تغذیه با شیر مادر فواید بی‌شماری برای سلامتی و رشد نوزاد و مادر دارد. شیر مادر حاوی تمام مواد مغذی، آنتی‌بادی‌ها و سلول‌های ایمنی است که نوزاد شما برای رشد و تکامل سالم به آنها نیاز دارد. همچنین، شیردهی به ایجاد پیوند عاطفی قوی بین مادر و نوزاد کمک می‌کند. با ما در این مقاله جامع از سیناکر همراه باشید تا همه جوانب شیردهی به نوزاد را بررسی کنیم.
آنچه در این مقاله خواهید خواند
- از چه زمانی می‌توانم شیردهی را آغاز کنم؟
- نوزاد خود را در هنگام شیردهی چگونه نگه دارم؟
- اصطلاح “گرفتن سینه” به چه معنی است؟
- چقدر وقت یکبار باید شیر بدهم و هر وعده شیردهی چقدر باید طول بکشد؟
- چگونه تشخیص دهم که فرزندم شیر کافی می‌خورد؟
- آیا نوزاد من به غذا یا نوشیدنی دیگری احتیاج دارد؟
- آیا پزشکان شیر مادر را برای اکثر نوزادان توصیه می‌کنند؟
- آیا برای شیردهی باید به پزشک مراجعه کنم؟
- آیا در حین شیردهی می‌توانم دارو مصرف کنم؟
- چه مشکلاتی ممکن است در حین شیردهی رخ دهد؟
- مشکلات مربوط به شیر دهی چگونه درمان می‌شوند؟
- آیا باید برنامه غذایی خود را در حین شیردهی تغییر دهم؟
- چه زمانی بچه را از شیر بگیرم؟
از چه زمانی می‌توانم شیردهی را آغاز کنم؟
می‌توانید شیردهی را بلافاصله پس از زایمان، حتی در اتاق زایمان، آغاز کنید. بهتر است شیردهی هر چه سریع‌تر بعد از زایمان آغاز شود؛ بهترین زمان همان یک ساعت اول پس از زایمان است. “تماس پوستی” می‌تواند به نوزادتان کمک کند شیر خوردن را یاد بگیرد. همچنین این امر به تحریک تولید شیر و ایجاد پیوند عاطفی قوی بین شما و نوزادتان کمک می‌کند.
در اولین روزهای پس از زایمان اکثر زنان تنها مقدار کمی شیر زردگونه تولید می‌کنند که به آن “آغوز” می‌گویند. آغوز شامل تمام مواد مغذی‌ای است که نوزاد احتیاج دارد و به محافظت از نوزاد شما در برابر عفونت کمک می‌کند. بعد از ٢ الی ٣ روز حجم شیر شما بیشتر می‌شود. همچنین می‌توانید در ساعت‌های اولیه پس از زایمان شروع به شیردهی به روشی به نام (شیردهی تقاضایی) کنید. در این روش، به هر بار تقاضای نوزاد برای شیر دادن پاسخ می‌دهید. شیردهی تقاضایی به تثبیت تولید شیر شما کمک می‌کند و به نوزاد شما اجازه می‌دهد تا هر زمان که نیاز دارد، از شیر مادر تغذیه کند.
نوزاد خود را در هنگام شیردهی چگونه نگه دارم؟
روش‌های مختلفی برای نگه داشتن نوزادتان هنگام شیردهی وجود دارد. شما می‌توانید موقعیت‌های مختلفی را امتحان کنید تا مناسبت‌ترین شیوه را برای خود و نوزادتان پیدا کنید. بصورت کلی مراحل زیر را طی کنید:
- نوزاد خود را به سمت سینه خود هدایت کنید.
- مطمئن شوید که دهان نوزاد کل نوک سینه و هاله اطراف آن را در بر می‌گیرد.
- اجازه دهید نوزاد شما به طور طبیعی ریتم مکیدن خود را تعیین کند.
- اگر در گرفتن سینه مشکل دارید، از یک متخصص بهداشت و درمان کمک بخواهید.
مهم است که به یاد داشته باشید که هر مادر و نوزاد منحصر به فرد هستند. ممکن است مدتی طول بکشد تا شما و نوزادتان شیوه شیردهی را پیدا کنید که برای هر دوی شما راحت باشد.
