اصولا یک دوره بارداری کامل بین ۳۷ تا ۴۲ هفته اتفاق می‌افتد که آن را به سه دوره سه ماهه تقسیم می‌کنند. این سه دوره که هر کدام شامل ۱۲ تا ۱۴ هفته می‌شود، اعم از سه ماه اول، سه ماه دوم و سه ماه سوم است. سه ماه اول بارداری به ۱۳ هفته اول بارداری می‌گویند. در واقع بارداری شما از اولین روز آخرین دوره عادت ماهیانه شما شروع می‌شود. لقاح نیز دو هفته بعد از این تاریخ روی می‌دهد. در این دوره از بارداری هرچند به لحاظ ظاهری چیزی مشخص نیست، اما بدن شما در حال فراهم آوردن شرایط مناسبی است که جنین بتواند در آن رشد کند. لذا تغییرات فوق‌العاده‌ای را تجربه می‌کند.
به علاوه شما نشانه‌های رایج بارداری نظیر خستگی، حالت تهوع، سردرد، یبوست و غیره را در چند هفته پس از لقاح به واسطه تغییر چشمگیر هورمون‌های سطح بدنتان تجربه خواهید کرد. همچنین در طول سه ماه اول بارداری، بدن کودک شما نیز رشد می‌کند. با این حال مادر شدن یک تجربه هیجان‌انگیز و ارزشمند است، اما این هیجان و ارزش سختی‌هایی نیز دارد که مادران با آغوش باز به استقبال آن می‌روند. حال اینکه ما در این مقاله از سیناکر قصد داریم تا به همه چیز درباره سه ماه اول بارداری بپردازیم. پس در ادامه همراه ما باشید.
آنچه در این مقاله خواهید خواند
مراحل اصلی سه ماه اول بارداری
اگر بخواهیم به‌طور کلی مراحل سه ماه اول بارداری را برای مادران این دوره از بارداری ترسیم کنیم، عبارت است از:
- تقریباً 7 روز پس از لقاح، جنین در دیواره رحم لانه گزینی می‌کند. برای تأمین تغذیه و محافظت از جنین، جفت، بند ناف و کیسه آمنیوتیک شروع به تشکیل شدن می‌کنند.
- در پایان 12 هفته اول بارداری، رحم از طریق دیواره شکم احساس می‌شود و شکم شروع به بزرگ شدن می‌کند.
رشد جنین در سه ماهه اول بارداری
تا پایان سه ماه اول بارداری، تمام اندام‌های اصلی کودک تشکیل شده است، همچنین سیستم گردش خون در حال کار است. رشد اندام‌های تناسلی نیز آغاز شده است. انگشتان دست و پا شکل گرفته و ناخن‌ها ظاهر شده‌اند. ضمن اینکه ویژگی‌های صورت شکل گرفته است. همینطور طول بدن نوزاد حدود 6 سانتی‌متر از سر تا قسمت پایین بدن است. او از قبل قابل تشخیص است. کودک در کیسه آمنیوتیک حرکت می‌کند، اما شما هنوز حرکت آن را احساس نمی‌کنید
تغییرات و علائم سه ماه اول بارداری
از لحظه‌ای که متوجه می‌شوید باردار هستید، دوره جدیدی را در زندگی خود شروع می‌کنید. در حالی که بدن شما برای رشد یک موجود زنده یک سری تغییرات را پشت سر می‌گذارد، بسیاری از مسائل مانند بارداری، تولد، مسئولیت‌های بچه‌دار شدن و مراقبت از نوزاد شروع به ایجاد سردرگمی در شما می‌کنند. شاید بتوان گفت سه ماه اول بارداری به طور کلی سخت‌ترین دوره بارداری است. ممکن است در این دوره با تغییرات و مشکلات مختلفی مواجه شوید که برخی از رایج‌ترین و مهمترین آنها عبارت است از:
حالت تهوع
تقریباً 70 درصد از زنان باردار ممکن است تغییراتی مانند حالت تهوع، از دست دادن اشتها و حساسیت به بوها را در سه ماهه اول بارداری تجربه کنند. اگر شکایات در این سطح باقی بماند، می‌توان آنها را عادی تلقی کرد. اگرچه دلیل آن مشخص نیست، اما گمان می‌رود که به دلیل هورمون hCG باشد که با بارداری شروع به تولید می‌کند و برخی از مناطق حساس مغز را تحریک می‌کند. با این حال در حالت تهوع و استفراغ در اوایل بارداری؛ دلایل زیادی برای آن وجود دارد که اعم از هورمون‌های ترشح شده از جفت، ناراحتی‌های روحی و روانی مادر، کمبود ویتامین B6، تغییرات در سیستم گوارشی ناشی از بارداری و عملکرد بیش از حد طبیعی غدد تیروئید است.
