تا هفته سیزدهم بارداری را سه ماه اول بارداری، هفتههای ۱۳ تا ۲۷ بارداری را سه ماه دوم بارداری و از هفته بیست و هشتم تا تولد نوزاد را سه ماه سوم بارداری می‌گویند. خوشبختانه شما ۶ ماه اول بارداری را گذرانده‌اید و حال به مرحله‌ای از بارداری قدم می‌گذارید که باید از نظر روحی و جسمی خود را برای تولد نوزاد آماده نگه دارید. همچنین در ۳ ماه سوم بارداری، پزشک خود را بیشتر از پیش ملاقات خواهید کرد. علاوه بر این بسیاری از مسائل مانند آزمایش‌هایی که باید انجام دهید، برنامه تغذیه، خرید و برخی آماده‌سازی‌ها در این دوره انجام می‌شود. حال اینکه ما در این مقاله از سیناکر می‌خواهیم تا به همه چیز درباره سه ماهه سوم بارداری بپردازیم.
آنچه در این مقاله خواهید خواند
احساس مادر و تغییرات بدن او در سه ماه سوم بارداری چیست؟
در سه ماهه سوم بارداری به دلیل افزایش وزن نوزاد، کمردرد مادر به میزان قابل توجهی افزایش پیدا می‌کند. همچنین انقباضات کوچکی که بدن را برای زایمان آماده می‌کند نیز در آخرین دوره بارداری شروع می‌شود که البته جای نگرانی ندارد. مادری که در سه ماهه دوم بارداری احساس تناسب اندام و پرانرژی بودن می‌کرد، در سه ماهه سوم بارداری به دلیل خواب نامنظم، افزایش وزن و اضطراب به دلیل نزدیک شدن به تولد، احساس خستگی خواهد کرد.
همینطور ممکن است به دلیل فشاری که کودک به مثانه شما وارد می‌کند، نیاز به رفتن مکرر به توالت را احساس کنید. با رشد کودک، فضای او در رحم باریک و محدود می‌شود، اما نوزاد بسیار فعال است. لذا در این مدت در صورت کاهش حرکات، انقباضات ناگهانی و دردناک یا خونریزی نوزاد باید با پزشک تماس بگیرید. به علاوه ممکن است متوجه ترشح آغوز یا شیر اول از سینه خود شوید. همچنین مقداری ورم در پا و مچ پا در هفتههای اخیر سه ماه سوم بارداری طبیعی است.
رشد و شکل ظاهری کودک در سه ماه سوم چگونه است؟
حرکات نوزادی که بعد از هفته سی و هفتم آماده دنیا آمدن است، از بیرون نیز قابل مشاهده است. رشد کودک ادامه دارد و حس شنوایی او رشد کرده است. او می‌تواند چشمان خود را باز کند و تاریکی و نور را تشخیص دهد. همچنین به تاثیرات دنیای بیرون واکنش نشان می‌دهد و صدای والدین خود را می‌شناسد. قبل از تولد، کودک شروع به برقراری ارتباط با والدین خود و دنیای بیرون می‌کند. هنگامی که رنگ پوست صورتی می‌شود و لایه چربی زیر پوست تشکیل می‌گردد، ظاهر یک نوزاد تازه متولد شده را به خود می‌گیرد.
به علاوه در سه ماه سوم بارداری، سر نوزاد به سمت دهانه رحم قرار می‌گیرد و برای تولد آماده می‌شود. جمجمه هنوز برای زایمان آسان انعطاف‌پذیر است. طول آن به ۴۵-۵۰ سانتی‌متر و وزن آن به ۲۷۰۰-۳۵۰۰ گرم می‌رسد. در سه ماهه سوم بارداری توجه به تغذیه، ادامه مصرف ویتامین‌ها، نوشیدن آب فراوان، پیاده‌روی کوتاه و استراحت کافی برای سلامت مادر و نوزاد بسیار مهم است.
علائم زایمان که مادر باید برای آن آمادگی داشته باشد چیست؟
مهمترین موضوعی که مادر در سه ماه سوم بارداری باید به آن توجه داشته باشد، علائم زایمان است. پارگی کیسه آمنیوتیک و انقباضات، بارزترین نشانه شروع زایمان است. در اثر پارگی کیسه آب داخل جنین، آب داخل آن به بیرون سرازیر می‌شود. مقدار این مایع در افراد مختلف متفاوت است. به علاوه تشخیص انقباضات از انقباضات واقعی و کاذب ضروری است. اصولا پس از هفته بیستم بارداری، انقباضات بریکستون هیکس شروع می‌شود تا بدن را برای تولد نوزاد آماده کند.
