استرس حرارتی (گرمایی) و انواع آن‌+‌نحوه تشخیص و مقابله

برای انجام اغلب کارها و مشاغل، شما به انجام فعالیت‌های فیزیکی و به ویژه بیرون از منزل نیاز دارید. در این شرایط، ممکن است بدن شما بیش از حد گرم شده و گرمازده شوید. استرس گرمایی در حقیقت نوعی گرمازدگی به شما می‌رود که می‌تواند شرایط بدن شما را به طور کامل مختل کند و آسیب‌های زیادی به شما برساند و به همین دلیل لازم است که سریعا شناسایی شده و به دنبال راهی برای درمان و از بین بردن آن باشید.

افرادی که به خاطر شرایط کار خود مجبور هستند ساعات زیادی را در شرایط گرم مشغول به کار شوند، باید بدن خود را برای این گرما آماده کنند تا دچار استرس و گرمازدگی نشوند. به ویژه که در حال حاضر در فصل گرما به سر می‌بریم، باید حتماً به این نکته توجه بیشتری داشته باشید.

استرس گرمایی چیست؟

دمای بدن همه افراد به طور نرمال، باید بین ۳۶ تا ۳۸ درجه سانتی گراد باشد. در صورتی که دمای بدن از این حد فراتر رود، بدن به صورت خودکار مقداری گرما را از خود آزاد می‌کند و تلاش می‌کند که گرمای خود را کاهش دهد. با افزایش دمای بیش از اندازه بدن، استرس گرمایی رخ می‌دهد و با وقوع این مشکل شخص دچار اختلال در انجام کارهای معمولی و روزانه خود می‌شود و حتی ممکن است سلامتی او نیز به خطر بیفتد.

مهمترین دلیلی که باعث می‌شود استرس گرمایی برای بدن خیلی مضر باشد، این است که با تعریق بیش از اندازه، آب و نمک از بدن خارج می‌شود و اگر بدن این الکترولیت از دست رفته را جبران نکند، دچار ضعف شده و احساس گرمازدگی شدیدی خواهد کرد.

روش‌های تشخیص استرس گرمایی

اما چگونه باید متوجه شویم که آیا دچار استرس گرمایی شده‌ایم یا خیر؟  این عارضه علائم زیادی دارد که با مشاهده آنها به صورت مداوم، باید احتمال بدهید که مطمئناً دچار گرمازدگی و استرس گرمایی شده‌اید. پس اگر شما هم در فضای بیرون از منزل کار می‌کنید و در ساعات گرم تابستان احساس گرمای شدیدی دارید، حتماً به نکات زیر توجه کنید و اگر هر یک از این علائم را داشتید و ادامه دار بودند، حتماً به فکر راهکاری برای درمان و بهتر شدن این استرس باشید.

• افزایش بیش از اندازه دمای بدن
• تشنج
• تعریق بسیار زیاد
• خشک و گرم شدن پوست
• اختلال در گفتار
• تغییر شرایط ذهنی
• گیجی و از دست دادن هوشیاری
• افزایش ضربان قلب
• نفس‌های سریع و سطحی
• کاهش فشار خون
• کما در موارد شدید

لازم به ذکر است، که اولین علائم استرس گرمایی تقریباً در همه افراد مشابه است و به احتمال خیلی زیاد شما نیز این موارد را تجربه کرده‌اید. به طور مثال، مطمئناً در هوای گرم دمای بدنتان افزایش پیدا کرده و احساس تعریق شدیدی داشته‌اید. با این حال، اگر سریع به دنبال راه درمان استرس گرمایی نباشید، ممکن است موارد شدیدتر مانند گیجی و از دست رفتن هوشیاری، تشنج، تغییر وضعیت ذهنی و حتی کما برای شما اتفاق افتد.

آیا استرس سبب بالا رفتن دمای بدن می‌شود؟

استرس، اضطراب و تغییرات خلقی یکی از مهم‌ترین دلایلی است که می‌تواند باعث بالا رفتن دمای بدن شود. با افزایش میزان استرس، هورمون‌های استرس مثل آدرنالین و کورتیزول بیشتری در بدن ترشح می‌شود و این هورمون‌ها موجب بروز پاسخ‌های فیزیولوژیکی در بدن می‌شوند که یکی از مهم‌ترین آنها افزایش دمای بدن است.

