدنی شیرین می‌خورند و مصرف زیاد قند نه تنها باعث چاقی می‌شود، بلکه می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، دیابت و سایر بیماری‌های مزمن را نیز بالا ببرد؛ به همین دلیل، این روزها مصرف شیرین کننده‌های رژیمی مثل استویا (stevia) محبوبیت زیادی پیدا کرده است.

استویا اغلب به عنوان یک جایگزین سالم و ایمن برای قند معرفی می‌شود که می‌تواند بدون اینکه تأثیر منفی روی سلامتی داشته باشد، غذاها را شیرین کند. گفته می‌شود که استفاده از این شیرین کننده به کاهش کالری دریافتی، کنترل قند خون و پیشگیری از پوسیدگی دندان نیز کمک می‌کند، اما نگرانی‌هایی در مورد بی‌خطر آن وجود دارد به ویژه برای افرادی که ممکن است به اثرات آن حساس‌تر باشند که در این مقاله از سایت سیناکر به طور کامل با این شیرین کننده آشنا شده و فواید و عوارض استویا را بررسی می‌کنیم، پس تا انتها با ما همراه باشید.

شیرین کننده استویا چیست؟

استویا یک شیرین کننده طبیعی است که از برگ‌های گیاه استویا  (stevia rebaudiana) به دست می‌آید و از آنجایی که کالری استویا صفر است، اما شیرینی آن تقریباً ۲۰۰ برابر شکر است و برای افرادی که می‌خواهند قند کمتری استفاده کنند، انتخاب ایده آلی محسوب می‌شود.

با این حال، محصولات تجاری استویا از نظر کیفیت متفاوت هستند، در واقع، بسیاری از آنها تصفیه شده و با سایر شیرین کننده‌ها مانند اریتریتول، دکستروز و مالتودکسترین ترکیب می‌شوند که ممکن است اثرات استویا را بر سلامتی تغییر دهند.

فواید استویا بر سلامتی

استویا فواید بسیار زیادی برای سلامتی دارد و استفاده از آن در مقایسه با سایر محصولات خطرات کمتری همراه است. استویا یکی از بی‌خطرترین شیرین کننده‌ها در نظر گرفته می‌شود، زیرا از یک گیاه به دست می‌آید و به طور مصنوعی ایجاد نشده است. بر اساس گفته انجمن قلب آمریکا (AHA)، برخی از شیرین کننده‌های مصنوعی ممکن است عوارض جانبی جدی مانند افزایش خطر سکته مغزی به دنبال داشته باشند،.

از مهم‌ترین فواید استویا می‌توان موارد زیر را نام برد:

• بدون کالری است و به کاهش وزن کمک می‌کند

یکی از مزایای مهم استویا این است که کالری ندارد و استفاده از آن به شما کمک می‌کند که غذاهای گوناگون را بدون افزودن شکر و کالری اضافی به آنها شیرین کنید.

• برای سلامت دهان مفید است

بر اساس تحقیقات، (استرپتوکوک موتانس نوعی باکتری که عامل اصلی پوسیدگی دندان است) نمی‌تواند در حضور استویا رشد کند.

• به ثبات و تنظیم قند خون کمک می‌کند

بررسی ۱۱۴ بیمار مبتلا به دیابت نشان داد که استویا می‌تواند علائم آنها را بهبود ببخشد و فشار خون و قند خون را کاهش دهد.

• دارای آنتی اکسیدان است

شواهد نشان می‌دهد که استویا به دلیل داشتن ترکیبات فنلی خاصیت آنتی اکسیدانی دارد. یک مطالعه روی ۷۱۷۲ نفر که در معرض ابتلا به بیماری‌های قلبی بودند، نشان داد که ترکیبات فنلی، شانس ابتلا به مشکلات قلبی را ۳۷ درصد کاهش می‌دهند.

• به پیشگیری از سرطان کمک می‌کند

ترکیبی به نام استویوزید در استویا وجود دارد که باعث مرگ سلول‌های سرطانی سینه می‌شود و در برخی از مطالعات هم مشاهده شده است که ترکیبات موجود در استویا برای سلول‌های سرطانی ریه و معده سمی هستند.