همچنین ممکن است در بارداری‌های چندقلویی، مبتلایان به بیماری گواتر و در بارداری اول شدیدتر باشد. مخصوصاً غذاهای شور و خشکی که هنگام بیدار شدن از خواب می‌خوریم، حالت تهوع را از بین می‌برد. به علاوه خیلی سریع از رختخواب بلند نشوید. همینطور مراقب باشید گرسنه نمانید، زیرا قند خون پایین باعث افزایش حالت تهوع می‌شود. اما کم بخورید. با این حال علائمی مانند استفراغ زیاد، تداوم حالت تهوع بعد از هفته دوازدهم، تب همراه با حالت تهوع، اسهال و درد شکم غیر طبیعی است. لذا در صورت وجود این علائم در سه ماه اول بارداری، فوراً با پزشک خود مشورت کنید، ممکن است پس از انجام آزمایشات لازم نیاز به سرم درمانی باشد.
یبوست و نفخ
در سه ماه اول بارداری، یبوست اغلب به دلیل شل شدن ماهیچه‌های صاف روده توسط هورمونی به نام پروژسترون رخ می‌دهد که باعث شل شدن رحم برای نگه داشتن نوزاد در داخل آن می‌شود. از این رو افزایش مصرف مواد غذایی مایع و فیبری باعث افزایش حرکات روده می‌شود. لذا مصرف مقدار زیادی سبزیجات، میوه‌ها، سالادها و محصولات غلات کامل توصیه می‌شود. همچنین یکی از راه های افزایش حرکات روده، ورزش عضلات شکم است. نیم ساعت پیاده روی منظم و سریع در روز ممکن است کافی باشد.
سوزش سردل
این بیماری که ما آن را رفلاکس می‌نامیم، در اثر نشت اسید معده به مری و تحت تأثیر پروژسترون ایجاد می‌شود. لذا درست مانند یبوست، اغلب و به مقدار کم بخورید. سیب زمینی سرخ شده، شیرینی‌ها و نوشیدنی‌های گازدار، رفلاکس را افزایش می‌دهند. به علاوه حداقل تا 2 ساعت بعد از غذا دراز نکشید و بالش خود را کمی بالا بیاورید. با این حال اگر با این پیشنهادات احساس بهتری نداشتید، با پزشک خود مشورت کنید.
خستگی و بی‌حالی
علاوه بر تغییر تعادل هورمونی و تسریع متابولیسم، ترس و اضطراب در مورد بارداری، تولد و بچه‌دار شدن می‌تواند منجر به احساس خستگی شود. همینطور گریه و خنده ناگهانی، تحریک پذیری و آرامش بیش از حد ممکن است رخ دهد. به علاوه شکایاتی مانند افسردگی، تحریک پذیری شدید و میل بیش از حد به خواب نیز در دوران بارداری رایج است. همچنین ماه سوم از سه ماه اول بارداری، دوران سازگاری مادر با بارداری است. با این وجود هر زمان که می‌توانید استراحت کنید. غذاهای با محتوای ویتامین بالا مانند میوه‌های تازه، آب میوه‌های تازه و سالاد، مقاومت بدن را بالا می‌برند. مایعات فراوان نیز بنوشید. پیاده روی کوتاه نیز در فضای باز خوب خواهد بود.
سردرد
سردردهای خفیفی که در سه ماه اول بارداری مشاهده می‌شود، بسیاری از مادران را آزار می‌دهد. علت دقیق آن مشخص نیست، اما مانند سایر اختلالاتی که در اوایل بارداری مشاهده می‌شود، به‌خاطر تغییرات در سطح هورمون‌ها و گردش خون، استرس و خستگی مفرط است. همچنین به محض اینکه متوجه شدید باردار هستید، کافئین را به طور کامل کاهش دهید یا آن را متوقف کنید. این تغییرات رفتاری ممکن است برای چند روز در شما باعث ایجاد سردرد شود.
همینطور تغذیه خوب و متعادل، استراحت خوب، ماساژ، ورزش‌های سبک یا پیاده روی به میزان قابل توجهی از شکایت سردرد شما در سه ماه اول بارداری می‌کاهد. کاهش استرس به شما کمک می کند دوره های اول بارداری راحت تری داشته باشید. منتها اگر سردرد شدید، همراه با حالت تهوع است و برای مدت طولانی ادامه دارد، با پزشک خود مشورت کنید. بدون مشورت با پزشک از هیچ دارویی استفاده نکنید.
خونریزی واژینال
خونریزی واژینال در تمام مراحل بارداری، از جمله در سه ماه اول بارداری غیر طبیعی است. لذا حتما با پزشک خود مشورت کنید.
تغییرات خواب
در حالی که برخی از زنان باردار تمایل به خواب دارند، برخی دیگر ممکن است بی‌خوابی داشته باشند. تغییر تعادل هورمونی و متابولیسم نیز بر الگوهای خواب تأثیر می‌گذارد. با این حال معمولا این مشکل در سه ماه اول بارداری موقتی است. همچنین به زنان بارداری که از بی‌خوابی رنج می‌برند، ممکن است توصیه شود قبل از رفتن به رختخواب یک حمام آب گرم و یک لیوان شیر بخورند. چای و قهوه به خصوص در شب نباید مصرف شود.