چرا که با افزایش وجود این هورمون‌ها در بدن، ضربان قلب و فشار خون افزایش پیدا می‌کند و این موضوع سبب می‌شود که فعالیت‌های متابولیک بدن نیز بیشتر شود. تمام این روند به افزایش گرما و دمای بدن نیاز دارند که منجر به بالا رفتن دمای داخلی بدن می‌شوند.

نه تنها استرس به تنهایی، بلکه حتی قرار گرفتن در معرض استرس نیز می‌تواند روی این موضوع تاثیرگذار باشد و به همین دلیل افرادی که در موقعیت‌های استرس‌زا کار یا زندگی می‌کنند، بیشتر از دیگران مستعد بیماری‌های عفونی و غیره هستند. پس به طور کلی، می‌توان گفت که بالا رفتن دمای بدن یا استرس گرمایی لزوماً به خاطر دلایل بیرونی نیست و شرایط روحی و روانی نیز می‌تواند روی این موضوع تاثیر بگذارد.

انواع بیماری های ناشی از گرما

انواع بیماری های مرتبط با گرما به شرح زیر می باشد:

گرمازدگی شدید

زمانی گرمازدگی اتفاق می‌افتد که بدن دیگر نمی‌تواند دمای خود را کنترل کند. دمای بدن به سرعت بالا می‌رود، مکانیسم تعریق از کار می‌افتد و بدن قادر به خنک کردن نیست. زمانی که گرمازدگی اتفاق می‌افتد دمای بدن می‌تواند در عرض ۱۰ تا ۱۵ دقیقه به ۴۱ درجه سلسیوس یا بالاتر برسد. گرمازدگی در صورت عدم دریافت درمان اورژانسی می‌تواند باعث ناتوانی دائمی یا مرگ شود.

خستگی ناشی از گرما

خستگی ناشی از گرما پاسخ بدن به از دست دادن بیش از اندازه آب و نمک، معمولاً از طریق تعریق زیاد است. افراد زیر بیشتر در معرض خستگی ناشی از گرما قرار می‌گیرند.

1. سالمندان
2. افراد مبتلا به فشار خون بالا
3. کسانی که در محیط گرم کار می‌کنند

رابدو میولیز

رابدومیولیز یک وضعیت پزشکی است، که به استرس حرارتی و فعالیت بدنی طولانی مربوط است. رابدو باعث تخریب بافت عضلانی می‌شود، در نتیجه الکترولیت‌ها و پروتئین‌ها وارد جریان خون می‌شوند. این شرایط می‌تواند سبب نامنظم شدن ریتم قلب، تشنج و آسیب به کلیه‌ها شود.

سنکوب حرارتی

سنکوب گرمایی یکی دیگر از علائم استرس گرمایی می‌باشد که شامل یک دوره غش یا سرگیجه است که معمولاً هنگام ایستادن برای مدت طولانی یا بلند شدن ناگهانی از حالت نشسته یا درازکش اتفاق می‌افتد .

کرامپ های گرمایی

کرامپ حرارتی معمولاً بر کارگرانی تاثیرگذار است که در هنگام فعالیت‌های سنگین، زیاد عرق می‌کنند. این تعریق سطح نمک و رطوبت بدن را کاهش می‌دهد. سطح کم نمک در عضلات سبب گرفتگی دردناک می‌شود. کرامپ گرمایی می‌تواند یکی از علائم استرس گرمایی باشد.

کهیر حرارتی

کهیر حرارتی نوعی تحریک پوستی است که در اثر تعریق بیش از اندازه در هوای گرم و مرطوب ایجاد می‌شود.

استرس های حرارتی بعنوان یک عامل زیان آور شغلی در محیط های کار

یکی از عوامل آسیب رسان فیزیکی در محیط کار  دماست. در حقیقت استرس‌های گرمایی قدیمی‌ترین مواجهه شغلی شناخته شده هستند. دماهای بالا یا پایین در محیط کار مختلف سبب بالا و پایین رفتن دمای بدن می‌شوند که می‌تواند برای فرد آسیب رسان باشد.