عوارض و معایب استویا

استویا تا زمانی که در حد تعادل استفاده شود، عارضه خاصی ایجاد نمی‌کند و همانگونه که گفته شد، بسیاری از محصولات استویا با سایر شیرین کننده‌ها مثل الکل قندها ترکیب می‌شوند که می‌توانند عوارض جانبی ایجاد کنند. در این بخش به برخی از معایب و مضرات احتمالی استویا اشاره می‌کنیم:

۱. می‌تواند روی روده تاثیر منفی بگذارد

نفخ و حالت تهوع رایج‌ترین عارضه گزارش شده از استویا هستند و به نظر می‌رسد که استویا به خودی خود باعث مشکلات گوارشی نمی‌شود، اما الکل قندهای اضافه شده بر آن می‌توانند روی دستگاه گوارش تأثیر بگذارند؛ بنابراین لازم است حتماً برچسب محصول مورد نظر خود را بررسی کنید.

به علاوه برخی از تحقیقات نشان داده‌اند که استویا می‌تواند با باکتری‌های مفید روده تداخل داشته باشد، اما محققان معتقدند که باید در این زمینه تحقیقات بیشتری انجام شود.

۲. با بعضی از داروها تداخل دارد

کسانی که برای کنترل قند خون یا فشار خون خود دارو استفاده می‌کنند، باید قبل از مصرف  استویا با پزشک صحبت کنند. این احتمال وجود دارد که مصرف استویا همراه با این داروها باعث افت شدید قند خون یا فشار خون شود، چون می‌تواند آنها را به میزان قابل توجهی کاهش دهد

۳. در برخی از افراد باعث آلرژی می‌شود

هیچ تحقیقی برای حمایت از این ادعا وجود ندارد، اما برخی از افراد معتقدند که شیرین کننده‌های رژیمی می‌توانند باعث آلرژی شوند و تورم و خارش لب‌ها، دهان، گلو و زبان، درد شکم و استفراغ از شایع‌ترین علائم آلرژی هستند.

۴. ممکن است باعث بی‌حسی شود

در این مورد هم اطلاعات بسیار کمی در دسترس است، اما برخی از افراد گزارش کرده‌اند که بعد از مصرف استویا دچار بی‌حسی دست، پا و حتی زبان شدند و در صورت مشاهده این علائم مصرف استویا را قطع کرده و سریعاً به پزشک مراجعه کنید.

۵. احتمال دارد به درد عضلانی منجر شود

در یک مطالعه، مصرف داروی ساخته شده از استویا موجب درد عضلانی در بعضی از افراد شد. اگر متوجه شدید که عضلات شما بدون دلیل درد می‌کنند، مصرف استویا را قطع کرده و با پزشک خود مشورت نمایید.

۶. استویا ته مزه تلخ دارد

اگرچه استویا بسیار شیرین است، اما ممکن است طعم تلخ در دهان به جا بگذرد که برای بعضی از افراد ناخوشایند است، اما برخی از افراد این طعم را به طعم شیرین بیان تشبیه می‌کنند. افرادی که به پرفشاری خون، دیابت، بیماری‌کلیوی، بیماری قلبی و مشکلات هورمونی مبتلا هستند، دارو مصرف می‌کنند یا در دوران بارداری به سر می‌برند، باید قبل از اضافه کردن استویا به رژیم غذایی خود حتماً با پزشک مشورت کنند.

برای از بین بردن طعم تلخی استویا چه کنیم؟

اما موضوعی که ممکن است با آن مواجه شوید و قطعاً یک مشکل اساسی برای شما خواهد بود، این است که استویا طعم تلخی دارد و ممکن است با اضافه کردن آن به محصولاتی مانند کیک‌ها و شیرینی‌ها شاهد طعم تلخ آن باشید. اول اینکه پیشنهاد می‌کنیم برای کاهش طعم تلخ استویا، مقدار کمی از آن استفاده کنید تا به طعم شیرینی مد نظر خودتان برسید.

همچنین می‌توانید از یک سری افزودنی‌های خاص برای گرفتن طعم تلخ استویا استفاده کنید. برای مثال آبلیمو می‌تواند تا حدی روی از بین بردن استویا مؤثر باشد. کافیست که کمی آبلیمو را به ترکیب خودتان اضافه کنید تا اثربخشی آن را مشاهده کنید. شهد آگاو نیز جز ترکیباتی است که می‌تواند برای گرفتن طعم تلخی استویا استفاده شود.

مضرات استویا برای کبد

کبد عضوی از بدن است که با انسولین کار می‌کند؛ بنابراین بیمارانی که به دیابت مبتلا می‌شوند، در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های کبدی نیز قرار می‌گیرند، اما تأثیر مصرف استویا بر کبد بحث جداگانه است، چرا که استویا خاصیت دیورتیک دارد و سبب می‌شود که کبد پاکسازی شود.