این انقباضات معمولا بدون درد یا درد خفیف هستند که مدت زیادی طول نمی‌کشد. اما برای درک اینکه زایمان در هر زمان از سه ماهه سوم بارداری شروع شده است یا خیر، باید انقباضات را مشاهده کرد. اگر دردها با وجود تغییر وضعیت از بین نرفت، اگر از پشت شروع شده و به ناحیه شکم و پاها سرایت کرد و اگر مکرر و قوی شد، به این معنی است که زایمان شروع شده است.
معاینات و آزمایشات سه ماهه سوم بارداری
وقتی مادر وارد هفته بیست و هشتم بارداری خود، یعنی وارد سه ماه سوم بارداری می‌شود، می‌بایست یک سری از معاینات و آزمایشات را از این هفته به بعد تا زمان تولد نوزاد انجام دهد که آن‌ها برای بررسی سلامت مادر و نوزاد ضروری هستند. آن‌ها عبارت است از:
- تست غربالگری باکتریایی که بین هفتههای ۳۵ تا ۴۰ سه ماه سوم بارداری انجام می‌شود. در غربالگری باکتریایی با گرفتن نمونه‌های کشت معروف به استرپتوکوک گروه B بین هفته‌ها انجام می‌شود. استرپتوکوک گروه B یک عفونت باکتریایی است که می‌تواند در واژن و رکتوم زنان باردار یافت شود. لذا مادران باردار که آزمایش GBS آن‌ها مثبت است، ناقل هستند و GBS می‌تواند در بدو تولد از مادر به نوزاد منتقل شود. همچنین مادران باردار مبتلا به GBS که تحت درمان با آنتی بیوتیک قرار نگرفته‌اند، احتمالا در بدو تولد عفونت را به نوزاد خود منتقل می‌کنند. بنابراین در صورت وجود باکتری، درمان توسط پزشک ضروری است.
- تست بدون استرس (NST) که برای ارزیابی درد مادر و ضربان قلب نوزاد در هفتههای بین ۳۵ تا ۴۰ بارداری انجام می‌شود.
- کنترل پروتئین ادرار
- اندازه‌گیری ارتفاع رحم
- بررسی فشار خون
- معاینه دست و پا برای نشانه‌های ورم
- بررسی موقعیت جنین توسط پزشک و نحوه آماده شدن آن برای زایمان
تغذیه در سه ماه سوم بارداری
یکی از مهمترین مسائلی که در دوران بارداری، از جمله در سه ماه سوم بارداری باید به آن توجه کنید، رژیم غذایی سالم و متعادل است. شما باید رژیم غذایی خود را به ۳ وعده اصلی و ۳ میان وعده در هر روز سازماندهی کنید. همچنین باید مراقب باشید که از هر گروه غذایی، یک رژیم غذایی متعادل مصرف نمایید. برای اینکه شما و کودکتان سالم باشید، باید به مقدار و همچنین تغذیه غذاهایی که مصرف می‌کنید توجه کنید. می‌توانید تغذیه خود را در سه ماه سوم بارداری به صورت زیر تنظیم کنید که عبارت است از:
- بدن شما به مواد معدنی و ویتامین‌های بیشتری در سه ماهه سوم بارداری نیاز دارد. بنابراین یک رژیم غذایی سرشار از پروتئین، کلسیم، ویتامین‌ها، روی، آهن، منیزیم و سایر مواد معدنی برای رشد سالم کودک و سلامت شما بسیار مهم است.
- می‌توانید در رژیم غذایی روزانه خود بر روی محصولاتی با ارزش پروتئین بالا تمرکز کنید. شما باید مطمئن شوید که حداقل در یک وعده غذایی هر روز، پروتئین مصرف می‌کنید.
- می‌توانید محصولات غلات کامل بیشتری را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
- نیازهای اولیه انرژی خود را از نان‌های گندم کامل و آرد قهوه‌ای و حبوبات خشک مانند لوبیا، نخود و عدس تامین نمایید.
- برای حمایت از رشد مغز کودکتان نباید از محصولات غنی از امگا ۳ غافل شوید. برای این کار می‌توانید چند روز در هفته ماهی‌های فاقد فلزات سنگین مصرف نمایید. در عین حال غذاهایی مانند تخم‌مرغ، دانه کتان و گردو نیز سرشار از امگا ۳ هستند.