تعادل گرمایی و تبادل گرما

تبادل دما بین بدن و محیط تحت تاثیر متغیرهای مختلفی قرار دارد. تولید گرما در بدن بستگی به میزان متابولیسم و همچنین میزان فعالیت بدنی دارد. مهم‌ترین راه‌های تبادل گرما عبارتند از تبخیر، تابش ،همرفت و هدایت

مهم ترین راهکارها برای استرس گرمایی

چگونه می‌توانیم از استرس گرمایی جلوگیری کنیم؟ مطمئناً با انجام بعضی اقدامات مهم می‌توانید با استرس گرمایی مقابله کرده و شرایط را برای خود بسیار راحت‌تر و بهتر کنید. به این منظور روش‌های گوناگونی وجود دارند که شما می‌توانید با در نظر گرفتن چند مورد از آنها در کنار یکدیگر، این احساس گرمازدگی برای خود کاهش دهید و شرایط را کنترل کنید. پس اگر دچار استرس گرمایی خیلی زیاد شدید، حتماً کارهای زیر را انجام دهید تا از میزان فشار گرمایی که روی شما قرار دارد، کمتر شود.

1. اگر حال شما خیلی بد بود، حتماً با پزشک تماس بگیرید.
2. به محض احساس گرمای خیلی شدید، به زیر سایه بروید و تا حد امکان لباس‌های ضخیم خود را در بیاورید.
3. در صورت امکان با آب خنک یا حتی یخ دوش بگیرید.
4. اگر شرایط دوش گرفتن را ندارید، حداقل پوست خود را با آب خنک خیس کنید.
5. به منظور انجام این کار می‌توانید پارچه‌ای را با آب خنک و یخ خیس کرده و روی پوست خود بگذارید.
6. لباس خود را خیس کنید.
7. کاری کنید که هوای اطراف شما به گردش در بیاید. برای انجام این کار می‌توانید از دوستان خود بخواهید که کمی شما را باد بزنند تا هوای اطراف شما کمی عوض شود.
8. موقع قرار دادن پارچه روی بدن خود بیشتر از همه نواحی کشاله ران، زیر بغل، سر یا گردن را مورد توجه قرار دهید و پارچه خیس را بیشتر روی این نواحی بگذارید.
9. از لوازم سرمایشی در محیط مورد نظر استفاده کنید. برای این منظور، لوازمی مانند مه پاش و پنکه مه پاش می‌توانند گزینه مناسبی باشند.

چه کسانی بیشتر به استرس گرمایی دچار می‌شوند؟

بیشتر از همه کسانی دچار استرس گرمایی یا حرارتی می‌شوند که در مکان‌های گرم مشغول به فعالیت هستند و همچنین کسانی که به خاطر شرایط شغلی خود مجبور هستند که ساعاتی را زیر نور مستقیم آفتاب کار کنند.  گذشته از این، بیشترین کسانی که دچار استرس گرمایی می‌شوند به احتمال خیلی زیاد در یکی از دسته‌های زیر قرار می‌گیرند و یکی از مشاغل زیر را انجام می‌دهند:

• کارگران ساختمانی
• کشاورزان
• کارگران تعمیری و نگهداری
• ورزشکاران
• نظامیان
• کارگران تاسیسات
• آتش‌نشان‌ها

استرس گرمایی در محل کار

بروز استرس گرمایی در محل کار به ویژه در موقعیت‌های شغلی که پیش از این نام بردیم، فوق العاده رایج است و می‌تواند آسیب‌های بسیار جبران ناپذیری به بدن اشخاص و حتی موقعیت کاری آنها وارد کند. در این شرایط باید از روش‌های کاربردی برای جلوگیری از بروز این استرس حرارتی در محل کار استفاده کرد تا هم کارمندان و کارکنان بتوانند عملکرد خوبی در محیط کار خود ارائه دهند و هم از کار کردن خود لذت ببرند.

به طور طبیعی هیچکس دوست ندارد که در هوای بسیار گرم کارهای فیزیکی زیادی انجام دهد و در عین حال، تعریق زیادی داشته باشد. با خنک کردن هوا در محل کار، کارمندان می‌توانند با امنیت خیلی بیشتری مشغول به کار شده و عملکرد خود را تا حد زیادی بهبود ببخشند.