اصطلاح “گرفتن سینه” به چه معنی است؟
گرفتن سینه به نحوه‌ای که نوزاد سینه مادر را در دهان خود می‌گیرد و شیر می‌مکد اشاره دارد. گرفتن سینه در واقع به زمانی گفته می‌شود که نوزاد دهان خود را محکم دور نوک پستان و هاله دور آن (قسمت تیره پوست اطراف نوک سینه) چفت می‌کند. سینه گرفتن خوب و صحیح باعث می‌شود که نوزاد شیر کافی دریافت کند و از زخم شدن نوک سینه مادر نیز پیشگیری می‌کند. ولی حتی هنگامی که نوزاد خوب سینه بگیرد، باز هم طبیعی است که مادر هنگام شیردهی کمی احساس درد کند. در ادامه چند علامت وجود دارد که نشان می‌دهد نوزاد شما به طور صحیح سینه را گرفته است:
- نوزاد شما دهان خود را به طور کامل باز می‌کند و زبانش را زیر سینه شما می‌آورد.
- نوک سینه شما در اعماق دهان نوزاد قرار دارد و بیشتر هاله قابل مشاهده است تا نوک سینه.
- نوزاد شما به طور منظم و عمیق شیر می‌مکد و صدای بلعیدن شیر را می‌شنوید.
- نوزاد شما پس از شیر خوردن احساس رضایت می‌کند و دست‌ها و پاهایش را تکان می‌دهد.
اگر علائم بالا را مشاهده می‌کنید و در عین حال خودتان نیز احساس راحتی می‌کنید، فرایند شیردهی را بدرستی اجرا کرده‌اید.
چقدر وقت یکبار باید شیر بدهم و هر وعده شیردهی چقدر باید طول بکشد؟
مادر زمانی باید به نوزاد خود شیر دهد که نشانه‌های گرسنگی را در او ببیند. او گرسنگی خود را به شکل‌های زیر نشان می‌دهد:
- بیدار شدن از خواب؛
- تکان دادن سر به اطراف طوری که انگار دنبال سینه می‌گردد
- مکیدن دست‌ها، لب‌ها یا زبان.
نوزادان ممکن است برنامه‌های شیردهی متفاوتی را دنبال کنند و زمان شیر خوردن وی نیز متغیر باشد. به عنوان مثال بعضی از نوزادان درعرض ۵ دقیقه وعده شیر خوردنشان تمام می‌شود و بعضی دیگر بیش از ٢٠ دقیقه طول می‌دهند. طبق توصیه پزشکان بهتر است اجازه دهید نوزاد ابتدا خوردن شیر یک سینه را به طور کامل تمام کند بعد اگر تمایل داشت سینه دیگر را نیز بگیرد. دفعه بعد که خواستید شیر بدهید به یاد داشته باشید که دفعه قبلی نوزادتان با کدام سینه شروع کرد و با سینه دیگر شروع کنید. با تغییر سینه‌ای که هر بار با آن شیردهی را آغاز می‌کنید، کمک می‌کنید که هر دو سینه شیر تولید کنند.
چگونه تشخیص دهم که فرزندم شیر کافی می‌خورد؟
تشخیص اینکه فرزندتان شیر کافی می‌خورد یا خیر، می‌تواند برای مادران، به خصوص مادران جدید، دغدغه‌آفرین باشد. با این حال، با مشاهده برخی علائم می‌توانید از تغذیه کافی فرزندتان اطمینان حاصل کنید. موارد زیر به شما کمک می‌کنند متوجه شوید که فرزندتان شیر کافی دریافت کرده است یا خیر:
- بررسی پوشک او ۴-۵ روز پس از تولد نوزاد باید در روز حداقل ۶ پوشک را خیس کند.
- بررسی مدفوع او تا ۴ روزگی نوزاد باید ۴ بار یا بیشتر شکمش کار کند. از ۵ روزگی مدفوع آنها باید زرد رنگ شود.
- از پزشک یا پرستار بخواهید تا ببیند نوزاد شما وزن گرفته است یا خیر.
- خواب: نوزادان شیرخوار به طور متوسط 14 تا 17 ساعت در روز می‌خوابند.
- فعالیت: نوزاد شما باید حرکت فعال داشته باشد، به اطراف نگاه کند و با شما ارتباط برقرار کند.
