آمنیوسنتز؛ دلایل و نحوه انجام آزمایش آمنیوسنتز در بارداری

آمنیوسنتز آزمایشی است که طی انجام آن مقدار مشخصی از مایع آمنیوتیک از داخل شکم مادر باردار به عنوان نمونه برداشته می‌شود. این مایع همون مایعی است که جنین را در داخل رحم احاطه کرده است. در واقع این مایع حاوی سلول‌های جنین و پروتئین‌های مختلف است و نمونه برداری از آن می‌تواند اطلاعات مهم و ارزشمندی را در رابطه با سلامت جنین به پزشک ارائه کند. نمونه برداری از این مایع و آزمایش آن بسیار کمک کننده است و می‌تواند اختلالات و مشکلات کروموزومی مثل سندروم داون، فیبروز کیستیک یا عفونت را تشخیص دهد.

این آزمایش خطرات خاص خود را نیز دارد به همین منظور برای تمام بانوان باردار تجویز نمی‌شود و فقط زنانی آن را انجام می‌دهند که سن بالای ۳۵ سال داشته باشند و باردار شوند‌.  آن دسته از بانوانی که در آزمایش‌های غربالگری سه ماهه اول یا غربالگری سه ماهه دوم هم در گروه پر خطر قرار بگیرند این آزمایش را انجام خواهند داد. علاوه بر این بانوانی که سابقه خانوادگی داشتن فرزندی با اختلالات کروموزومی یا نقص لوله‌های عصبی داشته باشند هم تحت انجام این آزمایش قرار می‌گیرند.

دلایل انجام آزمایش آمنیوسنتز چیست؟

آزمایش آمنیوسنتز بنا به دلایل مختلفی انجام می‌شود که این دلایل را در ادامه بررسی می‌کنیم.

آزمایش ژنتیک

آمنیوسنتز ژنتیکی به صورت گرفتن نمونه‌ای از مایع آمنیوتیک و آزمایش آن برای بیماری‌های خاص مثل سندرم داون انجام می‌شود.

آزمایش ریه جنین

یکی دیگر از دلایل انجام این آزمایش بررسی وضعیت ریه جنین است. آزمایش بلوغ ریه جنین شامل گرفتن نمونه‌ای از مایع آمنیوتیک و ارزیابی آن برای تعیین اینکه آیا ریه‌های جنین به اندازه کافی برای تولد بالغ هستند یا خیر،  انجام می‌شود.

تشخیص عفونت جنین

در برخی از مواقع این آزمایش برای ارزیابی جنین به علت عفونت یا بیماری دیگر انجام می‌شود. این روش همچنین می‌تواند میزان شدت کم خونی در نوزادانی که حساسیت Rh دارند را هم مشخص کند که البته این بیماری یک بیماری بسیار نادر است که طی آن سیستم ایمنی بدن مادر آنتی بادی‌هایی را علیه یک پروتئین خاص روی سطح سلول‌های خونی جنین تولید می‌کند.

درمان

در صورتی که در طول دوران بارداری مایع آمنیوتیک زیادی دور جنین جمع شود، ممکن است آمنیوسنتز جهت تخلیه مایع آمنیوتیک اضافه از رحم انجام شود که این موضوع کاملاً جنبه درمانی دارد.

آزمایش پدری

این آزمایش می‌تواند دی‌ان‌ای جنین را هم جمع آوری کند و بر همان اساس می‌توان با این آزمایش DNA جنین را با دی‌ان‌ای پدر مقایسه کرد.

آمنیوسنتز چه زمانی انجام می‌شود؟

این آزمایش در هر زمان از بارداری بعد از هفته پانزدهم انجام می‌شود و پزشک معمولا تا قبل از هفته ۱۵ بارداری این آزمایش را تجویز نمی‌کند. اما به طور کلی زمان انجام آن به دلیلی بستگی دارد که آزمایش به آن خاطر تجویز می‌شود.

آمنیوسنتز چگونه انجام می‌شود؟

شاید این سوال در ذهن مادران باردار به وجود بیاید که اصلاً آزمایش آمنیوسنتز به چه شکلی انجام می‌شود، در ادامه مراحل اصلی این آزمایش را برای شما بازگو می‌کنیم.

