تهوع صبحگاهی، یکی از اولین علائم و نشانه‌هایی است که بارداری مادر را نشان می‌دهد، همچنین از اولین شکایت‌های بارداری است که اکثر مادران آن را تجربه می‌کنند. حالت تهوع که مادران باردار در سه ماه اول بارداری به شدت با آن مواجه می‌شوند، به عنوان “بیماری صبحگاهی” شناخته می‌شود. برخی از اقدامات احتیاطی و تغییر در سبک زندگی وجود دارد که می‌تواند به رفع یا کاهش این بیماری کمک شایانی کند.
مادران باردار به خصوص آنهایی که به تازگی از بارداری خود مطلع شده‌اند، در مورد تهوع صبحگاهی که خود را به صورت تهوع و استفراغ در دوران بارداری نشان می‌دهد کنجکاو هستند و سوالات زیادی از جمله اینکه تهوع صبحگاهی در بارداری از چه زمانی شروع می شود؟ چگونه تهوع صبحگاهی در دوران بارداری را کاهش دهیم؟ چه عواملی سبب ایجاد حالت تهوع صبحگاهی می‌شود؟ و غیره دارند که در این مقاله بررسی شده است.
آنچه در این مقاله خواهید خواند
زمان شروع حالت تهوع صبحگاهی در بارداری
تهوع صبحگاهی در دوران بارداری معمولا از هفته ششم بارداری شروع می‌شود. شکایت از حالت تهوع ممکن است در هفته هشتم بسیار شدیدتر شود و تا سه ماهه دوم بارداری (از هفته سیزدهم و چهاردهم) ادامه دارد. شکایت از حالت تهوع در واقع نه صورت یکباره بلکه به تدریج ناپدید می‌شود. در موارد نادری نیز حالت تهوع صبحگاهی، در تمام دوران بارداری ادامه می‌یابد.
عوامل احتمالی حالت تهوع صبحگاهی
حالت تهوع صبحگاهی یک بیماری بسیار شایع در دوران بارداری است. تهوع مادران باردار باعث سوء تغذیه و کم آبی بدن می‌شود. برخی از زنان باردار که اغلب این مشکل را تجربه می‌کنند، ممکن است مجبور شوند برای مدت طولانی در بیمارستان بمانند. علت دقیق تهوع و استفراغ مشاهده شده در دوران بارداری هنوز مشخص نشده است. اما تصور می‌شود که تهوع صبحگاهی با تغییرات فیزیکی و شیمیایی ناشی از بارداری اتفاق می‌افتد. نکته قابل توجه این است که برخی عوامل تشدید کننده و محرک حالت تهوع صبحگاهی هستند که در ادامه به آن می‌پردازیم.
افزایش برخی از هورمون‌ها
هورمون‌های HCG که به عنوان هورمون بارداری نیز شناخته می‌شود و استروژن که در اثر بارداری در خون افزایش می‌یابند، به موازات آن حالت تهوع و استفراغ را نیز افزایش می‌دهد. احتمال داده می‌شود که این هورمون‌ها مرکز تهوع در مغز را تحریک می‌کنند، زیرا حالت تهوع و استفراغ به‌ویژه در مواردی مانند حاملگی چندقلویی بسیار شدیدتر است.
خستگی روحی و جسمی
در دوران بارداری، مادران باردار تغییرات فیزیکی و عاطفی بسیار زیادی را تجربه می‌کنند. خستگی ناشی از استرس روحی و جسمی توسط مادران باردار نیز باعث افزایش حالت تهوع صبحگاهی و استفراغ می‌شود.
حساسیت به بو
افزایش حساسیت بو در این دوره اهمیت پیدا می‌کند. سیگار، غذا، عطر و بوی شدید عرق که به دلیل این حساسیت ایجاد می‌شود از عوامل مهم در تهوع و استفراغ مادران باردار است. بوهای تند می‌تواند رفلکس مادر باردار را فعال کرده و باعث استفراغ شوند. لازم به ذکر است که تحقیقات نشان داده است که این وضعیت توسط هورمون استروژن ایجاد می‌شود. از طرفی باکتری که باعث زخم معده می‌شود نیز در افزایش تهوع و استفراغ بارداری نقش مهمی دارد.