اگر در مورد اینکه آیا فرزندتان شیر کافی می‌خورد یا خیر، نگران هستید، با پزشک یا متخصص اطفال خود صحبت کنید. در اپلیکیشن سیناکر می‌توانید به بهترین پزشکان در هر ساعت دسترسی داشته باشید.
آیا نوزاد من به غذا یا نوشیدنی دیگری احتیاج دارد؟
در ۶ ماه اول اکثر نوزادان فقط با شیر مادر تغذیه می‌شوند. نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند نیاز به ویتامین د اضافی دارند. این مکمل در شکل قطره موجود است که باید با قطره چکان به نوزاد داده شود. پزشک شما راجع به نحوه دادن آن و میزان ویتامینی که باید نوزاد دریافت کند با شما صحبت خواهد کرد. از حدود ۴ تا ۶ ماهگی نوزاد می‌تواند خوردن و آشامیدن چیزهای دیگر را نیز شروع کند. با پزشک یا پرستار خود درباره غذاهایی که می‌توانید به نوزادتان بدهید و زمان شروع آن مشورت کنید. شما می‌توانید شیر دهی را پس از اینکه فرزندتان شروع به خوردن جامدات کرد همچنان ادامه دهید.
آیا پزشکان شیر مادر را برای اکثر نوزادان توصیه می‌کنند؟
بله، پزشکان به طور کلی شیردهی را برای اکثر نوزادان توصیه می‌کنند. سازمان بهداشت جهانی (WHO) و آکادمی اطفال آمریکا (AAP) توصیه می‌کنند که نوزادان تا شش ماهگی فقط با شیر مادر تغذیه شوند و بعد از آن تا دو سالگی یا بیشتر به همراه غذاهای کمکی به شیردهی ادامه داده شود. در ۶ ماه اول شیر مادر به تنهایی برای تغذیه بچه کفایت می‌کند. اکثر نوزادان بین ۴ تا ۶ ماهگی در کنار شیر مادر شروع به مصرف غذاهای دیگر نیز می‌کنند.
شیردهی مزایای زیادی دارد، هم برای بچه و هم برای مادر. این امر حتی شامل حال کسانی می‌شود که مدت زمان خیلی کوتاهی شیر می‌دهند. دلایل متعددی برای این توصیه وجود دارد:
- شیر مادر حاوی تمام مواد مغذی، آنتی‌بادی‌ها و سلول‌های ایمنی است که نوزاد شما برای رشد و تکامل سالم به آنها نیاز دارد.
- تغذیه با شیر مادر فواید سلامتی متعددی برای نوزاد دارد، از جمله کاهش خطر ابتلا به عفونت‌ها، بیماری‌ها، چاقی و دیابت.
- شیردهی همچنین فواید سلامتی متعددی برای مادر دارد، از جمله کاهش خطر ابتلا به سرطان، تقویت استخوان‌ها، کاهش وزن و کاهش احتمال افسردگی پس از زایمان.
- البته، در برخی موارد ممکن است شیردهی با شیر مادر امکان‌پذیر نباشد یا برای مادر و نوزاد مضر باشد.
آیا برای شیردهی باید به پزشک مراجعه کنم؟
در حالت کلی، نیازی به مراجعه به پزشک فقط برای شیردهی نیست. با این حال، در برخی شرایط مراجعه به پزشک یا متخصص بهداشت و درمان می‌تواند مفید یا ضروری باشد.
- انسداد مجرای شیر که با گذشت زمان بهتر نمی‌شود.
- تب به همراه ورم کردن، سرخ شدن و سفت شدن قسمتی از سینه
- ترشح خون از نوک سینه
- دردی که در تمام طول یک وعده شیردهی تداوم دارد.
حتی اگر مشکلی ندارید، می‌توانید برای معاینه بعد از زایمان و بررسی سلامتی خود و نوزادتان به پزشک مراجعه کنید.
آیا در حین شیردهی می‌توانم دارو مصرف کنم؟
استفاده برخی از داروها در شیردهی خطر دارند. ولی در اکثر موارد می‌توانید همچنان از داروهای مورد نیازتان مصرف کنید یا آنها را تغییر دهید. چنانچه دارو مصرف می‌کنید حتماً پزشک خود را در جریان قرار دهید تا از اینکه داروهای‌تان برای مصرف در شیردهی بی‌خطر هستند یا خیر، اطمینان حاصل کند. در ادامه چند نکته برای مصرف دارو در دوران شیردهی آورده شده است:
- تا حد امکان از مصرف دارو خودداری کنید.
