احتمال می‌رود که شروع این داستان به اتفاقی درهزاران سال قبل برگردد. به نقل از یک افسانه، آب باران خاکستر و چربی حاصل از اجساد جانوران تلف شده را با خود می‌شوید و به رودخانه‌های نزدیک می‌برد و کف‌هایی ایجاد می‌کند که می‌تواند اثر پاک کننده قابل ملاحظه‌ای روی پوست و لباس داشته باشد. شاید هم منبع این الهام منشا گیاهی داشته و از محلول‌های کفی حاصل از جوشانده گیاهان خاص بوجود آمده است.
در هرصورت این اتفاق افتاد و کشف صابون تحولی در تاریخ بشر به وجود آورد. اگرچه اجداد ما در آن زمان از این موضوع بی‌خبر بودند ولی امروزه صابون یکی از مؤثرترین اسباب دفاعی ما در مقابل پاتوژن‌های نامرئی به شمار می‌رود. مردم صابون را ماده‌ای نرم و آرامش‌زا می‌دانند درحالی‌که از دید میکروارگانیسم‌ها، صابون ماده‌ای بسیار مخرب و مضر است. قطره‌ای از صابون معمولی رقیق شده در آب برای از هم گسیختن و از میان بردن بسیاری از انواع باکتری‌ها و ویروس‌ها از جمله ویروس‌های خانواده کرونا و ویروس‌هایی که امروزه همه دنیا را درنوردیده اند کفایت می‌کند. راز این قدرت فوق العاده صابون، ساختار هیبریدی آن است.
آنچه در این مقاله خواهید خواند
روش تاثیرگذاری صابون بر ویروس کرونا
صابون از مولکول‌های پین شکل ساخته شده است که هرکدام از این مولکول‌ها متشکل از یک سر آب‌دوست – که به سادگی با آب پیوند می‌خورد – و یک دم آب‌گریز است. دم آب‌گریز، آب را خنثی می‌کند و ترجیح می‌دهد با روغن‌ها و چربی‌ها پیوند برقرار کند. هنگامی که این مولکول‌ها در آب معلق هستند ، به‌صورت متناوب به عنوان واحدهای انفرادی شناور می‌شوند، با سایر مولکول‌های موجود در محلول ارتباط برقرار می‌کنند و خود را در حباب‌های کوچکی به نام میسل (micelles) جمع می‌کنند. در این موقعیت، سرهای این مولکول‌ها به سمت بیرون و دم‌های آن‌ها طرف داخل قرار می‌گیرد.
بعضی باکتری‌ها و ویروس‌ها دارای غشای لیپیدی هستند، مشابه میسل‌هایی دو لایه‌ای شامل دو نوار از دنباله‌های آب‌گریز که میان دو حلقه از سرهای جاذب آب محصور شده‌اند. این غشاها بر پوسته‌ای جدا کننده بر پایه‌هایی از پروتئین‌های مهم استوارند که ویروس‌ها را قادر می‌سازند که سلول‌ها را آلوده کنند و کارهای حیاتی را برای زنده نگه‌داشتن باکتری‌ها انجام دهند. پاتوژن‌های محصور در این غشاء لیپیدی شامل ویروس‌های کرونا، HIV، ویروس‌های مولد هپاتیت B و C، هرپس، ابولا، زیگا و دنگ و باکتری‌های دیگری که روده و معده و مجرای تنفسی را آلوده می‌کنند، می‌باشند. برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله مربوط به کرونا و ۸ اقدام برای پیشگیری را مطالعه نمایید.
زمانی‌که دستان‌تان را با آب و صابون می‌شویید درواقع تمام میکروارگانیسم‌های موجود روی پوست دستتان را با مولکول‌های صابون محاصره می‌کنید. اینجا دنباله‌های آب گریز صابون در تلاشند از مولکول آب فرار کنند و در این فرآیند به صورت نیزه‌ای وارد پوشش چربی بعضی میکروب‌ها و ویروس‌ها می‌شوند و آن‌ها را از هم می‌پاشند. پروفسور پال توردارسون، رئیس بخش شیمی دانشگاه New South Wales می‌گوید که “این نیزه‌ها مثل اهرم‌هایی هستند که کل سیستم میکروارگانیسم را بهم می‌ریزند. پروتئین‌های اساسی ویروس یا باکتری از غشاء از هم گسیخته به بیرون (داخل آب) می‌ریزند، باکتری‌ها می‌میرند و ویروس‌ها از کار می‌افتند.
برخی مولکول‌های صابون در مجاورت یکدیگر باعث از بین رفتن پیوندهای شیمیایی می‌شود که باکتری‌ها، ویروس‌ها و دوده‌ها را به سطح چسبانده‌اند و آن‌ها را از روی پوست پاک می‌کنند. میسل‌ها می‌توانند در اطراف ذرات خاک و قطعات ویروس‌ها و باکتری‌ها هم تشکیل شوند و آن‌ها را در قفس‌هایی شناور معلق کنند. هنگامی که دستان خود را با آب شست‌وشو می‌دهید، تمام میکروارگانیسم‌هایی که توسط مولکول‌های صابون آسیب دیده، به دام افتاده و کشته شده‌اند، از روی پوست پاک می‌شوند.
