گرمازدگی یا آفتاب زدگی (heat stroke) به دلیل گرم شدن بیش از حد ناگهانی بدن در نتیجه قرار گرفتن در معرض دمای بسیار بالا رخ می‌دهد. همچنین می‌تواند به دلیل فعالیت بدنی طولانی مدت در گرمای بسیار بالا اتفاق بیفتد. در حقیقت گرما زدگی از شرایط بیماری مرتبط با گرما است که در صورت عدم درمان کافی و به موقع ممکن است جدی و تهدیدکننده زندگی باشد.
معمولا این وضعیت در هوای بسیار گرم و خشک روی می‌دهد و در کودکان و افراد مسن بیشتر دیده می‌شود. بنابراین این پرسش مطرح می‌شود که چگونه می‌توان گرمازدگی را درمان کرد؟ علائم آن چیست؟ چه عوارضی دارد و راه‌های پیشگیری آن به چه شکل است؟ برای دریافت پاسخ با سیناکر تا انتهای مطلب همراه شوید.
آنچه در این مقاله خواهید خواند
- اورژانس‌های گرمازدگی چیست؟
- چرا گرمازدگی اتفاق می‌افتد؟ علت گرمازدگی بدن
- معرفی نشانه‌ها و علائم گرمازدگی
- اورژانس گرمازدگی بزرگسالان
- اورژانس گرمازدگی کودکان
- چه کسانی بیشتر در معرض خطر گرمازدگی قرار دارند؟
- گرمازدگی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
- عوارض گرمازدگی در کودکان و بزرگسالان چیست؟
- معرفی موثرترین راه‌حل‌های درمان گرمازدگی
- درمان گرفتگی عضلات و خستگی در اثر گرما
- چگونه می‌توان از گرمازدگی جلوگیری کرد؟
- نتیجه‌گیری
اورژانس‌های گرمازدگی چیست؟
گرمازدگی که به عنوان یک اورژانس پزشکی در نظر گرفته می‌شود، شدیدترین شکل آسیب گرمایی است که می‌تواند به سرعت، مغز، قلب، کلیه‌ها و ماهیچه‌ها را تحت خطر قرار دهد. به عبارتی دیگر اورژانس‌های گرما زدگی بحران‌های سلامتی هستند که در اثر قرار گرفتن در معرض هوای گرم و آفتاب ایجاد می‌شوند.
اورژانس‌های گرما سه سطح دارند: گرفتگی عضلات در اثر گرما، خستگی در اثر گرما و گرمازدگی. شما باید هر سه سطح را جدی بگیرید. به عنوان مثال اگر در آب و هوای گرم زندگی می‌کنید یا در تابستان ورزش می‌کنید، باید بدانید که چگونه علائم اورژانسی گرما را تشخیص دهید. دریافت درمان در مراحل اولیه‌ی این مشکل می‌تواند از گرمازدگی جلوگیری کند.
توجه داشته باشید اگر درمان گرمازدگی به تعویق بیفتد، عوارض می‌تواند شدید شود. در حقیقت هتگامی که بدن در معرض دمای بسیار بالا قرار می‌گیرد؛ دمای مرکزی آن تا 104 درجه فارنهایت (40 درجه سانتی‌گراد) و بالاتر افزایش می‌یابد. سپس بلافاصله کم‌آبی بدن رخ می‌دهد و به دنبال آن علائم دیگری مانند خستگی، حالت تهوع، استفراغ، سردرد، بی نظمی، گیجی، از دست دادن هوشیاری و گاهی اوقات حتی کما دیده می‌شود. در نتیجه گرما زدگی می‌تواند کشنده باشد یا عوارض مادام‌العمر ایجاد کند. به خاطر داشته باشید که اگر گرما باعث استفراغ، تشنج یا بیهوشی شد باید به اورژانس مراجعه کنید یا با 115 تماس بگیرید.
چرا گرمازدگی اتفاق می‌افتد؟ علت گرمازدگی بدن
همانطور که گفتیم قرارگیری در هوای بسیار گرم برای مدت طولانی باعث این اتفاق می‌شود؛ با این حال همیشه گرمازدگی به تنهایی نتیجه یک محیط گرم نیست. بلکه چهار عامل می‌توانند باعث ایجاد این شرایط شوند که شامل دمای محیطی بالا، رطوبت زیاد، افزایش فعالیت بدنی و محصور شدن یا گیر افتادن در مکانی گرم (مانند اتومبیل) هستند.
