در دنیای امروز، دیابت به یک اپیدمی جهانی تبدیل شده است که سلامت میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تهدید می‌کند. این بیماری مزمن نه تنها کیفیت زندگی افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بلکه خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را نیز به طور چشمگیری افزایش می‌دهد. قلب، این عضو حیاتی بدن، در افراد مبتلا به دیابت در معرض آسیب‌های جدی قرار دارد و می‌تواند منجر به عوارض جبران‌ناپذیری مانند سکته قلبی، نارسایی قلبی و حتی مرگ شود.
در این مقاله از سیناکر به بررسی ارتباط تنگاتنگ میان دیابت و سلامت قلب می‌پردازیم. ابتدا به توضیح مختصری درباره دیابت و اثرات مخرب آن بر سیستم قلبی عروقی خواهیم پرداخت. سپس به بررسی عوامل خطر مشترک برای دیابت و بیماری‌های قلبی، علائم هشدار دهنده و راه‌های پیشگیری و مدیریت این بیماری‌ها می‌پردازیم. هدف ما از نگارش این مقاله، افزایش آگاهی شما نسبت به اهمیت حفظ سلامت قلب در افراد مبتلا به دیابت و ارائه راهکارهای عملی برای پیشگیری و مدیریت این بیماری‌ها است.
آنچه در این مقاله خواهید خواند
دیابت چیست و چگونه بر قلب تأثیر می‌گذارد؟
دیابت یک بیماری مزمن است که با افزایش قند خون مشخص می‌شود. این افزایش قند به دلیل نقص در تولید یا عملکرد انسولین، هورمونی که قند را از خون به سلول‌ها منتقل می‌کند، رخ می‌دهد. اما دیابت فقط به افزایش قند خون محدود نمی‌شود و می‌تواند عوارض جدی برای سلامتی، به خصوص برای قلب، ایجاد کند. در واقع، دیابت یکی از مهم‌ترین عوامل خطر برای بیماری‌های قلبی عروقی محسوب می‌شود. اما چگونه دیابت به قلب آسیب می‌رساند؟
- آسیب به عروق خونی: قند خون بالا به مرور زمان به دیواره رگ‌های خونی آسیب می‌رساند. این آسیب باعث تنگ شدن و سخت شدن رگ‌ها می‌شود که در نهایت می‌تواند به بیماری عروق کرونر قلب (تصلب شرایین) منجر شود.
- افزایش التهاب: دیابت باعث افزایش التهاب در بدن می‌شود که این التهاب نیز به نوبه خود به رگ‌های خونی آسیب می‌رساند و خطر لخته شدن خون را افزایش می‌دهد.
- اختلال در عملکرد اعصاب: دیابت می‌تواند به اعصاب کنترل کننده قلب و عروق خونی آسیب برساند. این آسیب می‌تواند منجر به تپش قلب نامنظم و افزایش فشار خون شود.
- افزایش چربی خون: دیابت اغلب با افزایش کلسترول و تری گلیسیرید خون همراه است که این عوامل نیز خطر بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهند.
در نتیجه، دیابت با ایجاد تغییرات مختلف در سیستم قلبی عروقی، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی مانند بیماری عروق کرونر، نارسایی قلبی، سکته قلبی و سکته مغزی را افزایش می‌دهد.
انواع بیماری‌های قلبی مرتبط با دیابت
دیابت می‌تواند خطر ابتلا به انواع مختلفی از بیماری‌های قلبی را افزایش دهد. در ادامه به شرح مختصری از رایج‌ترین آنها می‌پردازیم:
- بیماری عروق کرونر قلب (CHD):
این بیماری شایع‌ترین نوع بیماری قلبی در افراد دیابتی است. در CHD، عروق کرونر که خون را به عضله قلب می‌رسانند، به دلیل تجمع پلاک (رسوبات چربی، کلسترول و سایر مواد) تنگ و سفت می‌شوند. این تنگ شدن عروق، جریان خون به قلب را کاهش می‌دهد و می‌تواند منجر به درد قفسه سینه (آنژین صدری)، تنگی نفس و در نهایت سکته قلبی شود.
- نارسایی قلبی:
در نارسایی قلبی، قلب قادر به پمپاژ خون کافی برای تأمین نیازهای بدن نیست. دیابت با آسیب رساندن به عضله قلب و افزایش فشار خون، خطر نارسایی قلبی را افزایش می‌دهد. علائم نارسایی قلبی شامل تنگی نفس، خستگی، تورم پاها و افزایش وزن ناگهانی است.
- سکته مغزی:
سکته مغزی زمانی اتفاق می‌افتد که جریان خون به مغز به دلیل انسداد یا پارگی رگ‌های خونی قطع شود. دیابت با افزایش خطر لخته شدن خون و آسیب به رگ‌های خونی مغز، احتمال سکته مغزی را افزایش می‌دهد. علائم سکته مغزی شامل بی‌حسی یا ضعف ناگهانی در یک طرف بدن، اختلال در تکلم، سرگیجه و اختلال در بینایی است.