مقایسه صابون با سایر محلول‌های ضدعفونی کننده
درکل، ضدعفونی‌کننده‌های دست به اندازه صابون قابل اطمینان نیستند. ضدعفونی کننده‌هایی با حداقل 60 درصد اتانول تازه می‌توانند به قدرت آب و صابون عمل می‌کنند و با بی‌ثبات کردن غشاهای چربی باکتری‌ها و ویروس‌ها، آن‌ها را شکست می‌دهند. اما آن‌ها به راحتی نمی‌توانند میکروارگانیسم‌ها را از روی پوست جدا کنند
علاوه‌بر این، ویروس‌هایی وجود دارند که برای آلوده کردن سلول‌ها، به غشای لیپیدی وابسته نیستند و همینطور باکتری‌هایی وجود دارند که با سپرهای محکم پروتئین و قند از غشای ظریف خود محافظت می‌کنند. نمونه این باکتری‌ها، باکتری‌های مولد مننژیت، ذات الریه، اسهال و عفونت‌های پوستی و همچنین ویروس هپاتیت A، پلی‌ویروس، رینوویروس‌ها و آدنوویروس‌ها (علل شایع سرماخوردگی) می‌باشند
به‌طور کلی این میکروب‌های مقاوم‌تر نسبت به واکنش شیمیایی اتانول و صابون با آن‌ها کمتر حساس هستند. اما شست‌وشوی شدید دست‌ها با آب و صابون هنوز می‌تواند این میکروب‌ها را از روی پوست بزداید که تا حدودی به همین دلیل است که شستن دست با استفاده از صابون بیشتر از استفاده از ضدعفونی کننده‌ها توصیه می‌شود. اما هنگامی که صابون و آب در دسترس نباشد، ضدعفونی کننده‌های بر پایه الکل جایگزین مناسبی است.
بیشتر بخوانید: چرا فکر می‌کنیم همه کرونا گرفته‌اند؟
مروری بر تاریخچه‌ی استفاده از صابون به عنوان ماده ضدعفونی کننده
در عصر پیشرفته کنونی که جراحی‌های روباتیک و ژن درمانی انجام می‌شود، جای بسی تعجب است که استفاده از آب و صابون، یک دستورالعمل تاریخی و اساساً بدون تغییر، هنوز یکی از ارزشمندترین مداخلات پزشکی حساب می‌شود. در طول یک روز انواع ویروس‌ها و میکروارگانیسم‌ها از اشیاء و افراد موجود در محیط به ما منتقل می‌شوند. لمس ناخودآگاه چشم‌ها، بینی و دهان در طول روز که مطالعات ثابت کرده‌اند، یک عادت است که هر دو و نیم دقیقه تکرار می‌شود، منجر به ورود میکروب‌های بالقوه خطرناکی به ارگان‌های داخلی بدنمان می‌شود.
اخیرا، شست‌وشوی دست‌ها به عنوان پایه و اساس بهداشت روزمره، به‌طور گسترده‌ای پذیرفته شده است. در دهه 1840 دکتر Ignaz Semmelweis، پزشک مجارستانی کشف کرد که اگر پزشکان دست خود را بشویند، زنان به مراتب کمتر از زایمان می‌میرند. در آن زمان، میکروب‌ها به عنوان ناقل بیماری شناخته نمی‌شدند و بسیاری از پزشکان این تصور را مبنی بر اینکه تمیز نبودن دست‌های شخصی می‌توانند مسئول مرگ بیمارانشان باشد را به تمسخر گرفتند. دکتر Semmelweis که توسط همکارانش خسته و به تمسخر گرفته شده بود، سرانجام به تیمارستان محکوم شد، جایی که وی توسط نگهبانان مورد ضرب و شتم شدید قرار گرفت و بر اثر زخم‌های آلوده درگذشت. Florence Nightingale، پرستار و آمارشناس انگلیسی نیز در اواسط دهه 1800 نظریه شست‌وشوی دست را ارتقاء داد اما تا دهه 1980 میلادی كه مرکز كنترل و پیشگیری از بیماری‌ها اولین دستورالعمل‌های بهداشت دست‌ها را در جهان به تصویب رساندند، مورد توجه قرار نگرفت.
نحوه صحیح ضدعفونی دست با صابون
شست‌وشو دست با آب و صابون یکی از روش‌های مهم بهداشت عمومی است که می‌تواند سرعت یک بیماری همه‌گیر را کاهش داده و تعداد بیماران عفونی را محدود کند و از بار ظرفیت بیمارستان‌ها و درمانگاه‌ها بکاهد. اما این روش فقط درصورتی کارایی خواهد داشت که همه مردم به طور مکرر و به صورت درست دست خود را بشویند:
- یک صابون مناسب انتخاب کنید.
- کف دست و پشت دست خود را شست‌وشو دهید، انگشتان خود را در هم بپیچانید.
- انگشتان دست خود را در مقابل کف دست خود مالیده و انگشتان دیگر خود را در اطراف انگشت شست خود بپیچانید.
یا همانطور که اخیراً، بانی هنری، افسر بهداشت کانادا گفته است “دستان خود را به گونه‌ای بشویید که گویا فلفل خورد کرده‌اید و می‌خواهید با آن دست لنز چشم‌های خود را بردارید. حتی افرادی که نسبتاً جوان و سالم هستند، باید به‌طور مرتب به خصوص در هنگام بیماری همه‌گیر، دستان خود را بشویند، زیرا می‌توانند این بیماری را به افرادی آسیب پذیرتر، منتقل کنند.
صابون در واقع بیش از یک «محافظ شخصی سلامت» است. در صورت استفاده صحیح، صابون می‌تواند بخشی از شبکه ایمنی عمومی شود. در سطح مولکولی، صابون باعث جدا کردن چربی‌ها از سطوح می‌شود اما در سطح جامعه، کمک می‌کند تا همه چیز را در کنار هم نگه داریم. این را به یاد داشته باشید دفعه بعدی که خواستید سینک را نشویید: زندگی افراد دیگر در دست شماست.
منبع این مطلب، سایت خبری Nytimes.com است مامانیا در دوران کرونا همراه شماست.