قرص ضد بارداری
برخی از دیگر عواملی که می‌تواند مشکل تهوع و استفراغ در دوران بارداری را افزایش دهد، استفاده از قرص‌های ضدبارداری در مادرانی است که قبل از بارداری از آن استفاده می‌کردند. اگر مادران به دلیل مصرف این قرص حالت تهوع داشتند، ممکن است در دوران بارداری دچار مشکلات تهوع و استفراغ بیشتری شوند.
کمبود ویتامین
در آخر کمبود ویتامین B6 و تغییر متابولیسم کربوهیدرات در دوران بارداری از دیگر دلایلی است که باعث تهوع و استفراغ بارداری می‌شود.
عوامل موثر در درمان حالت تهوع صبحگاهی
شدت تهوع صبحگاهی در دوران بارداری ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. در طول دوره‌های قاعدگی نیز مانند دوران بارداری به دلیل تغییرات هورمونی در بدن ممکن است این حس را تجربه کنید. در دوران بارداری و با گذشت زمان و عادت کردن بدن مادر باردار به هورمون‌های جدید، حالت تهوع کاهش یافته و ناپدید می‌شود. اگر می‌خواهید حالت تهوع و استفراغ را که از عوارض حالت تهوع صبحگاهی هستند به حداقل برسانید، راه‌های ساده و مؤثر زیادی وجود دارد که می‌توانید انجام دهید. مهم‌ترین آن‌ها تغییر سبک زندگی و عادات غذایی است که در اینجا به تفصیل به آن پرداخته‌ایم.
خواب کافی
در این دوران به زنان باردار توصیه می‌شود ساعات استراحت خود را افزایش دهند. هر زمان که می‌توانید استراحت کنید زیرا شاید طبق عادات گذشته احساس کنید که به مقدار مشخصی در خواب بوده‌اید و این کافی است اما بدن شما از نظر فیزیکی و روحی بسیار بیشتر از گذشته تحت فشار و خستگی قرار دارد به همین خاطر توصیه می‌شود تا حد امکان ساعت خواب خود را افزایش دهید.
تغییر الگوی غذایی
برای به حداقل رساندن حالت تهوع و استفراغ، باید سبک زندگی و الگوهای غذایی تغییر کند و روزانه پنج یا شش وعده غذا بخورند. وعده‌های غذایی باید بدون چربی، بدون ادویه و بر پایه پروتئین و کربوهیدرات باشد. گرسنگی نکشید، وعده‌های غذایی روزانه را حذف نکنید. با افزایش تعداد وعده‌های غذایی در روز، وعده‌های شما کوچک‌تر شده و به جای سه وعده سنگین و بزرگ به پنج یا شش وعده تقسیم می‌شوند که این در بسیاری از موارد م تواند برای بدن مادر مفیدتر و راحت‌تر باشد. همچنین بعد از غذا دراز نکشید و پیاده روی سبک در خانه انجام دهید.
مصرف مایعات
مایعات را باید بین وعده‌های غذایی مصرف کنید، نه قبل یا در حین غذا. در طول روز مایعات به خصوص آب فراوان بنوشید. مراقب باشید از نوشیدنی‌های اسیدی که می‌توانند باعث نفخ معده شوند دوری کنید. در این دوران آب پرتقال و لیمو را ترجیحا مصرف نکنید، زیرا اسید معده را افزایش می‌دهند.
استفاده از غذاهای شور در صبح
می‌توانید به محض بیدار شدن از خواب، غذاهای شور مانند کراکر شور، نان سوخاری و نخود برشته مصرف کنید. اینها را در کنار تخت خود نگه دارید و قبل از بلند شدن چند عدد بخورید. پانزده دقیقه پس از مصرف این غذاها از رختخواب خارج شوید، این ممکن است معده شما را آرام کند.