1. پزشک در مرحله اول یک سونوگرافی انجام می‌دهد و تصویر محرک جنین و مایع آمنیوتیک را در صفحه نمایش خود مشاهده می‌کند که این صفحه نمایش مانند تلویزیون است.
2. در مرحله بعدی همانطور که پزشک صفحه نمایش را مشاهده می‌کند، یک سوزن یا سرنگ را در داخل شکم مادر باردار قرار داده و سپس داخل مایع آمنیوتیک فرو می‌کند.
3. سپس پزشک با استفاده از سوزن یا سرنگ مقداری از مایع را بیرون می‌کشد که در این آزمایش بین ۱ تا ۲ قاشق غذاخوری از مایع آمنیوتیک نمونه برداری می‌شود.
4. مایع، برای بررسی دقیق، به آزمایشگاه فرستاده خواهد شد. تا تشخیص نهایی پزشک، بر همین اساس، انجام شود.

آیا آزمایش آمنیوسنتز احتمال خطر دارد؟

بله این آزمایش، از جمله تست‌های دوران بارداری بوده که خطرات خاص خود را دارد. البته لازم به ذکر است که این خطرات، به احتمال خیلی کم، ایجاد می‌شوند و در اکثر مواقع، آزمایش آمنیوسنتز بدون ایجاد هیچ مشکلی برای مادر و جنین، انجام می‌شود. اما در هر صورت، خطرات موجود در این آزمایش عبارتند از:

نشت مایع آمنیوتیک

نشت مایع آمنیوتیک از واژن که ممکن است خود به خود بند بیاید یا اصلا متوقف نشود و بند نیاید. در صورتی که نشت مایع از واژن، بند نیامد، خطراتی مانند عفونت، جنین را تهدید می‌کند.

عفونت رحم

عفونت رحم هم یکی دیگر از خطراتی است انجام این تست به همراه خواهد داشت. در صورتی که این عفونت در اوایل بارداری رخ دهد، می‌تواند خطراتی جدی، مثل سقط جنین را به دنبال داشته باشد. در اواخر بارداری هم بروز عفونت رحم منجر به زایمان زودرس خواهد شد. (زایمان زودرس به معنای تولد نوزاد قبل از هفته سی و هفتم است.)

آسیب به جنین

سوزن ممکن است که طی انجام این آزمایش به جنین برخورد کند که در برخی از موارد نادر باعث آسیب به جنین می‌شود.

نشت خون

احتمال نشت خون از داخل جفت به جریان خون مادر وجود دارد. (همانطور که می‌دانید جفت اندام حیاتی جنین است که به کمک آن مواد غذایی و اکسیژن به جنین منتقل می‌شود و فضولات جنین هم به وسیله جفت دفع می‌شود. در صورتی که خون از جفت به جریان خون مادر نشت پیدا کند می‌تواند مشکلات زیادی را برای سلامتی مادر به وجود بیاورد و حتی بارداری بعدی مادر را هم تحت تاثیر منفی خود قرار دهد.

حساسیت به Rh

وقتی که سلول‌های خونی جنین وارد جریان خون مادر شود در شرایطی که مادر خون Rh منفی داشته باشد و آنتی بادی علیه خون آر اچ مثبت ایجاد نشود، بعد از انجام این آزمایش به مادر یک محصول خونی به نام گلوبولین ایمنی آر اچ داده می‌شود که با این اقدام از تولید آنتی بادی‌های Rh توسط بدن مادر که می‌توانند از جفت عبور کنند و به گلبول قرمز جنین آسیب برسانند، جلوگیری شود. انجام آزمایش خون می‌تواند مشخص کند که آیا بدن مادر، تولید آنتی بادی را شروع کرده است یا خیر.

انتقال عفونت

در صورتی که یک مادر به عفونت‌هایی مثل هپاتیت و ایدز مبتلا باشد، این امکان وجود دارد که طی انجام آزمایش، عفونت از مادر به جنین منتقل شود.

علائم خطرناک بعد از انجام آمنیوسنتز را بشناسید!