چیزی که باعث ضرر بر روی کبد می‌شود، مصرف بیش از حد استوریا است. در کل هر ماده‌ای که بیش از اندازه استفاده شود، نتیجه عکس خواهد داشت. فرض کنید شیرینی جات بیش از حد مصرف کنید، نتیجه چه خواهد شد؟ با افزایش وزن و افزایش قند خون روبرو خواهید شد و سلامتی شما به خطر می‌افتد. تأثیر استویا بر کبد نیز همین گونه است؛ بنابراین برای اینکه با اندازه درست مصرف استویا آگاه شوید، با پزشک خود مشورت کنید.

آیا استویا برای افراد مبتلا به دیابت مفید است؟

بله، استویا به عنوان یک شیرین کننده طبیعی و کم کالری، برای افراد مبتلا به دیابت مفید است، چرا که استوریا شیرین کننده‌ای است که نسبت به شکر و سایر شیرین کننده‌های مصنوعی کمتر اثر بر سطح قند خون دارد و می‌تواند به کنترل سطح قند خون کمک کند. مصرف استویا به عنوان جایگزین شکر در رژیم غذایی افراد مبتلا به دیابت می‌تواند به کاهش مصرف قند و کنترل میزان قند در خون کمک کند، همچنین استویا برخلاف شکر کم کالری بوده و می‌تواند به کنترل وزن نیز کمک کند.

به هر حال، قبل از استفاده از استویا به عنوان شیرین کننده، بهتر است با پزشک خود مشورت نمایید و توصیه‌های او را در این زمینه دنبال کنید و همچنین به یاد داشته باشید که مصرف استویا نباید بیش از حد باشد و در صورت بروز هرگونه علائم غیر طبیعی، باید سریعاً به پزشک مراجعه کنید.

فواید (خواص) شیرین کننده استویا برای دیابتی‌ها

در این قسمت به بررسی فواید استویا برای افراد مبتلا به دیابت می‌پردازیم:

تحقیقات مختلف نشان دادند که استویا نه تنها برای افراد مبتلا به دیابت بی‌خطر است، بلکه ممکن است دارای خواصی باشد که به بهبود حساسیت به انسولین کمک کند. سازمان فضا و داروی آمریکا و سازمان‌های بهداشتی دیگر استفاده از استویا به عنوان یک شیرین کننده ایمن برای افراد مبتلا به دیابت را تأیید کرده‌اند.

تأثیر استویا برای افراد مبتلا به  فشار خون بالا

استویا می‌تواند به صورت محتاطانه برای بیماران فشار خون بالا مفید و مناسب باشد، اما باید با دقت استفاده شود تا فشار خون را افزایش ندهند. استویا به دلایل زیر برای بیماران مبتلا به فشار خون ممکن است مفید باشد:

• استویا عضلات و مفاصل شل شده را انعطاف پذیر می‌کند و این باعث تسکین درد می‌شود.
• گرمای تولید شده توسط استویا می‌تواند استرس و اضطراب را کاهش دهد که این امر فشار خون را پایین می‌آورد.
• استویا به بهبود خواب و عملکرد سیستم ایمنی کمک می‌کند.

اما لازم به ذکر است که بدانید، هنگام استفاده از استویا باید احتیاط کرد، زیرا گرمای زیاد یا استفاده طولانی مدت ممکن است فشار خون را افزایش دهد. بنابراین پیشنهاد می‌شود قبل از مصرف استویا با پزشک خود مشورت کنید. به طور کلی، اگر بتوانید استویا را به طور محتاطانه و برای مدت زمان کمتر استفاده نمایید، این شیرین کننده می‌تواند راهی برای تسکین درد و کاهش استرس باشد.

طریقه مصرف شیرین کننده استویا چگونه است؟

این گیاه دارویی به سه شکل در غذاها، شربت‌ها، دمنوش‌ها و غیره مورد استفاده قرار می‌گیرد. اولین روش مصرف استویا، اضافه کردن قطره خوراکی این گیاه به غذاها است. دومین روش مصرف استویا، اضافه کردن پودر استویا و سومین روش هم استفاده از برگ‌های استویا می‌باشد.

بسیاری از افرادی که اقدام به سفارش گیاهان دارویی می‌کنند، می‌دانند که به صورت دمنوش نیز از گیاه استویا استفاده می‌کنند. بنابراین دستورالعمل‌های متفاوتی برای مصرف استویا وجود دارند که توجه به آنها برای بهره‌مندی از خواص این گیاه لازم است.