این بیماری با گرفتگی عضلات و خستگی زیاد شروع می‌شود و در صورت عدم درمان به یک اورژانس پزشکی تبدیل خواهد شد. به عبارتی دیگر گرمازدگی زمانی اتفاق میفتد که دمای بدن از 37 درجه سانتی‌گراد طبیعی (98.6 درجه فارنهایت) تا 40 درجه سانتی‌گراد (104 درجه فارنهایت) افزایش یابد. در این دما، املاح و آب بدن شروع به ریزش می‌کند و منجر به احساس کلی بیماری، غش و تعریق شدید می‌شود.
- توجه داشته باشید که این مرحله باید سریعا با بردن فرد به مکانی خنک، نوشیدن آب و بیرون آوردن لباس اضافی درمان شود. در عرض 30 تا 40 دقیقه بیمار شروع به احساس بهتر می‌کند و هیچ عارضه بد پایداری از این وضعیت وجود ندارد. در غیر این صورت اگر نکات گفته شده رعایت نشود، منجر به تنشج، تنگی نفس و آسیب‌های جدی خواهد شد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.
همچنین باید بدانید که مرگ و میر ناشی از گرما با گرم شدن کره زمین، افزایش فرکانس و شدت امواج گرما در سراسر جهان در حال افزایش است. پس بهتر است این شرایط را جدی بگیرید و ساده از آن عبور نکنید. برای دریافت مشاوره از متخصصان هم می‌توانید از کارت اشتراک پزشک سه ماهه سیناکر مدل آنلاین استفاده کنید و از راهکارهای درمانی بهره‌مند شوید.
معرفی نشانه‌ها و علائم گرمازدگی
گرمازدگی در ابتدا دو مرحله دارد که شامل گرفتگی عضلات و خستگی بدن می‌شود. این شرایط در صورت عدم درمان منجر به گرمازدگی و سپس گرما زدگی شدید و اورژانسی خواهند شد. علائم هر کدام از آن‌ها با یکدیگر متفاوت است که در زیر به تفکیک مشاهده می‌کنید:
گرفتگی عضلات در اثر گرما: گرفتگی عضله در اثر گرما اولین مرحله از اورژانس گرما است. این حالت معمولا هنگامی اتفاق میفتد که شما از نظر فیزیکی در گرما فعالیت داشته باشید. با این حال در صورت عدم تحرک نیز ممکن است دیده شود. گرفتگی در اثر گرما به ویژه در افراد مسن یا کودکان کوچک، افراد دارای اضافه وزن و افرادی که مصرف الکل دارند، بیشتر است. علائم این مرحله شامل درد و گرفتگی عضلات می‌شود.
خستگی در اثر گرما: این مرحله دارای علائمی همچون: گرفتگی عضلات، سرگیجه، احساس گیجی خفیف، ضربان قلب سریع، تنفس سریع، سردرد تحریک‌پذیری، تشنگی شدید، حالت تهوع یا استفراغ، پوست رنگ‌پریده یا قرمز، تعریق شدید و غش‌کردن است.
اورژانس گرمازدگی شدید: با گرما زدگی، تمام علائم خستگی در اثر گرما ممکن است وجود داشته باشد و همچنین علائم دیگری ظاهر می‌شود که شامل: بالا رفتن دمای بدن بیشتر از 40 درجه سانتی‌گراد، تعریق، پوست بسیار خشک به علت کم‌آبی بدن، رفتار غیرطبیعی یا توهم، گیجی، تنفس سریع و کم عمق، نبض سریع و ضعیف، تشنج و از دست دادن هوشیاری هستند. ناگفته نماند خانم‌های باردار می‌توانند برای دریافت خدمات سلامتی و مراقبتی از اپلیکیشن مامانیا استفاده کنند.
پیشنهاد مطالعه: علائم، پیشگیری و درمان آفتاب سوختگی
اورژانس گرمازدگی بزرگسالان
افراد مسنی که تنها زندگی می‌کنند یا دارای بیماری‌های قلبی، کلیوی و ریوی هستند، بیشتر در معرض خطر برای موارد اورژانس گرما قرار دارند. مطالعه‌ای بر روی 739 مورد مرگ ناشی از گرما در شیکاگو در سال 1995 نشان داد: «افراد مسنی که تنها زندگی می‌کردند اما روزانه با دوستان و خانواده‌ی خود ارتباط داشتند؛ احتمال بسیار بیشتری برای جلوگیری از یک وضعیت اورژانس گرمای مرگبار داشتند.» پس اگر منطقه‌ی شما درجه حرارت بالایی دارد، حتما دمای بدن افراد مسن را به‌طور منظم بررسی کنید، مطمئن شوید که مایعات به اندازه کافی می‌نوشند و در مناطق سایه می‌نشینند.