برخی از مادران بعد از انجام این آزمایش ممکن است که علائم و نشانه‌های مختلفی را تجربه کنند. علائمی مثل گرفتگی و درد خفیف شکم تا چند روز بعد از آزمایش طبیعی است. اما برخی از نشانه‌ها مثل: خون‌ریزی یا خروج مایع از واژن، افزایش گرفتگی و درد شکم، تب بالای 38 درجه و… خطرناک هستند. در صورت مشاهده هریک از این نشانه‌ها مراجعه به پزشک را در کوتاه‌ترین زمان ممکن، توصیه می‌کنیم.

اگر آزمایش آمنیوسنتز نشان دهد که یک جنین دارای مشکلات ژنتیکی است، راه حل چیست؟

بهتر است که حتماً مادران باردار قبل و بعد از انجام آزمایش آمنیوسنتز با پزشک و یک مشاور ژنتیکی مشورت کنند. این افراد می‌توانند کمک کنند که والدین مشکل ژنتیکی به وجود آمده را بهتر درک کنند و با اتخاذ بهترین تصمیم این مشکل را مدیریت کنند.

آمادگی برای آزمایش آمنیوسنتز

آن دسته از بانوانی که قبل از هفته بیستم آزمایش آمنیوسنتز دارند بهتر است که مثانه خود را طی انجام این آزمایش برای حمایت از رحم پر نگه داشته باشند و قبل از انجام فرایند آزمایش، حجم زیادی از مایعات را بنوشند تا مثانه آن‌ها پر شود. بعد از هفته بیستم بارداری شرایط فرق می‌کند و در این زمان آزمایش آمنیوسنتز باید با مثانه خالی انجام شود. تا احتمال سوراخ شدن به کمترین میزان برسد.

قبل از انجام این آزمایش مادر فرم رضایت‌نامه را امضا می‌کند تا در صورت بروز هرگونه مشکل نادر اتفاق خاصی رخ ندهد. این آزمایش در مرکز تخصصی زنان و زایمان به صورت سرپایی انجام می‌شود و زمان زیادی نمی‌گیرد.

در ابتدا برای تعیین محل دقیق نوزاد در رحم سونوگرافی انجام می‌شود و سپس مادر روی میز آزمایش به پشت دراز می‌کشد و شکم خود را در معرض دید قرار می‌دهد. فردی که آزمایش را انجام می‌دهد برای مراقبت از سلامت مادر ژل را روی شکم به صورت موضعی آغشته می‌کند و بعد از وسیله کوچکی که به عنوان مبدل سونوگرافی شناخته می‌شود استفاده خواهد داشت تا موقعیت جنین مشخص شود.

در مرحله بعدی شکم با یک ماده ضدعفونی کننده تمیز شده و این سوزن نازک و توخالی از طریق دیواره شکم به داخل رحم وارد می‌شود و مقدار کمی از مایع آمنیوتیک به داخل سرنگ انتقال پیدا می‌کند. سپس سوزن از داخل شکم برداشته می‌شود. مادر در تمام طول آزمایش باید ثابت دراز بکشد و به هیچ عنوان حرکت خاصی نداشته باشد.

چه اقداماتی بعد از آزمایش آمنیوسنتز انجام می‌شود؟

بعد از انجام آزمایش آمنیوسنتز در همان مرکز خدمات درمانی، سونوگرافی برای بررسی وضعیت ضربان قلب جنین انجام خواهد شد.  برخی از مادرهای باردار ممکن است که بعد از این آزمایش گرفتگی و درد خفیف شکم و لگن را تجربه کنند و در صورتی که این گرفتگی و درد افزایش خیلی زیادی داشته باشد باید به پزشک مراجعه شود.

مادران باردار بعد از این آزمایش می‌توانند زندگی طبیعی خود را ادامه دهند. اما پیشنهاد می‌کنیم که از انجام ورزش و فعالیت‌های شدید تا حداقل دو روز خودداری شود. انجام رابطه جنسی تا دو سه روز نیز توصیه نمی‌شود. نمونه مایع آمنیوتیک در آزمایشگاه بررسی می‌شود و بعد از بررسی نتیجه آزمایش به مادر اعلام خواهد شد.

