دیابت بارداری نوعی دیابت است که برای اولین بار در دوران بارداری تشخیص داده میشود. شیوع این بیماری در حال افزایش است. این بیماری میتواند مشکلاتی برای مادر و جنین ایجاد کند، مانند زایمان زودرس، پارگی کیسه آب، وزن زیاد نوزاد و مشکلات سلامتی برای جنین. همچنین، هم مادر و هم فرزند را در معرض خطر ابتلا به دیابت در آینده قرار میدهد. زنانی که دیابت بارداری دارند، هفت برابر بیشتر از دیگران احتمال دارد که در آینده به دیابت مبتلا شوند و حدود نیمی از این مادران تا ده سال بعد به دیابت مبتلا میشوند. فرزندان این مادران نیز در بزرگسالی بیشتر دچار مشکلات مربوط به انسولین و دیابت میشوند.
در دوران بارداری، به دلیل تغییرات هورمونی، بدن نسبت به انسولین مقاومت بیشتری پیدا میکند. دیابت بارداری زمانی اتفاق میافتد که لوزالمعده نتواند این مقاومت را با تولید انسولین بیشتر جبران کند. دیابت بارداری مانند دیابت نوع ۲، یک بیماری پیچیده است که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی مانند سن مادر، سابقه خانوادگی و نژاد در بروز آن نقش دارند.
عوامل ژنتیکی نقش مهمی در ابتلا به دیابت بارداری دارند. دانشمندان در حال تحقیق برای شناسایی ژنهای مرتبط با این بیماری هستند تا بتوانند استعداد ژنتیکی افراد را برای ابتلا به دیابت بارداری دقیقتر اندازهگیری کنند. یکی از روشهای مهم در این زمینه، بررسی تغییرات ژنتیکی به نام SNP است. در سالهای اخیر، مطالعات نشان دادهاند که ژنهایی با دیابت بارداری مرتبط هستند.SNPهای مرتبط با این ژنها به عنوان نشانگرهای زیستی برای دیابت بارداری شناخته شدهاند. با این حال، SNPهای جدید همچنان در حال کشف هستند و میتوانند در پیشبینی خطر ابتلا به دیابت بارداری، انتخاب روش درمان و پیشبینی بهبود سطح قند خون پس از زایمان مفید باشند. همچنین، این SNPها و اطلاعات ژنتیکی مرتبط با آنها میتوانند در مشاورههای ژنتیکی برای زنان باردار بسیار ارزشمند باشند. در این مقاله با همکاری سیناکر و حنیفا رویSNPهای جدید مرتبط با دیابت بارداری که اخیراً شناسایی شدهاند تمرکز میکنیم تا دانش خود را در این زمینه بهروز کنیم.
آنچه در این مقاله خواهید خواند
علائم هشدار دیابت بارداری
دیابت بارداری اغلب هیچ علامت خاصی ندارد و به همین دلیل تشخیص آن در مراحل اولیه دشوار است. با این حال، برخی از علائم و نشانهها وجود دارند که میتوانند در صورت بروز، هشداری برای احتمال ابتلا به این بیماری باشند. مهم است بدانید که این علائم میتوانند ناشی از سایر تغییرات طبیعی در دوران بارداری نیز باشند و لزوماً به معنای ابتلا به دیابت بارداری نیستند. با این وجود، در صورت مشاهده هر یک از این علائم، مشورت با پزشک و انجام آزمایشات لازم ضروری است. برخی از علائم هشدار دیابت بارداری عبارتند از:
- افزایش تشنگی: احساس تشنگی بیش از حد و نیاز مکرر به نوشیدن آب، میتواند از علائم هشدار دیابت بارداری باشد.
- تکرر ادرار: دفعات بیشتر ادرار در طول شبانه روز، به خصوص در شبها، یکی دیگر از علائم احتمالی دیابت بارداری است.
- خستگی: احساس خستگی و ضعف بیش از حد، حتی پس از استراحت کافی، میتواند از نشانههای این بیماری باشد.
- تاری دید: تغییر در بینایی و تاری دید، اگرچه کمتر شایع است، اما میتواند در برخی از موارد نشانه دیابت بارداری باشد.
- سوزن سوزن شدن دست و پا: احساس سوزن سوزن شدن یا بیحسی در دستها و پاها، ممکن است به دلیل آسیب عصبی ناشی از افزایش قند خون باشد.
- عفونتهای مکرر: ابتلا به عفونتهای مکرر، به خصوص عفونتهای قارچی در ناحیه واژن، میتواند با دیابت بارداری مرتبط باشد.