طریقه مصرف قطره استویا

یکی از بهترین روش‌های مصرف استویا، استفاده کردن قطره مایع استویا می‌باشد، چرا که استویا دارای ترکیبات مغذی است که می‌توانند نقش مؤثری در بهبود سلامت عمومی بدن به همراه داشته باشند. همچنین عصاره این گیاه که تحت عنوان قطره مورد استفاده قرار می‌گیرد، می‌تواند جایگزین مناسبی برای شکر سفید باشد. حدود چند قطره از عصاره استویا می‌تواند به اندازه یک تا دو قاشق شکر یک ترکیب را شیرین کند.

قطره استویا را می‌توانید به عنوان نوشیدنی‌های گرم و سرد، انواع سس‌ها، سوپ‌ها و خوراکی‌های گوناگون اضافه کنید و هر ترکیبی که نیاز به شیرین کردن داشته باشد، می‌تواند با این قطره‌ها شیرین شود. نکته مهمی که باید در مورد استفاده استویا به صورت قطره‌ای به آن توجه داشته باشید این است که این قطره‌های گیاهی ممکن است بعد از صرف کمی تلخ به نظر برسند. به همین دلیل باید کم کم به خوراکی یا نوشیدنی مورد نظرتان این قطره را اضافه کنید تا به آن شیرینی که مد نظر است برسید.

طریقه مصرف پودر استویا

پودر استویا یکی از بهترین ترکیبات گیاهی است که می‌تواند به عنوان شیرین کننده استفاده شود. این پودر گیاهی اگر تصفیه شده باشد، دقیقاً رنگ مشابه با شکر دارد و می‌تواند در هر جایی که از شکر به عنوان پودر شیرین کننده استفاده می‌شود، مورد استفاده قرار گیرد. فقط نکته مهمی که باید در مورد استفاده استویا به صورت پودری توجه داشته باشید این است که میزان شیرین کردن استویا بیشتر از شکر است. به همین دلیل اگر برای شیرین کردن یک خوراکی یا نوشیدنی از ۳ قاشق شکر استفاده می‌کردید، حالا می‌توانید با یک تا یک و نیم قاشق استویا آن را شیرین کنید.

بعضی از پودرهای استویا موجود در بازار دارای مواد افزودنی مانند ساکاروز و آسپارتام می‌باشد و به همین خاطر توصیه می‌کنیم هنگام خرید پودر استویا به ترکیبات موجود در این پودر توجه داشته باشید، همچنین حتماً از استویاهای خالص استفاده کنید تا تأثیر روی قند خون شما نداشته باشند.

طریقه مصرف برگ استویا

یکی دیگر از راه‌هایی که به عنوان طریقه مصرف استویا می‌توانیم به آن اشاره کنیم، مصرف برگ استویا است، این برگ‌ها به دلیل داشتن خواص گوناگون می‌توانند به عنوان دمنوش نیز استفاده شوند و برای استفاده بهتر است مقداری از این برگ‌ها را به صورت خشک تهیه نمایید و به عنوان یک ترکیب فوق العاده مورد استفاده قرار دهید. استفاده از برگ‌های استویا بسیار ساده است و شما می‌توانید از آن جهت شیرین کردن انواع چای نیز کمک بگیرید و تنها ۱ تا ۴ عدد از برگ استویا را به همراه چای کیسه‌ای درون آب داغ قرار دهید و اجازه دهید تا چای شیرین و بدون قند داشته باشید. پس از چند دقیقه این چای آماده مصرف است و طعم مشابهی با چای شیرین دارد.

اگر از آن دسته از افرادی هستید که از دمنوش‌های گیاهی به عنوان داروهای گیاهی استفاده می‌کنید، می‌توانید به عنوان شیرین کننده از برگ‌های استویا استفاده کنید. علاوه بر اینکه می‌توانید از خود برگ‌ها استفاده کنید، می‌توانید پودر برگ استویا را نیز مورد استفاده قرار دهید. کافیست که برگ‌های خشک شده این درخت را تهیه کرده و آسیاب کنید و سپس در غذاهای گوناگون استفاده کنید.