اورژانس گرمازدگی کودکان
کودکان به طور ویژه نوزادان زیر دو سال بیشتر در برابر اورژانس‌های گرما آسیب پذیر هستند. علت آن نیز این است که سیستم تنظیم دمای داخلی بدن کودکان هنوز به قدری سازمان‌یافته نشده است که بتواند سریعا دما را در محدوده طبیعی نگه دارد. پس اگر آن‌ها در هوای گرم بازی می‌کنند، ممکن است خیلی سرگرم گرمازده شوند. از آنجایی که کودکان علائم هشدار‌دهنده را نمی‌توانند تشخیص دهند؛ شما به عنوان والدین باید فرزندان خود را مرتباً بررسی کنید و مطمئن شوید که مایعات زیادی می‌نوشند. برای اندازه گیری دمای بدن کودک هم می‌توانید از بسته تب سنج سیناکر به همراه سرویس پایش آنلاین پزشک کمک بگیرید.
همچنین توجه داشته باشید بچه‌ها زمانی که در اتومبیل یا وسایل نقلیه‌ی دیگری مانند اتوبوس‌های مدرسه رها می‌شوند، در معرض آسیب‌های خطرناکی در اثر بیماری‌های مربوط به گرما قرار دارند. (حتی ممکن است جان خود را از دست بدهند.) بنابراین توصیه می‌کنیم هرگز کودک خود را در اتومبیل تنها نگذارید؛ حتی اگر فکر می‌کنید که به اندازه‌ی کافی گرم نیست تا آسیب ببیند. همیشه اطمینان حاصل کنید که هیچکس در اتوبوس یا ماشین جا نمانده باشد.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر گرمازدگی قرار دارند؟
افرادی که راحت‌تر از دیگران دچار گرمازدگی می‌شوند، معمولا کودکان و افراد مسن هستند. توجه داشته باشید این شرایط می‌تواند تسریع شود؛ اگر در هوای گرم بیش از حد لباس بپوشید، در گرمای زیاد الکل بنوشید و آب کافی نخورید. در لیست زیر افرادی که بیشتر در معرض خطر قرار دارند را به صورت دقیق‌تر مشاهده می‌کنید. این عوامل خطر به دلیل اختلال در تنظیم دمای داخلی بدن رخ می‌دهند.
1. نوزادان و کودکان زیر دو سال
2. افراد بسیار مسن و سالمندان (به ویژه سالمندانی که از بیماری‌های قلبی، بیماری‌های ریوی یا بیماری‌های کلیوی رنج می‌برند. همچنین از داروهایی استفاده می‌کنند که آن‌ها را در برابر کم‌آبی بدن و گرمازدگی آسیب‌پذیر می‌کند.)
3. شاغلان، ورزشکاران و افرادی که زیر نور خورشید فعالیت بدنی دارند.
4. ماندن در ماشین در شرایط بسیار گرم، نوزادان، کودکان یا حیوانات خانگی رها شده در ماشین‌های قفل شده
5. افراد معلول
6. افرادی که دارای اضافه وزن هستند.
7. کسانی که مشکلات قلبی، کلیوی یا سایر مشکلات سلامتی دارند.
8. کسانی که دیابت دارند و انسولین منظم مصرف می‌کنند.
9. علاوه بر این، کسانی که الکل بیش از حد مصرف کرده‌اند هم در معرض خطر هستند؛ زیرا الکل باعث کم‌آبی بدن می‌شود.
10. افرادی که از برخی داروها مانند داروهای ضد روان پریشی و بتابلوکرها استفاده می‌کنند نیز در معرض خطر هستند.
گرمازدگی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
هر پزشک عمومی می‌تواند به راحتی گرمازدگی را با پرسیدن علائم شما تشخیص دهد. او دمای بدن شما را بررسی می‌کند و همچنین احتمال دارد دمای رکتوم را نیز اندازه گیری کند. سپس بر اساس شدت وضعیتی که دارید، ممکن است از شما بخواهد این موارد را انجام دهید:
1. آزمایش ادرار: برای بررسی اینکه آیا کلیه به دلیل عوارض گرما زدگی آسیب دیده است یا خیر. همچنین برای بررسی رنگ ادرار شما صورت می‌گیرد.