زنجبیل
به طور کلی در دوران بارداری باید از دمنوش های گیاهی بدون اجازه پزشک، خودداری کنید. زنجبیل مکملی است که هم اثربخشی و هم قابلیت اطمینان آن در مطالعات ثابت شده است. با این حال، مهم‌ترین مسئله در مکمل‌های گیاهی، مصرف در محدوده ایمن و دوز مجاز است. زنجبیل به دلیل جلوگیری از حالت تهوع و اثر تسکین دهنده معده، به ویژه در بین مادران باردار مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بنابراین در صورت تهوع و ناراحتی معده، به خصوص بعد از سه ماهه اول بارداری، می‌توانید با نصف گرم (قاشق چایخوری) زنجبیل یک تا دو بار در روز یک چای خوش طعم برای خود تهیه کنید. مقدار زنجبیل در زنان باردار نباید بیش از یک گرم در روز افزایش یابد. مصرف آن در ساعات صبح که حالت تهوع بیشتر است بسیار مفید خواهد بود. علاوه بر حالت تهوع صبحگاهی، برای سرماخوردگی، گلودرد و سرفه‌های خفیف نیز می‌توانید از چای زنجبیل با لیمو و عسل استفاده کنید.
نفس کشیدن صحیح
هنگامی که احساس تهوع می‌کنید، از طریق بینی نفس بکشید و از دهان خارج کنید. انجام مکرر این کار باعث می‌شود در ابتدا حس آرامش بیشتری داشته باشید و سپس از فکر حالت تهوع خارج شوید.
هوای محیط
از مکان‌های گرم خودداری کنید زیرا ممکن است حالت تهوع صبحگاهی شما را افزایش دهند. صبح که از خواب بیدار می‌شوید هوای اتاق‌ها را تهویه کنید. هر از گاهی بیرون بروید تا هوای تازه بگیرید، پیاده‌روی سریع ممکن است برای شما مفید باشد. از بوهایی که فکر می‌کنید باعث تهوع می‌شوند دوری کنید. پیشنهاد می‌شود رایحه‌های خوشبو مانند لیمو، پرتقال یا نعناع را استشمام کنید.
دوره فشار روی معده
حتی اگر بعد از هفته چهاردهم حالت تهوع صبحگاهی را تجربه نکنید، ممکن است به تدریج احساس کنید که معده شما ناراحت است. این ممکن است باعث شود فکر کنید که به حالت‌های سخت روزهای اول باز می‌گردید. نگران نباشید، فشارها و دردهای ظریفی که در شکم خود احساس می‌کنید نشان دهنده بازگشت به آن دوره نیست. از آنجایی که بافت‌های رحم شما، متناسب با رشد کودک شما منبسط می‌شوند، ممکن است در مراحل بعدی بارداری دردهایی شبیه به درد معده داشته باشید. به خصوص از هفته سی و دوم به بعد میزان خون در بدن شما افزایش می‌یابد. با این افزایش حجم، رحم شما می‌تواند به دیافراگم و معده فشار وارد کند. این ممکن است باعث درد معده یا حالت تهوع شود.
موارد رایج در حالت تهوع صبگاهی
موارد رایجی که باعث افزایش تهوع و استفراغ در دوران بارداری می‌شوند عبارتند از، زنانی که قبل از بارداری از قرص‌های ضدبارداری استفاده می‌کردند و به دلیل مصرف این قرص دچار حالت تهوع می‌شدند، در معرض خطر ابتلا به مشکلات تهوع و استفراغ در دوران بارداری هستند. زنان با سابقه میگرن ممکن است در دوران بارداری دچار حالت تهوع و استفراغ شوند. این حالت در زنانی که بیماری حرکت را تجربه می‌کنند نیز بسیار شایع است. همچنین حالت تهوع و استفراغ در مادران جوان باردار و زنانی که اولین بارداری خود را تجربه می‌کنند بسیار زیاد مشاهده می‌شود.