تفاوت استویا با شیرین‌کننده‌های مصنوعی

تفاوت استویا با دیگر شیرین کننده‌های مصنوعی، در میزان شیرینی این مواد نسبت به شکر و نحوه تهیه آنها است. به طور مثال، ساخارین به صورت مصنوعی ساخته می‌شود و مولکول آن در طبیعت وجود ندارد؛ اما شیرین کننده استویا از برگ‌های گیاه استویا استخراج می‌شود و طی یک مرحله خالص سازی می‌گردد. به طور کلی:

• استویا انتخاب بهتری برای افرادی است که به دنبال یک شیرین کننده طبیعی، سالم و بدون کالری هستند.
• برای افرادی که به طعم شیرین کاملاً مشابه شکر علاقه دارند، شیرین کننده‌های مصنوعی ممکن است گزینه بهتری باشند.
• اگر به دنبال یک گزینه اقتصادی هستید، شیرین کننده‌های مصنوعی مقرون به صرفه هستند، اما باید مراقب عوارض جانبی آن باشید.
• شکر سفید هنوز هم در تهیه غذاهای خانگی محبوب است، اما برای کاهش وزن و کنترل قند خون استویا بهترین انتخاب می‌باشد.

آیا استویا می‌تواند عوارض جانبی داشته باشد؟

استفاده از استویا می‌تواند به ندرت باعث بروز عوارض جانبی شود. برخی از عوارض جانبی احتمالی عبارتند از:

• سوزش یا خارش پوست: استفاده طولانی مدت از استویا می‌تواند سبب سوزش و التهاب پوست شود.
• خشکی و پوسته پوسته شدن: گرمای استویا ممکن است باعث خشکی و پوسته پوسته شدن پوست شود.
• سوختگی: در صورتی که قسمتی از بدن طولانی‌تر از حد معمول در معرض استویا قرار گیرد، سوختگی پوست ممکن است اتفاق بیفتد.
• عفونت: در صورت استفاده نادرست از استویا و عدم تمیزکاری مناسب خطر عفونت پوستی وجود دارد.

بنابراین، بهتر است هنگام استفاده از استویا احتیاط‌های لازم را رعایت کنید تا از بروز عوارض جانبی جلوگیری شود. اگر هرگونه علائم و عوارض جانبی احساس کردید فوراً از پزشک یا متخصص پوست مشورت بگیرید.

نتیجه گیری

استویا یک شیرین کننده طبیعی است که با فواید زیادی از جمله کاهش سطح قند خون مرتبط است، اگرچه استفاده از عصاره تصفیه شده و خالص استویا بی‌خطر تلقی می‌شود، اما تحقیقات کمی در مورد ایمنی برگ و عصاره خام آن وجود دارد. وقتی این شیرین کننده در حد اعتدال استفاده شود، عوارض جانبی کمی دارد و می‌تواند جایگزین مناسبی برای شکر باشد. با این حال اگر به بیماری خاصی مبتلا هستید یا دارو استفاده می‌کنید، قبل از مصرف استویا حتماً با پزشکی خود مشورت کنید.

سؤالات متداول درباره استویا و دیابت

در ادامه به برخی از پرسش‌های رایج در مورد استویا پاسخ‌های کوتاه و مختصر ارائه می‌دهیم.

استویا چیست؟

استویا یک شیرین کننده طبیعی است که از برگ‌های گیاه استویا به دست می‌آید. این شیرین کننده کالری ندارد و به عنوان جایگزینی برای شکر در غذاها و نوشیدنی‌ها استفاده می‌شود.

آیا استویا برای افراد مبتلا به دیابت مفید است؟

بله. استویا به دلیل نداشتن کالری و قند می‌تواند گزینه مناسبی برای افراد مبتلا به دیابت باشد. مصرف آن باعث افزایش سطح قند خون نمی‌شود و می‌تواند به کنترل قند خون کمک کند.

چگونه استویا بر سطح قند خون تأثیر می‌گذارد؟

استویا هیچ تأثیری بر افزایش سطح قند خون ندارد، زیرا حاوی قند نیست و مستقیماً جذب نمی‌شود. به همین دلیل برای افراد دیابتی که نیاز به کنترل قند خون دارند، مناسب است.

آیا مصرف استویا عوارض جانبی دارد؟

استویا برای مصرف بی‌خطر است و تاکنون عوارض جانبی جدی از مصرف آن گزارش نشده است. اما مصرف بیش از اندازه آن ممکن است باعث مشکلات گوارشی در بعضی از افراد شود.

استویا را چگونه می‌توان در رژیم غذایی دیابتی‌ها استفاده کرد؟

استویا می‌تواند به عنوان جایگزین شکر، در قهوه، چای، دسرها و غذاهای پخته شده استفاده شود. همچنین می‌توان آن را در محصولات کم کالری و کم کربوهیدرات برای دیابتی‌ها یافت.