علاوه بر این موارد، دیابت می‌تواند خطر ابتلا به سایر بیماری‌های قلبی مانند، بیماری عروق محیطی (PAD) یعنی تنگ شدن عروق خونی در پاها و دست‌ها و کاردیومیوپاتی دیابتی( ضعیف شدن عضله قلب به دلیل دیابت) را افزایش دهد.
افراد مبتلا به دیابت باید به طور منظم تحت نظر پزشک باشند و برای پیشگیری و مدیریت بیماری‌های قلبی، اقدامات لازم را انجام دهند.
عوامل خطر مشترک برای دیابت و بیماری‌های قلبی
دیابت و بیماری‌های قلبی اغلب دست در دست هم پیش می‌روند. عوامل خطر مشترک زیادی برای هر دو بیماری وجود دارد که با شناخت و کنترل آنها میتوانید خطر ابتلا به هر دو را کاهش دهید. این عوامل خطر عبارتند از:
- چاقی:
اضافه وزن و چاقی، به خصوص چاقی شکمی، مقاومت به انسولین را افزایش می‌دهد و خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را بالا می‌برد. چاقی همچنین با افزایش فشار خون، افزایش چربی‌های خون (کلسترول و تری‌گلیسیرید) و التهاب در بدن، خطر بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد.
- فشار خون بالا:
فشار خون بالا به دیواره رگ‌های خونی آسیب می‌رساند و آنها را سفت و تنگ می‌کند. این آسیب می‌تواند منجر به بیماری عروق کرونر، نارسایی قلبی و سکته مغزی شود.
- چربی خون بالا:
کلسترول بالا، به خصوص کلسترول LDL (کلسترول بد)، در دیواره رگ‌های خونی رسوب می‌کند و باعث تنگ شدن آنها می‌شود.تری‌گلیسیرید بالا نیز با افزایش خطر بیماری‌های قلبی مرتبط است.
- عدم فعالیت بدنی:
فعالیت بدنی منظم به کنترل وزن، کاهش فشار خون و بهبود سطح چربی‌های خون کمک می‌کند. عدم فعالیت بدنی خطر ابتلا به دیابت و بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد.
- سابقه خانوادگی:
اگر در خانواده شما سابقه دیابت یا بیماری‌های قلبی وجود دارد، شما در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری‌ها هستید.
- سیگار کشیدن:
سیگار کشیدن به رگ‌های خونی آسیب می‌رساند و خطر لخته شدن خون را افزایش می‌دهد. سیگار همچنین می‌تواند باعث افزایش فشار خون و کاهش کلسترولHDL (کلسترول خوب) شود.
- رژیم غذایی ناسالم:
مصرف زیاد غذاهای چرب، شیرین و فرآوری شده می‌تواند منجر به چاقی، افزایش چربی‌های خون و افزایش قند خون شود.
- سن:
با افزایش سن، خطر ابتلا به دیابت و بیماری‌های قلبی افزایش می‌یابد.
- استرس:
استرس مزمن می‌تواند باعث افزایش فشار خون، افزایش قند خون و تغییرات در سطح چربی‌های خون شود. با کنترل این عوامل خطر و اتخاذ یک سبک زندگی سالم، میتوانید خطر ابتلا به دیابت و بیماری‌های قلبی را به طور قابل توجهی کاهش دهید.
نشانه‌های خاموش بیماری قلبی در دیابتی‌ها
متاسفانه بیماری قلبی در افراد دیابتی گاهی اوقات بدون علامت واضح یا با علائمی مبهم بروز می‌کند که تشخیص آن را دشوار می‌سازد. به همین دلیل به این علائم، “نشانه‌های خاموش” گفته می‌شود. درک این علائم و توجه به آنها می‌تواند به تشخیص زودهنگام و پیشگیری از عوارض جدی کمک کند. برخی از نشانه‌های خاموش بیماری قلبی در افراد دیابتی عبارتند از:
- خستگی زودرس: احساس خستگی غیرمعمول و مداوم، حتی پس از انجام فعالیت‌های سبک، می‌تواند نشانه‌ای از کاهش جریان خون به قلب باشد.
- تنگی نفس: تنگی نفس در حین فعالیت یا حتی در حالت استراحت، می‌تواند نشانه‌ای از نارسایی قلبی یا بیماری عروق کرونر باشد.
- تورم در پاها و مچ پا: تورم در پاها، به خصوص در انتهای روز، می‌تواند نشانه‌ای از نارسایی قلبی باشد.
- تپش قلب: احساس تپش قلب نامنظم یا تند، ممکن است نشانه‌ای از آسیب به اعصاب قلب باشد.
- سرگیجه: سرگیجه یا احساس سبکی سر می‌تواند به دلیل کاهش جریان خون به مغز باشد.
- اختلال در نعوظ: اختلال در نعوظ در مردان می‌تواند نشانه‌ای از بیماری عروق باشد.
- درد یا بی‌حسی در پاها: درد، بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن در پاها می‌تواند نشانه‌ای از بیماری عروق محیطی باشد.