اثر حالت تهوع صبحگاهی بر مادر
علائم اصلی تهوع صبحگاهی شامل حالت تهوع، استفراغ و از دست دادن اشتها است. علاوه بر این علائم، بیشتر مادران باردار حساسیت بیشتری نسبت به بوهای خاص پیدا می‌کنند. حتی بوی غذا یا عطر مورد علاقه او می‌تواند برای زن باردار آزاردهنده باشد و تمایل مادر باردار به حالت تهوع و استفراغ را افزایش دهند. افزایش دمای بدن، تعریق، خستگی مفرط و استرس نیز می‌تواند باعث تهوع و استفراغ شود. بوی خاص بوی تند می تواند رفلکس مادر باردار را فعال کرده و میل او به استفراغ را افزایش دهد.
اگرچه نادر است، اما علائم تهوع صبحگاهی می‌تواند بسیار شدیدتر نیز باشد. در موارد شدیدتر تهوع صبحگاهی، استفاغ می‌تواند چندین ساعت در روز ادامه داشته باشد. برخی از مادران باردار ممکن است بیش از سه بار در روز استفراغ کنند. همچنین ادرار بسیار کم، ادرار تیره، سرگیجه و کاهش وزن بیش از پنج کیلوگرم نیز در موارد شدید تجربه می‌شود. همه اینها می تواند باعث سوء تغذیه مادر و کم آبی بدن شوند. این وضعیت ممکن است نیاز به نظارت و درمان پزشکی داشته باشد. اگر حالت تهوع صبحگاهی شدید و استفراغ مداوم دارید، حتما باید با پزشک خود مشورت کنید.
اثر حالت تهوع صبحگاهی بر نوزاد
برخی از مادران باردار ممکن است نگران باشند که تهوع و استفراغ ممکن است بر سلامت جنین تأثیر منفی بگذارد. با این حال، گرچه حالت تهوع صبحگاهی در دوران بارداری عضلات شکم مادر باردار را تحت فشار قرار می‌دهد و باعث درد در آن ناحیه می‌شود، اما به نوزاد آسیبی نمی‌رساند.
برخی دیگر از مادران باردار ممکن است حالت تهوع صبحگاهی را تجربه نکنند. رایج ترین سوالات در این زمینه این است که آیا حالت تهوع در دوران بارداری نشان دهنده سلامت نوزاد است؟ و اگر این حالت را تجربه نکرده‌اند، نشانه‌ای از بروز مشکل نیست؟ پاسخ این است که نداشتن حالت تهوع صبحگاهی در برخی از مادران کاملا طبیعی تلقی می‌شود، درست مانند داشتن حالت تهوع در دوران بارداری. عدم وجود حالت تهوع صبحگاهی توسط مادر، نشانگر رشد کودک یا وجود مشکلی در روند بارداری نیست و ارتباطی با سالم بودن یا نبودن بارداری ندارد.
کلام پایانی
حالت تهوع صبحگاهی یکی از علائم بارداری است که بسیاری از زنان باردار آن را تجربه می‌کنند. علت این حالت تهوع هورمونی به نام HCG است که توسط جفت در حال رشد تولید می‌شود. اگرچه این هورمون با اطمینان از اینکه بارداری سالم و راحت است، شما را برای تغییرات آماده می‌کند، اما درها را برای حالت تهوع در دوران بارداری نیز باز می‌کند. ما نمی‌توانیم حالت تهوع در دوران بارداری را تنها با این توجیه کنیم. استرس، خستگی، قند خون پایین و کمبود ویتامین B6 نیز باعث می‌شود که معده شما خیلی سریع حالت تهوع پیدا کند. به یاد داشته باشید، شما باردار هستید و بدن شما ممکن است حساس‌تر از حد معمول باشد و واکنش متفاوتی نشان دهد.
نگران نباشید، خوشبختانه راه‌هایی برای رفع حالت تهوع در دوران بارداری وجود دارد. در طول هشت هفته اول، باید از مواد غذایی و سایر بوهایی که باعث تهوع شما می‌شود دوری کنید و وعده‌های غذایی کوچک و مکرر بخورید. در این دوران نوشیدن مکرر مایعات را برای رفع حالت تهوع فراموش نکنید. بوییدن پوست لیمو و پرتقال، برگ نعناع یا استفاده از اسانس آن‌ها نیز می‌تواند به حالت بهتر شما کمک کند.