2. آزمایش خون: این آزمایش برای بررسی سطح سدیم و پتاسیم بدن تجویز می‌شود.
3. نوار قلب: برای مشاهده فعالیت قلب
4. رادیوگرافی قفسه سینه: در برخی موارد پزشک برای بررسی آسپیراسیون مایعات، بیماری ادم ریه و غیره این آزمایش را تجویز می‌نماید.
5. ام آر آی و سی تی اسکن: همچنین ممکن است برای تشخیص هرگونه آسیب در اندام های بزرگ بدن، ام آر آی و سی تی اسکن توصیه شود.
عوارض گرمازدگی در کودکان و بزرگسالان چیست؟
گرمازدگی ممکن است به عوارضی مانند کم‌آبی بدن منجر شود و نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشد. این اتفاق زمانی اتفاق می‌افتد که بدن قادر به خنک کردن خود نباشد و دما به افزایش ادامه دهد. به عبارتی دیگر وقتی دما به بیشتر از 40 درجه سانتی‌گراد (104 درجه فارنهایت) می‌رسد، سلول‌های داخل بدن از کار می‌افتند و شروع به تجزیه می‌کنند. این شرایط خطرناک می‌تواند بسته به مدت زمانی که دمای بدن بالا بوده است، منجر به عوارض جدی مانند: نارسایی و آسیب جدی به اندام‌ها، تشنج، کما، آسیب مغزی و حتی مرگ شود.
همچنین عوارضی مانند سرعت تنفس کم عمق و سریع، گیجی و بیهوشی وجود داشته باشد. با این حال بیشتر افراد در طی چند روز از هر مرحله از اورژانس گرما بهبود می‌یابند. توجه داشته باشید اگر اندام‌های حیاتی شما مانند مغز در هنگام حرارت گرما دچار تورم شده باشد؛ می‌تواند منجر به آسیب دائمی شود.
معرفی موثرترین راه‌حل‌های درمان گرمازدگی
گرمازدگی یک وضعیت اورژانسی تهدید‌کننده‌ی حیات است و نیاز به توجه فوری دارد؛ بنابراین فرد مبتلا باید تا حد امکان خنک نگه داشته شود. برای این کار بهتر است لباس‌های اضافی را از او خارج کنید و به بیماران هوشیار آب خنک (نه سرد) بدهید. این نکات مهم را برای درمان گرما زدگی به یاد داشته باشید:
1. به یک مکان خنک و دور از نور آفتاب بروید و هرگونه لباس خیس شده با عرق را جدا کنید.
2. پوست خود یا فرد گرمازده شده را باد بزنید.
3. کمپرس یخ را روی گردن، زیر بغل و کشاله ران قرار دهید تا بدنتان خنک شود.
4. اگر گرمازدگی باعث استفراغ، تشنج یا بیهوشی شد، باید با 155 تماس بگیرید یا به اورژانس مراجعه کنید. همچنین اگر دمای بدن فرد پس از حداکثر 30 دقیقه پایین نیامد، باید به پزشک بروید.
5. اگر فرد استفراغ می‌کند یا بیهوش شده است، نوشیدنی به او ندهید.
6. هرگز نوشیدنی حاوی الکل یا کافئین را به کسی که در اورژانس گرما قرار دارد، ندهید.
7. در بیمارستان هم بسته به شرایط شما، پزشک ممکن است داروهایی برای کنترل لرز و گرفتگی تجویز کند. اگر هر گونه عارضه‌ای مانند دیسترس تنفسی، اختلال مغزی یا آسیب کلیه یا کبد وجود داشته باشد، شرایط بر اساس شدت و علائم مدیریت می‌شود.
8. ممکن است شما را به یک اتاق خنک با تهویه مطبوع ببرند یا حتی ممکن است در صورت لزوم در آب خنک غوطه‌ور شوید.
9. اگر از کم آبی متوسط رنج می‌برید، احتمال دارد مایعات داخل وریدی به شما تزریق شود.
10. در نهایت زمانی که دمای بدن به کمتر از 38.5 درجه سانتی‌گراد برسد، خنک سازی متوقف شده تا از سرد شدن بیش از حد جلوگیری شود. برای خرید دماسنج دیجیتالی هم می‌توانید به وب سایت یا اپلکیشن سیناکر مراجعه نمایید.