خونریزی لثه و بینی
در دوران بارداری، جریان خون به مخاط دهان و بینی افزایش می‌یابد. بر این اساس لثه‌های شما ممکن است هنگام مسواک زدن خونریزی کنند و همچنین ممکن است خونریزی خفیف بینی را نیز تجربه کنید. بخصوص مرطوب کردن هوای داخل باعث محافظت از مخاط بینی می‌شود. با این حال خونریزی بیش از حد بینی و افزایش فشار خون در سه ماه اول بارداری، ممکن است نشانه اختلالات خونریزی باشد، لذا حتما با پزشک خود تماس بگیرید.
در سه ماه اول بارداری به چه نکاتی باید توجه کرد؟
هر دوره از بارداری با شرایط و ویژگی‌های مختص به خود همراه است که این می‌طلبد تا در هر دوره بر اساس شرایط و خصوصیات آن به یک سری از نکات توجه کنید. ما مهمترین این نکات را برای شما لیست کرده‌ایم تا اگر در سه ماه اول بارداری قرار دارید، حتما به آنها توجه کنید. آنها عبارت است از:
- توجه به مصرف دارو
هنگام استفاده از دارو در تمام دوران بارداری به خصوص در سه ماه اول بارداری باید با پزشک متخصص زنان مشورت کنید.
- پرهیز از اشعه
رادیوگرافی مستقیم، توموگرافی و سینتی گرافی از ابتدای بارداری باید اجتناب شود. به‌طور کلی دوز تابش اشعه ایکس ساده برای آسیب رساندن به جنین کافی نیست و برای زن بارداری که ناآگاهانه در معرض آن قرار می‌گیرد، مشکل جدی ایجاد نمی‌‌کند. با این حال در صورت لزوم، انجام ندادن چنین آزمایشاتی یا عدم همراهی با کسانی که آنها را انجام می‌دهند ترجیح داده شود.
- اجتناب از قرارگرفتن در معرض مواد شیمیایی غیرضروری
می‌بایست از مواد تمیزکننده بسیار خشن دوری کنید. استفاده از رنگ مو بخصوص در سه ماه اول بارداری توصیه نمی‌شود.
محافظت از خود در برابر انواع عوامل عفونی
عفونت‌هایی مانند سرخجه، توکسوپلاسما، سیتومگالوویروس، آبله مرغان، سیفلیس و پاروویروس، بخصوص در سه ماه اول بارداری می‌توانند ناهنجاری‌های جدی در نوزاد ایجاد کنند. در صورت امکان این عفونت‌ها باید قبل از بارداری غربالگری شوند و برای کسانی که برنامه واکسیناسیون دارند، واکسینه شوند. علاوه بر این، دوری از گوشت خام و سبزیجات بد شسته شده و خیساندن سبزیجات در آب سرکه می‌تواند از عفونت توکسوپلاسما محافظت کند. همچنین از بیماران مبتلا به راش نیز دوری کنید.
- داشتن یک برنامه غذایی منظم و متعادل
مصرف یک رژیم غذایی متعادل که حاوی سبزیجات، میوه‌ها، پروتئین، غلات، شیر و لبنیات، ماهی منبع امگا۳ به مدت 6 وعده در روز باشد. همچنین لازم است از شکر تصفیه شده، غذاهای بسته‌بندی شده و نوشیدنی‌های اسیدی دوری کنید. به علاوه از غذاهای دریایی مانند صدف و صدف حاوی فلزات سنگین باید اجتناب شود.
- اجتناب از مصرف زیاد قهوه و چای
مصرف 200 میلی گرم کافئین در روز حد مجاز در دوران بارداری است. این معادل تقریباً 2 فنجان قهوه فوری است.
- قطع مصرف الکل و سیگار
هم الکل و هم سیگار برای سلامت مادر و جنین مضر هستند.
- استفاده از مکمل‌های ویتامینی لازم
استفاده از اسید فولیک به خصوص در سه ماه اول بارداری ضروری است. 400 میکروگرم مکمل اسید فولیک در روز برای 3 ماه قبل از بارداری و سه ماه اول بارداری مورد نیاز است.
پیشنهاد مطالعه: همه چیز درباره سه ماه دوم بارداری
کلام پایانی
اصولا سه ماه اول بارداری به عنوان شروع بارداری شما به حساب می‌آید. شروعی که می‌تواند آغاز یک دوره جدید در زندگی شما باشد. همچنین از این دوره است که هورمون‌ها به تدریج شروع به ایجاد تغییرات در بدن مادر می‌کنند و در نتیجه ما تغییرات و علائم آن را در مادر شاهد هستیم. هرچند این تغییرات ظاهری نیست و بیشتر مربوط به بدن مادر و جنین است، اما باید اذعان کنیم که سخت‌ترین دوره بارداری است. با این حال ما در این مقاله کوشیدیم تا به بررسی نکات سه ماهه اول بارداری اشاره کنیم و آگاهی‌‌های لازم را به شما بدهیم.