- آهن یکی از مواد مغذی کلیدی در دوران بارداری است. این اکسیژن را به سلول‌های خونی که در بدن شما در گردش هستند حمل می‌کند، آن را از طریق جفت به جنین منتقل می‌کند و نقش مهمی در رشد کودک شما ایفا می‌نماید. به همین دلیل مصرف غذاهای غنی از آهن مانند گوشت، ماهی چرب و تخم‌مرغ در دوران بارداری ضروری است.
- در سه ماه سوم بارداری، علاوه بر وعده‌های غذایی اصلی، می‌توانید مقدار زیادی گردو، بادام و فندق را در میان وعده‌های خود بگنجانید. زیرا سرشار از مواد معدنی هستند.
- مایعات نیز جایگاه مهمی در رژیم غذایی سه ماه سوم بارداری شما دارد. باید مراقب باشید که روزانه ۲ لیتر آب مصرف کنید و از مصرف مایعات خود غافل نشوید.
نکات مهمی که باید در سه ماه سوم بارداری رعایت کنید
یک سری از نکات مهم وجود دارد که مادر بارداری که در سه ماه سوم بارداری خود قرار دارد، باید به آن‌ها توجه کند. عدم توجه به این نکات می‌تواند سلامت مادر و نوزاد او را به خطر بیاندازد. آن‌ها عبارت است از:
- مسافرت در سه ماه سوم محدودیت دارد و توصیه می‌شود که در این بازه به خاطر احتمال زایمان زودتر از موعد، سفر نکنید و تحت نظر پزشکتان باشد.
- سه ماه آخر فرصت خوبی است تا آموزش‌های زایمان و وضع حمل را با شرکت در کلاس‌های آموزشی بگذرانید و آمادگی‌های لازم را برای زایمان و مقدمات آن به دست آورید.
- از ورزش شدید یا تمرینات قدرتی که می‌تواند باعث آسیب شود اجتناب کنید.
- از مصرف الکل و سیگار یا مصرف بیش از یک فنجان کافئین در روز مانند چای و قهوه بپرهیزید.
- از ماهی خام و غذاهای دریایی دودی اجتناب کنید.
- نباید سبزیجات و گیاهان خام مصرف کنید.
- شیر غیر پاستوریزه یا سایر محصولات لبنی را مصرف نکنید.
- در سه ماه سوم بارداری از اغذیه فروشی‌ها و فست‌فودی‌ها دوری کنید.
- برخی از داروهای تجویزی نیز نباید استفاده شوند. آن‌ها داروهایی نظیر ایزوترتینوئین (آکوتان) برای آکنه، آسیترتین (سوریاتان) برای پسوریازیس، تالیدومید و مهارکننده‌های ACE برای فشار خون بالا هستند. حال اگر از این داروها استفاده می‌کنید، باید با پزشک خود مشورت کنید.
- استراحت کافی داشته باشید و بخوابید.
- با انجام تمرینات کگل، کف لگن خود را ورزش دهید.
- قدم زدن و پیاده‌روی داشته باشید.
- دندان‌ها و لثه‌های خود را سالم نگه دارید. دندان‌های ناسالم با زایمان زودرس مرتبط است.
- شماره‌های اضطراری را در تلفن خود ذخیره کنید.
کلام پایانی
در حقیقت سه ماه سوم بارداری، آخرین و هیجان‌انگیزترین دوره بارداری است. این دوره که ماه‌های ششم تا نهم را دربر می‌گیرد، وضعیت بارداری مادری را نشان می‌دهد که بیشتر دوران بارداری خود را پشت سر گذاشته است. کاملا به وضعیت نوزاد خود و بارداری عادت کرده و خود را برای زایمان آماده می‌کند. دوره‌ای که کودک به سرعت رشد می‌کند و مادر نیز شروع به تجربه مشکلات بیشتری خواهد نمود. اصولا در سه ماهه سوم بارداری، احساس اضطراب و شادی با شدت بیشتری از سوی مادر احساس می‌شود. لذا ما در این مقاله کوشیدیم تا علاوه بر بررسی وضعیت مادر و نوزاد در سه ماه سوم بارداری، نکات و موارد مهم این دوره حیاتی از بارداری را بررسی نماییم.