درمان گرفتگی عضلات و خستگی در اثر گرما
اگر شما یا کسی که می‌شناسید، گرفتگی گرما را تجربه می‌کند، باید او را به یک منطقه‌ی خنک‌تر و خارج از نور مستقیم خورشید ببرید و محل گرفتگی عضله را به آرامی ماساژ دهید. سپس عضله را به آرامی کشش دهید و هر 15 دقیقه یک بار آب یا نوشیدنی‌های ورزشی خنک به او بدهید. همچنین برای درمان خستگی در اثر گرما، پس از رفتن به به یک منطقه‌ی خنک‌تر و خارج از نور مستقیم خورشید، لباس‌های اضافی را درآوردید. سپس حوله‌های خنک و مرطوب را روی صورت، گردن، سینه و دست و پا قرار دهید. بهتر است از کسی بخواهید شما را باد بزند. در نهایت هر 15 دقیقه مایعات خنک بنوشید. توجه داشته باشید که نوشیدن باید به صورت جرعه جرعه باشد و خیلی سریع ننوشید.
چگونه می‌توان از گرمازدگی جلوگیری کرد؟
پیشگیری از شرایط اضطراری مربوط به گرما شامل اقدامات احتیاطی ساده مانند دوری از نور خورشید است؛ به ویژه بین ساعت 11 صبح تا 3 بعد از ظهر که هوا در گرم‌ترین دما قرار دارد. با این حال اگر در آن زمان مجبور به بیرون بودن هستید، موارد احتیاط را انجام دهید. مثلا:
– بهترین راه برای جلوگیری از گرمازدگی و شرایط اورژانسی، ماندن در سایه یا در یک مکان دارای تهویه و کولر در گرم‌ترین زمان روز است.
– قبل از بیرون رفتن از کرم ضد آفتاب با طیف وسیع و SPF حداقل 15 استفاده کنید.
– می‌توانید از چتر استفاده کنید یا کلاه لبه پهن بپوشید.
– در اواخر عصر یا صبح زود بیرون بروید.
– تا حد امکان استراحت کنید.
– لباس گشاد و راحت بپوشید.
– لباس‌هایی با رنگ روشن انتخاب کنید.
– مایعات زیادی مصرف کنید و مرتبا آب بنوشید.
– از مایعات حاوی کافئین و الکل خودداری کنید.
– با بررسی مرتب دمای بدن بزرگسالان مسن و کودکان، به جلوگیری از بروز اورژانس‌های گرما در آن‌ها کمک کنید.
– همچنین از غذاهای سرد مانند سالاد و میوه‌هایی که سرشار از مایعات هستند بخورید.
– به طور منظم و در صورت نیاز مکررا دوش بگیرید و برای خنک نگه داشتن بدن روی پوست و لباس خود آب بپاشید.
– از هر گونه فعالیت بدنی شدید در گرمای مستقیم تا حد امکان خودداری کنید. در صورت لزوم هم مطمئن شوید که خدمات پزشکی به راحتی در دسترس هستند یا شماره‌های اورژانس را می‌دانید.
– برای محافظت از چشمان خود از عینک آفتابی استفاده نمایید.
– هرگز در یک ماشین پارک شده در زیر نور آفتاب نمانید.
– کودکان یا حیوانات خانگی خود را نیز در ماشین پارک شده رها نکنید؛ چرا که این امر باعث مرگ بسیاری از کودکان و حیوانات خانگی شده است. در حقیقت هنگامی که خودرو زیر نور خورشید پارک می‌شود، دمای آن می‌تواند در عرض 10 دقیقه تا 20 درجه فارنهایت (بیشتر از 6.7 درجه سانتی‌گراد) افزایش یابد.
بیشتر بدانید: روش مصرف کرم ضد آفتاب برای پیشگیری از آفتاب سوختگی
نتیجه‌گیری
در نهایت باید بدانید اگر گرمازدگی درمان نشود، ممکن است به شرایط اورژانسی تبدیل شود و آسیب‌های مختلفی به بدن بزند. بنابراین تا حد امکان از قرارگیری در زیر نور آفتاب برای مدت طولانی خودداری کنید و بدن خود را هیدراته نگه دارید. برای مشورت با پزشکان هم می‌توانید از اشتراک پزشک سیناکر کمک بگیرید.