- اگر باید دارو مصرف کنید، کمترین دوز موثر را برای کوتاه ترین زمان ممکن مصرف کنید.
- داروهای خود را در زمانی که از شیر دادن دور هستید مصرف کنید.
- نوزاد خود را از نظر علائم عوارض جانبی دارو مشاهده کنید.
برخی از داروهایی که باید در دوران شیردهی از آنها خودداری کنید عبارتند از:
- داروهای ضد افسردگی خاص
- داروهای ضد تشنج خاص
- داروهای شیمی درمانی
- داروهای ضد درد قوی
- داروهای غیرقانونی
به یاد داشته باشید که این فقط یک لیست کلی است. همیشه قبل از مصرف هر گونه دارو، حتی داروهای بدون نسخه، با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید تا درصورت لزوم داروهای جایگزین را معرفی کنند.
چه مشکلاتی ممکن است در حین شیردهی رخ دهد؟
شیردهی می‌تواند یک تجربه زیبا و ارزشمند برای مادر و نوزاد باشد، اما در عین حال ممکن است با چالش‌ها و مشکلاتی نیز همراه باشد. در ادامه به برخی از مشکلات رایج در شیردهی اشاره می‌کنیم:
مشکلات مربوط به نوک سینه:
- درد نوک سینه:
- درد نوک سینه یکی از شایع‌ترین مشکلات در شروع شیردهی است.
- این درد معمولاً در هفته‌های اول شیردهی رخ می‌دهد و با گذشت زمان و گرفتن صحیح سینه توسط نوزاد برطرف می‌شود.
- ترک نوک سینه:
- ترک نوک سینه می‌تواند بسیار دردناک باشد و شیردهی را دشوار کند.
- برای جلوگیری از ترک نوک سینه:
- مطمئن شوید که نوزاد شما به طور صحیح سینه را می‌گیرد
- از پمادهای مخصوص نوک سینه استفاده کنید
- نوک سینه خود را مرطوب نگه دارید.
- عفونت نوک سینه:
- عفونت نوک سینه (ماستیت) می‌تواند باعث درد، قرمزی و تورم در نوک سینه و سینه شود.
- اگر علائم عفونت نوک سینه را دارید، به پزشک مراجعه کنید
مشکلات مربوط به تولید شیر:
- کمبود شیر:
- برخی از مادران ممکن است در تولید شیر کافی برای نوزاد خود مشکل داشته باشند.
- دلایل مختلفی برای کمبود شیر وجود دارد:
- استرس، خستگی، و برخی از مشکلات پزشکی.
- اگر در مورد میزان شیر خود نگران هستید، با پزشک یا متخصص شیردهی صحبت کنید.
- تولید بیش از حد شیر:
- برخی از مادران ممکن است شیر بیش از حد تولید کنند که می‌تواندرباعث نشت شیر از سینه و دشواری در شیردهی شود.
- راهکارهایی برای تنظیم تولید شیر وجود دارد، مانند شیردهی با تقاضا و دوشیدن شیر به مقدار کم.
مشکلات مربوط به نوزاد:
- مشکل در گرفتن سینه:
- برخی از نوزادان ممکن است در گرفتن صحیح سینه مشکل داشته باشند.
- دلایل مختلفی برای این مشکل وجود دارد، مانند ناهنجاری‌های دهان یا زبان، زودرس بودن نوزاد، و استفاده از شیشه شیر یا پستانک.
- اگر نوزاد شما در گرفتن سینه مشکل دارد، با پزشک یا متخصص شیردهی صحبت کنید.
- بی‌قراری در حین شیردهی:
- برخی از نوزادان ممکن است در حین شیردهی بی‌قرار باشند. دلایل مختلفی برای این مشکل وجود دارد، مانند گرسنگی، پوشک خیس،
- گرمای بیش از حد، یا نویز محیط. سعی کنید محیط آرام و راحتی برای شیردهی فراهم کنید و با صبر و حوصله به نوزاد خود شیر بدهید.
