آلاینده‌های شیمیایی به هر صورت که وارد بدن شوند، باعث بروز عوارض مختلف خواهند شد. میزان تحمل بدن انسان برای عناصر و ترکیبات مختلف متفاوت است و برای هر آلاینده‌های شیمیایی، حدود مجاز تماس شغلی تعریف می‌شود که در اثر تماس مداوم در مدت اشتغال با فرد، باعث بروز بیماری نشود. راه‌های مختلفی برای ورود مواد شیمیایی به بدن وجود دارد. تنفس، دستگاه گوارش، مخاط، چشم و… از جمله آنها هستند که مهم‌ترین راه ورود مواد شیمیایی به بدن تنفس است.
در این مقاله از سیناکر به بررسی عوامل زیان آور در محیط کار، اقدامات لازم برای کاهش خطرات ناشی از مواد شیمیایی، حدود مجاز تماس با عوامل زیان آور محیط کار خواهیم پرداخت و توضیح می‌دهیم که چگونه می‌توان از تماس با عوامل زیان آور در محیط کار جلوگیری کرد، پس تا انتها همراه ما باشید.
آنچه در این مقاله خواهید خواند
عوامل شیمیایی زیان آور در محیط کار
عوامل شیمیایی زیان آور در محیط کار می‌توانند یکی از مهم‌ترین عوامل خطرساز برای سلامت و ایمنی کارکنان باشند. این عوامل از طریق تنفس، تماس مستقیم با پوست، چشم‌ها یا در صورت بلعیده شدن وارد بدن کارکنان می‌شوند و باعث بروز عوارض جدی برای سلامت آنها می‌شوند.
مواد شیمیایی مورد استفاده در صنایع گوناگون نظیر صنعت شیمیایی، صنعت فلزات، صنعت رنگ و رزین، صنعت داروسازی و صنایع دیگر می‌توانندعوامل شیمیایی زیان آوری باشند که هر کدام با بروز عوارض جانبی مختلف برای سلامتی همراه می‌شوند. این مواد شامل گازها، بخارها، مایعات و جامدات شیمیایی، مواد نفتی و سایر مواد شیمیایی هستند که در فرایندهای صنعتی استفاده می‌شوند.
تقسیم بندی عوامل زیان‌آور شیمیایی در محیط کار
بعضی از عوامل شیمیایی زیان آور عبارتند از:
| عوامل زیان آور شیمیایی در محیط کار | |
| مواد سمی | موادی نظیر آمونیاک، سولفوریک اسید، اسید نیتریک و فلزات سنگین مانند جیوه و کادمیوم می‌توانند سمی باشند و در صورت تماس مستقیم آنها با پوست یا تنفس آنها عوارض جدی برای سلامت کارکنان ایجاد می‌شود. |
| حلال‌های آلی | بعضی از حلال‌های آلی نظیر بنزین، تولوئن و تری کلرواتیلن می‌توانند در صنعت رنگ و رزین، صنعت چاپ و صنایع دیگر استفاده شوند. این حلال‌ها تحریک پوست، مشکلات تنفسی و حتی بعضی از سرطان‌ها را ایجاد می‌کنند. بروز این عوارض در صورت تماس مستقیم و مداوم با مواد به وجود می‌آید. |
| گازها | بعضی از گازهای شیمیایی نظیر گاز کلر، گاز آمونیاک و گاز کربن دی اکسید می‌توانند در صنایع مختلف استفاده شوند. تماس با این گازها باعث تحریک پوست، مشکلات تنفسی و در موارد شدید در ایجاد اثرات سمی و حتی مرگ می‌شوند. |
| مواد نفتی
|
در بعضی صنایع نظیر صنایع نفت و گاز، مواد نفتی مانند بنزین، گازوئیل، روغن موتورها و سایر مواد مشتق شده از نفت به کار می‌روند. این مواد می‌تواند برای انسان سمی باشد و در صورت تماس با پوست، تنفس آنها یا بلعیده شدن سلامتی کارکنان را به خطر می‌اندازند. |
| مواد شیمیایی دارویی | گاهی اوقات مواد شیمیایی دارویی با بروز مشکلاتی برای سلامت افراد همراه می‌شوند. این مواد ممکن است شامل آنتی بیوتیک‌ها، ترکیبات ضدعفونی کننده و سایر مواد مشابه باشند که استفاده اشتباه از این مواد منجر به عوارض جدی برای سلامت کارکنان می‌شود. |
اقدامات لازم برای کاهش خطرات ناشی از مواد شیمیایی
برای کاهش خطرات عوامل شیمیایی زیان آور در محیط کار باید اقدامات ایمنی مناسبی انجام شوند. این اقدامات شامل موارد زیر هستند:
- اطلاع از خطرات
کارفرما باید از خطرات مواد شیمیایی مورد استفاده در محیط کار آگاهی داشته و کارکنان را درباره این خطرات آموزش دهد.