نتایج آزمایش آمنیوسنتز

نتیجه این آزمایش بعد از یک یا دو هفته کامل می‌شود و آزمایشگاه در این مدت نمونه مایع را تجزیه و تحلیل و بررسی خواهد کرد و میزان آلفا فیتو پروتئین موجود در آن را نیز اندازه می‌گیرد. علاوه بر این آزمایشگاه برخی از سلول‌های زنده کودک را هم از مایع دریافت می‌کند و به آن‌ها اجازه می‌دهد که به مدت یک یا دو هفته تکثیر شوند. سپس سلول‌ها را برای پیدا کردن ناهنجاری‌های کروموزومی یا شواهدی مبنی بر نقص‌های مشخص موقع تولد بررسی خواهد کرد.

علاوه بر این می‌توان جنسیت کودک را هم طی این آزمایش تشخیص داد. در برخی از اختلالات کروموزومی قانون به مادر باردار این امکان را می‌دهد که در رابطه با اتمام یا ادامه بارداری خود تصمیم بگیرد و سقط جنین در رابطه با این اختلالات کاملاً قانونی بوده و مجوزهای لازم به مادر عطا خواهد شد. البته همه چیز منوط به این است که این اتفاق قبل از هفته هجدهم بارداری انجام شود. زیرا بعد از هفته هجدهم بارداری حتی دلایل پزشکی هم نمی‌توانند موجب سقط شوند.

آیا کیسه آمنیوتیک بعد از این آزمایش بهبود پیدا می‌کند؟

بله غشاء بعد از آمنیوسنتز خود به خود ترمیم می‌شود و بهبود پیدا می‌کند. به همین منظور به مادران باردار توصیه می‌کنیم نگران این موضوع نباشند و بدانند که در عرض چند روز بعد از انجام این آزمایش همه چیز بهبود پیدا خواهد کرد و غشا کاملاً ترمیم شده و مانند روز اول خود می‌شود.

موارد منع آزمایش آمنیوسنتز

هیچ منع مطلق و خاصی برای انجام این آزمایش وجود ندارد. اما در مواردی که مادر به هپاتیت B، هپاتیت C و hiv مبتلا باشد احتمال اینکه این ویروس‌ها از خون مادر به جنین طی انجام آمینوسنتز انتقال پیدا کنند افزایش پیدا می‌کند. به همین منظور پزشکان متخصص قبل از انجام این تست از بابت مبتلا نبودن مادر به این ویروس‌ها اطمینان پیدا می‌کنند و سپس آزمایش را انجام می‌دهند و افرادی که این ویروس‌ها را دارند بهتر است که این آزمایش را نیز انجام ندهند.

هزینه آزمایش آمنیوسنتز چقدر است؟

اگر نگران هزینه آزمایش آمنیوسنتز هستید و دوست دارید که نسبت به این موضوع آگاهی پیدا کنید باید ابتدا آزمایش یا مرکز تخصصی مورد نظر برای انجام این آزمایش را انتخاب کنید و سپس تحقیقات لازم برای آگاهی از قیمت را انجام دهید. زیرا هر مرکز درمانی، هر پزشک متخصص یا هر آزمایشگاه ممکن است که برای خدماتی که ارائه می‌دهند هزینه مشخص و متفاوتی را در نظر بگیرند.

کلام پایانی

تمام آزمایشاتی که توسط پزشک متخصص در طول دوران بارداری تجویز می‌شوند؛ پایه و اساس علمی و تخصصی دارند. لذا مادران باردار برای اینکه نوزادی سالم و بدون مشکل به دنیا بیاورند؛ باید حتما این آزمایشات را جدی بگیرند و در انجام آن‌ها کوشا باشند. اگرچه آزمایش آمنیوسنتز برای تمام مادران بارداری انجام نمی‌شود اما آن دسته از مادرانی که باید این تست را انجام دهند، بهتر است که کاهلی نکنند و در جهت تولد نوزاد بدون مشکل ژنتیکی، این تست را انجام دهند.