مشکلات مربوط به مادر:
- درد سینه:
- درد سینه در روزهای اولیه شیردهی شایع است، اما معمولاً با گذشت زمان برطرف می‌شود.
- اگر درد سینه شما شدید یا مداوم است، با پزشک خود صحبت کنید.
- ورم پستان:
- ورم پستان (ماستیت) می‌تواند باعث درد، قرمزی و تورم در سینه شود.
- ورم پستان معمولاً در هفته‌های اول شیردهی رخ می‌دهد.
- اگر علائم ورم پستان را دارید، به پزشک مراجعه کنید.
- خستگی:
- شیردهی می‌تواند بسیار خسته‌کننده باشد.
- برای مدیریت خستگی، به اندازه کافی استراحت کنید، غذاهای سالم و مقوی بخورید، و از دیگران کمک بگیرید.
مشکلات مربوط به شیر دهی چگونه درمان می‌شوند؟
مشکلات مربوط به تغذیه با شیر مادر به طرق مختلف درمان می‌شوند. نوع درمان به نوع مشکل بستگی دارد. به عنوان مثال مادرانی که سینه‌های ورم کرده، سفت و دردناک دارند معمولاً با انجام کارهای زیر بهتر می‌شوند:
- با استفاده از دست یا شیردوش کمی از شیر را تخلیه کنند.
- از کمپرس یخ استفاده کنند یا از مسکن برای تسکین درد استفاده کنند.
- دوش آب گرم بگیرند تا به جاری شدن شیر و تخلیه آن کمک کند.
پزشک یا پرستار خود را حتماً در جریان مشکلاتی که در شیردهی تجربه می‌کنید قرار دهید. تقریباً تمام مشکلات شیردهی قابل درمان هستند. مشورت با یک متخصص در امر شیردهی که به او “مشاور شیردهی” می‌گویند نیز مفید است.
آیا باید برنامه غذایی خود را در حین شیردهی تغییر دهم؟
در حین شیردهی نیازی به تغییر شدید رژیم غذایی خود ندارید، اما مصرف برخی از مواد مغذی برای سلامتی شما و نوزادتان مهم است. شما باید یک برنامه غذایی سالم داشته باشید و مایعات زیاد مصرف کنید. اگر می‌خواهید وزن کم کنید شیردهی کمک می‌کند. چنانچه تمایل به مصرف الکل دارید بیشتر پزشکان توصیه می‌کنند که تنها هر از گاهی بنوشید و الکل مصرفی شما معادل یک لیوان شراب باشد.
پزشکان همچنین توصیه می‌کنند که بین مصرف الکل و شیردهی دو ساعت فاصله بی‌ندازید. مصرف مواد مخدر غیر قانونی در شیردهی برای نوزاد مضر است. مصرف ماریجوانا (یا دیگر مواد از خانواده شاهدانه، مانند حشیش) در بعضی از کشورها قانونی است ولی در شیردهی باید از آن پرهیز کرد. مطالعاتی وجود دارند که نشان می‌دهند مصرف آنها ممکن است مشکلاتی برای نوزادان ایجاد کنند. برخی از مادران ممکن است به مصرف مکمل‌های مولتی ویتامین یا مکمل‌های آهن نیاز داشته باشند. با پزشک خود در مورد مصرف مکمل‌های دوران شیردهی صحبت کنید.
چه زمانی بچه را از شیر بگیرم؟
در صورت امکان بهتر است تا یک سالگی به بچه شیر داد. ولی مادران ممکن است تصمیم بگیرند در زمان‌های مختلف به دلایل متفاوت شیردهی را متوقف کنند. پزشکان توصیه می‌کنند هر زمانی که تصمیم گرفتید بچه را از شیر بگیرید، این کار را به تدریج انجام دهید. شما می‌توانید هر ٢ تا ۵ روز یک وعده شیردهی را کم کنید و یا مدت زمان هر وعده را کم کنید. این کار کمک می‌کند که بدن‌تان راحت‌تر خود را وقف دهد. همچنین به فرزندتان اجازه می‌دهد به خوردن شیر کمتر عادت کند.
کلام آخر
شیردهی می‌تواند یک تجربه زیبا و ارزشمند برای مادر و نوزاد باشد. در این مقاله سعی کردیم با پاسخ به سوالات شما این تجربه را شیرین‌تر کنیم.