- استفاده از تجهیزات حفاظتی
کارکنان باید از تجهیزات حفاظتی نظیر ماسک‌های مناسب، عینک‌های آفتابی، دستکش‌ها و لباس‌های محافظ استفاده کنند تا از تماس مستقیم با مواد شیمیایی در امان باشند.
- ذخیره سازی و نگهداری درست مواد شیمیایی خطرناک
مواد شیمیایی باید در محیط مناسب و با رعایت اصول ذخیره سازی صحیح نگهداری شوند تا خطر آلودگی و نشتی آنها به اطراف کاهش یابد.
- مکان‌های تهویه
برای جلوگیری از تجمع گازها و بخارات زیان آور، محیط کار باید به طور مناسب تهویه شده باشد و سیستم‌های انتقال هوا به صورت دوره‌ای و منظم بررسی شوند.
- آموزش و آگاهی
کارکنان باید در مورد استفاده صحیح از مواد شیمیایی و رعایت نکات ایمنی آموزش‌های لازم را دریافت کنند. همچنین باید اقدامات اضطراری در صورت وقوع حادثه شیمیایی به طور کامل برای آنها ارائه شوند.
- ارزیابی و کنترل خطرات
مدیران باید محیط کار را مورد بررسی قرار داده و خطرات شیمیایی را شناسایی و کنترل کنند. این موضوع شامل استفاده از روش‌های جایگزین وسایل نگهداری از مواد شیمیایی خطرناک است که دچار فرسودگی یا نشتی شده‌اند.
حدود مجاز تماس با عوامل زیان آور در محیط کار
تماس با عوامل زیان آور در محیط کار یکی از موضوعات حیاتی در حوزه بهداشت و ایمنی است. این نوع تماس می‌تواند شامل تماس با مواد شیمیایی خطرناک، تماس با اشعه، تماس با ابزارها و ماشین آلات خطرناک و تماس با میکروب‌ها و آلودگی‌های بیولوژیکی باشند. بنابراین تعیین حدود مجاز تماس با این عوامل زیان آور برای حفظ سلامت و ایمنی کارکنان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
یکی از روش‌های معمول برای تعیین حدود مجاز تماس با عوامل زیان آور استفاده از استانداردها و دستورالعمل‌های ملی و بین‌المللی است. این استانداردها شامل آیین نامه‌های ایمنی و بهداشت شغلی، استانداردهای محیطی و استانداردهای صنعتی مرتبط با هر عامل زیان آور می‌شوند. به طور مثال برای تماس با مواد شیمیایی خطرناک می‌توان از استانداردهای موجود مانند MSDS استفاده کرد که شرح خواص، خطرات و راهنمای استفاده ایمن از مواد را فراهم می‌کند.
عوامل دیگری که در تعیین حدود مجاز تماس تاثیرگذارند، شامل نوع فعالیت و شغل مرتبط با آن هستند. به طور مثال در بعضی شغل‌ها نظیر صنعت ساختمان سازی یا صنعت نفت و گاز، احتمال تماس با عوامل زیان آور بیشتر است. بنابراین حدود مجاز برای تماس با این عوامل باید سخت‌تر باشند. همچنین عوامل فردی نظیر سن، جنسیت، وضعیت بارداری و سلامت عمومی شخص در تعیین حدود مجاز تماس مهم هستند.