دیابت می‌تواند به اعصاب بدن، از جمله اعصاب قلب، آسیب برساند. این آسیب می‌تواند باعث کاهش احساس درد در افراد دیابتی شود. به همین دلیل، ممکن است آنها علائم معمول بیماری قلبی مانند درد قفسه سینه را تجربه نکنند. اگر دیابت دارید، مهم است که به طور منظم تحت نظر پزشک باشید و چکاپ‌های قلبی انجام دهید. به هر گونه تغییر در بدن خود توجه کنید و در صورت مشاهده هر یک از علائم فوق، به پزشک مراجعه کنید. با کنترل قند خون، فشار خون و چربی‌های خون، میتوانید خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را کاهش دهید. با ثبت قند خون و فشارخون خون در اپلیکیشن سیناکر، میتوانید این بیماری و عوارض آن را مدیریت کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر دیابت دارید، مراجعه منظم به پزشک برای کنترل بیماری و پیشگیری از عوارض آن، از جمله بیماری‌های قلبی، بسیار مهم است. اما در برخی موارد، نیاز به مراجعه فوری به پزشک وجود دارد. در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، به سرعت به پزشک مراجعه کنید:
- درد یا فشار در قفسه سینه
- تنگی نفس شدید
- تپش قلب نامنظم یا خیلی سریع
- سرگیجه یا غش
- تورم ناگهانی در پاها یا مچ پا
- ضعف یا بی‌حسی ناگهانی در یک طرف بدن
- اختلال در تکلم
- تغییرات ناگهانی در بینایی
همچنین در صورت مشاهده هر گونه تغییر غیرمعمول در بدن خود، مانند خستگی مداوم، کاهش توانایی در انجام فعالیت‌های روزمره، یا تغییرات در الگوی خواب، به پزشک مراجعه کنید.
داروها و درمان‌های موثر در کنترل دیابت و بیماری‌های قلبی
کنترل موثر دیابت و بیماری‌های قلبی اغلب شامل ترکیبی از داروها، تغییر سبک زندگی و در برخی موارد، روش‌های درمانی دیگر است. هدف اصلی، کاهش قند خون، کنترل عوامل خطر قلبی عروقی مانند فشار خون و کلسترول، و پیشگیری از عوارض جدی مانند سکته قلبی و مغزی است.
داروها
- داروهای کنترل قند خون:
- انسولین: برای افراد مبتلا به دیابت نوع 1 و برخی از افراد مبتلا به دیابت نوع 2 که قند خون آنها با داروهای خوراکی کنترل نمی‌شود.
- داروهای خوراکی: مانند متفورمین، سولفونیل اوره‌ها، مهارکننده‌های DPP-4، آگونیست‌های GLP-1 و مهارکننده‌های SGLT2.
- داروهای کنترل فشار خون:
- مهارکننده‌های ACE: مانند کاپتوپریل و انالاپریل
- مسدود کننده‌های گیرنده آنژیوتانسین II (ARB): مانند لوزارتان و والزارتان
- بتا بلوکرها: مانند متوپرولول و آتنولول
- مسدود کننده‌های کانال کلسیم: مانند آملودیپین و نیفدیپین
- دیورتیک‌ها: مانند هیدروکلروتیازید و فوروزماید
- داروهای کنترل چربی خون:
- استاتین‌ها: مانند آتورواستاتین و سیمواستاتین
- فیبرات‌ها: مانند جمفیبروزیل و فنوفیبرات
- مهارکننده‌های PCSK9: مانند آلیروکوماب و اولوکوماب
- سایر داروها:
- آسپرین: برای کاهش خطر لخته شدن خون
- داروهای ضد پلاکت: مانند کلوپیدوگرل و تیکاگرلور
تغییر سبک زندگی:
- رژیم غذایی سالم: مصرف میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، پروتئین‌های بدون چربی و محدود کردن مصرف قند، نمک و چربی‌های اشباع و ترانس
- فعالیت بدنی منظم: حداقل 30 دقیقه فعالیت بدنی با شدت متوسط در بیشتر روزهای هفته
- کنترل وزن: رسیدن به وزن سالم و حفظ آن
- ترک سیگار: سیگار خطر بیماری‌های قلبی و عروقی را افزایش می‌دهد.
روش‌های درمانی دیگر:
- آنژیوپلاستی: باز کردن عروق کرونر مسدود شده با استفاده از بالون و استنت
- جراحی بای پس عروق کرونر: ایجاد یک مسیر جدید برای خونرسانی به قلب
- پیوند قلب: در موارد نارسایی شدید قلبی
نوع داروها و درمان‌های مورد نیاز برای هر فرد متفاوت است و باید توسط پزشک تعیین شود.
نتیجه گیری
دیابت خطر بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد. تشخیص زودهنگام بیماری‌های قلبی در افراد دیابتی بسیار حائز اهمیت است، اما متأسفانه گاهی اوقات علائم بیماری قلبی در این افراد خاموش یا مبهم هستند. بنابراین، مراجعه منظم به پزشک و انجام چکاپ‌های قلبی برای افراد مبتلا به دیابت ضروری است. با کنترل قند خون، فشار خون، چربی خون و داشتن سبک زندگی سالم (رژیم غذایی مناسب، ورزش و ترک سیگار) میتوانید از قلب خود محافظت کنید و زندگی سالم‌تری داشته باشید.