- کاهش وزن یا افزایش وزن نامناسب: تغییرات ناگهانی در وزن، چه کاهش و چه افزایش وزن بیش از حد، میتواند نگران کننده باشد.
در صورت مشاهده هر یک از این علائم، به خصوص اگر با عوامل خطر دیگر مانند سن بالا، سابقه خانوادگی دیابت، چاقی و سابقه ابتلا به دیابت بارداری در بارداریهای قبلی همراه باشند، لازم است در اسرع وقت به پزشک مراجعه کرده و آزمایشات غربالگری دیابت بارداری را انجام دهید. تشخیص و مدیریت به موقع دیابت بارداری میتواند به حفظ سلامت مادر و جنین کمک کند و از بروز عوارض جدی پیشگیری نماید.
SNPهای مرتبط با T2DM و GDM
SNPها (تغییرات تک نوکلئوتیدی) نوعی تغییر ژنتیکی هستند که در آن یک حرف از DNA در بین افراد مختلف، متفاوت است. این تغییرات در DNA بسیار رایج هستند. SNPها میتوانند در بخشهایی از ژن که پروتئینها را میسازند (بخشهای کد کننده) یا بخشهایی که این کار را نمیکنند (بخشهای غیر کد کننده) وجود داشته باشند. SNPها در بخشهای کد کننده میتوانند مستقیماً روی عملکرد پروتئینها تأثیر بگذارند، مثلاً با تغییر نوع اسید آمینه یا ساختار پروتئین. اما بیشتر SNPها در بخشهای غیر کد کننده DNA قرار دارند و تأثیر مستقیمی روی عملکرد پروتئینها ندارند.
SNPهای مرتبط با GDM
برای پیدا کردن SNPهای جدید مرتبط با دیابت بارداری، محققان در پایگاه داده PubMed جستجو کردند. آنها از کلمات کلیدی “gene”، “gestational”، “diabetes” و “SNP” استفاده کردند و 112 مطالعه منتشر شده بین مارس 2012 و مارس 2022 را یافتند. سپس، از این تعداد، 14 مطالعه که روی SNPs جدید با ضریب تأثیر 3 یا بیشتر بودند، انتخاب شدند. در نهایت، 10 SNP از این 14 مطالعه، معیارهای لازم را داشتند و در این بررسی خلاصه شدهاند.
آیا دیابت بارداری قابل پیشگیری است؟
دیابت بارداری به طور کامل قابل پیشگیری نیست، اما با رعایت یکسری نکات و داشتن سبک زندگی سالم می توان تا حد زیادی از بروز آن جلوگیری و یا آن را کنترل کرد. از جمله این نکات عبارتند از:
- حفظ وزن مناسب: داشتن وزن مناسب قبل از بارداری و افزایش وزن اصولی در دوران بارداری احتمال ابتلا به دیابت بارداری را کاهش می دهد.
- تغذیه سالم: رژیم غذایی سرشار از فیبر، میوه ها، سبزیجات و غلات کامل و کم چربی و قند می تواند به کنترل قند خون کمک کند.
- فعالیت بدنی منظم: ورزش منظم و متعادل قبل و در طول بارداری، به بهبود حساسیت به انسولین و کنترل قند خون کمک شایانی می کند. پیاده روی، شنا و یوگا از جمله ورزش های مناسب در دوران بارداری هستند.
- آگاهی از عوامل خطر: اطلاع از عوامل خطر دیابت بارداری مانند سن بالا، سابقه خانوادگی دیابت، اضافه وزن و سابقه ابتلا به دیابت بارداری در بارداری های قبلی، به فرد کمک می کند تا اقدامات پیشگیرانه را جدی تر بگیرد.
- انجام غربالگری: انجام تست های غربالگری دیابت بارداری در زمان های توصیه شده توسط پزشک، به تشخیص زودهنگام و شروع درمان به موقع کمک می کند.
نتیجهگیری و چشمانداز آینده
بررسی SNPها میتواند برای پیشبینی خطر بیماری، انتخاب درمان و پیشآگاهی (پیشبینی سیر بیماری) مفید باشد. با این حال، مهم است بدانیم که برای بیماریهای پیچیده مانند دیابت بارداری، تغییرات توالی ژن فقط یکی از عوامل مؤثر در استعداد ابتلا به بیماری است. حتی بهترین استفاده از پتانسیل ژنتیکی هم ممکن است تصویر کاملی از خطر ابتلا در یک فرد را نشان ندهد. بنابراین، مانند سایر بیماریهای چند ژنی، SNPها در حال حاضر در حوزه دارویی برای دیابت بارداری کاربرد ندارند.