راههای پیشگیری از استرس حرارتی برای کارگران | مقابله با استرس گرمایی در محیط کار

شما به جای اینکه  به دنبال درمان استرس گرمایی یا حرارتی باشید، بهتر است به فکر راهی برای پیشگیری از وقوع آن بگردید؛ زیرا افزایش دما می‌تواند سبب  بالا رفتن دمای بدن و در نتیجه فشار حرارتی شود و ممکن است مشکلات خیلی شدیدتری برای افراد اتفاق افتد.

به همین دلیل، استفاده از فن ها، سیستم های تهویه ای مطبوع وسیستم های مه پاش صنعتی در مکان‌های صنعتی و تجاری می‌تواند یکی از بهترین و کاربردی‌ترین راه حل‌هایی باشد که از وقوع فشار حرارتی تا حد خیلی زیادی جلوگیری می‌کند. با استفاده از سیستم ها در این اماکن شما می‌توانید اطمینان حاصل کنید که دمای هوا در محل کار برای کارگران و کارمندان بسیار متعادل است و آنها نه تنها عملکرد خیلی خوبی از خود در محل کار ارائه می‌دهند، بلکه از استرس حرارتی نیز در امان هستند.

اقدامات فوری در مواجهه با استرس گرمایی شدید

در مواجهه بااسترس گرمایی شدید، اقدامات فوری شامل انتقال شخص به محیط خنک، خنک کردن بدن با آب و پوشاندن لباس‌های نخی خنک، دراز کشیدن و بلند کردن پاها و نوشیدن مایعات فراوان است. در صورتی که علائم شدید باشد، باید با اورژانس تماس گرفت.

نتیجه گیری

همانگونه که در این مطلب متوجه شدید، استرس گرمایی می‌تواند مشکلات متعددی را برای بدن افراد، سلامتی آنها و حتی نحوه کار کردنشان به وجود آورد .در این شرایط، باید حتماً از روش‌های پیشگیرانه استفاده کنید تا از بروز این مشکلات جلوگیری کنید  و شرایط را برای کارگران خود مطلوب نمایید. در این صورت هم آنها می‌توانند بابت سلامتی خود مطمئن باشند و هم در هوای خنک و فوق العاده ایده آل، کار خود را به بهترین نحو ممکن انجام دهند.

سوالات متداول

چه عواملی سبب استرس گرمایی می‌شوند؟

دمای بالای محیط، رطوبت بالا، فعالیت بدنی، پوشیدن لباس‌های نامناسب، بعضی از داروها، کمبود آب بدن

علائم گرمازدگی چیست؟

سردر،،سرگیجه، تهوع، ضعف عضلانی، گیجی، تشنج، از دست دادن هوشیاری افزایش غیر طبیعی دمای بدن

چگونه می‌توان از گرمازدگی پیشگیری کرد

1. مایعات کافی بنوشید، حتی اگر احساس تشنگی نکنید.
2. از لباس‌های گشاد و سبک از جنس الیاف طبیعی استفاده کنید.
3. از کلاه لبه‌دار برای محافظت از سر در برابر نور خورشید استفاده کنید.
4. درس‌های استراحت کنید و از فعالیت بدنی شدید در گرم‌ترین ساعت روز خودداری کنید
5. از روش‌های خنک کننده مانند حمام آب سرد یا استفاده از تنگه استفاده کنید

آیا می‌توان از گرمازدگی در محل کار پیشگیری کرد؟

بله، با رعایت اقدامات پیشگیرانه نظیر:

• آموزش کارکنان در مورد خطرات استرس گرمایی و نحوه پیشگیری از آن
• ارائه آب آشامیدنی خنک و نوشیدنی‌های جایگزین الکترولیت به کارکنان
• ایجاد سایه در مناطق کاری
• استفاده از فن‌ها و سیستم‌های تهویه مطبوع
• برنامه‌ریزی کار برای خنک‌ترین ساعت کار
• نظارت بر کارکنان در معرض خطر گرمازدگی