در محیط‌های کاری برای جلوگیری از بروز مشکلات مرتبط با مواد شیمیایی، معاینات دوره‌ای و آزمایشات گوناگون انجام می‌شوند. دلیل این کار، به خاطر تاثیر بعضی از مواد شیمیایی بر سلامت بدن است که به صورت بلند مدت نمایان می‌شود. با انجام این معاینات شغلی می‌توان از بروز چنین مشکلاتی پیشگیری کرد.
چگونه می‌توان از تماس با عوامل زیان آور در محیط کار جلوگیری کرد؟
تامین روش‌های آموزشی مناسب برای کارکنان درباره راهنمایی‌ها و رویه‌های ایمنی، به منظور کاهش تماس با عوامل زیان آور از اهمیت زیادی برخوردار هستند. آموزش به کارکنان سبب می‌شود تا درک کاملی از خطرات مرتبط با تماس عوامل زیان آور داشته باشند و روش‌های ایمنی را به طور درست اجرا کنند.
مدیریت مناسب و کنترل دقیق، از مواردی هستند که برای تعیین حدود مجاز تماس با عوامل زیان آور در محیط کار باید در نظر گرفته شوند. این موضوع شامل بررسی و آنالیز خطرات مرتبط با تماس عوامل زیان آور، ارزیابی تاثیرات سلامتی و ایمنی مرتبط با این برخوردها و تعیین استانداردها هستند.
علاوه بر موارد بالا، دستورالعمل‌های مناسب برای کنترل و کاهش خطرات، تعیین تجهیزات ایمنی و محافظتی مناسب برای کارکنان، تعیین روش‌های صحیح برای اطلاع رسانی و آموزش کارکنان درباره خطرات و راهنمایی‌های مربوط به ایمنی، از موارد مهمی هستند که می‌توانند در کاهش بروز خطرات ناشی از تماس تا مواد شیمیایی موثر باشند.
قوانین و مقررات محلی نیز می‌توانند در تعیین حدود مجاز تماس با عوامل زیان‌آور تاثیرگذار باشند. بعضی از قوانین محلی ممکن است مقررات گوناگونی را برای کنترل تماس با عوامل زیان آور در محیط کار تعیین کند و کارفرماها را ملزم به رعایت آنها کنند.
با توجه به پیچیدگی و چند وجهی بودن موضوع، پژوهش‌های بیشتر و تحقیقات علمی دقیق‌تر در این حوزه پیشنهاد می‌شود تا بتوان بهبود شرایط کاری و کاهش خطرات محیط کاری را بهبود بخشید و سلامت و ایمنی کارکنان را تضمین نمود. به همین دلیل معاینات طب کار یک روش اصولی و ارزشمند برای پیشگیری از بروز این خطرات مورد استفاده قرار می‌گیرند.
نتیجه‌گیری
عوامل شیمیایی زیان آور، یکی از اصلی‌ترین مواردی هستند که در محیط‌های صنعتی و کارگاهی موجب بروز خطرات گوناگون شده و سلامت کارکنان را به خطر می‌اندازند. برای جلوگیری از بروز مشکلات ناشی از تماس مواد شیمیایی انجام معاینات طب کار پیشنهاد می شود.
سوالات متداول در مورد عوامل زیان آور شیمیایی
در ادامه به برخی از پرسش و پاسخ‌های مربوط به عوامل زیان آور شیمیایی در محیط کار می‌پردازیم.
۱. آیا مواد شیمیایی باعث بروز بیماری‌های روانی می‌شوند؟
تماس با بخار و غبارات مواد مختلف می‌تواند باعث بروز مشکلات روانی شوند.
۲. چگونه از خودمان در برابر مواد شیمیایی زیان آور محافظت کنیم؟
با افزایش آگاهی و اطلاع از خطرات شیمیایی محیط کار و انجام آزمایشات طب کار.
۳. چگونه می‌توانیم در صنعت و فرایندهای تولیدی از مواد شیمیایی به صورت ایمن استفاده کنیم؟
با رعایت اصول اولیه مورد نیاز برای کار با هر ماده شیمیایی و استفاده از تجهیزات مناسب.