علائم، دلایل و درمان افسردگی بارداری

دوران حاملگی از مقاطع خوشایند زندگی هر زنی محسوب می‌شود. این مقطع برای بسیاری از زنان پر از نگرانی، اضطراب، و افسردگی بارداری است. حدود ۱۴ الی ۲۳ درصد زنان باردار دارای علائم افسردگی هستند. در بیشتر مواقع افسردگی در این دوران به درستی تشخیص داده نمی‌شود، و آن را یک بهم ریختگی هورمونی می‌دانند. این تصور اشتباه بوده و امکان دارد به مادر و جنین آسیب وارد کند. این عارضه علائم خاصی دارد که پس از مشاهده باید به روانشناس مراجعه کنید.

آشنایی بیشتر با افسردگی بارداری

دوران بارداری برای هر زنی از اهمیت بالایی برخوردار است، که این دوران فشار و استرس بالایی دارد. در این دوران برخی از بانوان دچار افسردگی بارداری می‌شوند. بخاطر برخی تغییرات مغز که به دلیل تغییرات هورمونی ایجاد می‌شوند، در خلق و خو تغییراتی ایجاد می‌کند. این نوع تغییرات هورمونی باعث می‌شود تا اضطراب و استرس افزایش پیدا کند.

بسیاری از بانوان فکر می‌کنند در دوران بارداری لحظات خوشی را باید داشته باشند، به همین دلیل از ابراز ناراحتی خودداری می‌کنند. برخی از این افراد دچار عذاب وجدان می‌شوند که شاید این افسردگی بارداری ناشی از دوست نداشتن جنین است. افسردگی نه تنها در این دوران بلکه در هر دوره‌ای از زندگی امکان دارد، رخ دهد. در این دوران به احساسات و حالات روحی خود توجه کنید.

درمان نشدن افسردگی در این دوران امکان دارد بر سلامتی مادر و یا جنین تأثیرات منفی داشته باشد. هر زمان که در این دوران علائم افسردگی را مشاهده کردید، بلافاصله به روانشناس متخصص مراجعه نمائید، به این صورت عوارض افسردگی هر چه سریعتر کاهش پیدا می‌کند. افسردگی بارداری به راحتی تشخیص داده شده و درمان می‌شود.

علائم افسردگی بارداری

زنانی که افسردگی بارداری دارند، امکان دارد به مدت دو هفته و یا بیشتر علائم آن را تجربه کنند. پس از مشاهده این علائم نباید به آن بی‌توجه باشید.

• غمگین بودن
• نداشتن تمرکز
• خواب خیلی زیاد و خیلی کم
• نداشتن رغبت نسبت به فعالیت‌های مورد علاقه
• فکر مکرر مربوط به مرگ، خودکشی، و…
• اضطراب و استرس
• احساس گناه
• تغییرات در عادت‌های غذایی

دلایل افسردگی در دوران بارداری

دلایل افسردگی بارداری در هر دوره از حاملگی متفاوت است. در واقع می‌توان ذکر کرد زنانی که در سه ماهه اول افسردگی را تجربه می‌کنند، امکان دارد به دلایل متفاوت‌تر از این در ماه نهم افسرده شوند. دلایل افسردگی مادران در سه ماهه‌های مختلف به شرح زیر است.

دلایل افسردگی در سه ماهه اول بارداری

سه ماه اول مهم‌ترین دوره برای هر مادری به ویژه مادرانی که بار اول بارداری را تجربه می‌کنند، محسوب می‌شود. اگر بارداری به صورت ناخواسته باشد، مادر شوکه شده و فشار روانی فراوانی را تحمل خواهد کرد. شاید از لحاظ بدنی مادر نشانه‌های بارداری نداشته باشد، اما افسردگی بسیار شایع است. از مهم‌ترین دلایل افسردگی در دوران حاملگی می‌توان به نتیجه مثبت آزمایش اشاره کرد. هر زنی با دیدن نتیجه مثبت آزمایش بارداری امکان دارد ترس و استرس داشته باشد.

به ویژه مادرانی که آمادگی بارداری نداشته و به صورت ناخواسته باردار می‌شوند، با دریافت جواب مثبت از آزمایشگاه امکان دارد برای آن‌ها تپش قلب، ترس و وحشت شدید و یا حتی افسردگی را به همراه داشته باشد. از دلایل دیگر افسردگی در این سه ماهه آغاز ترشح هورمون‌ها است. ترشح این هورمون‌ها از مادر و جنین محافظت می‌کند. هورمون گنادوتروپین جفتی انسان در سه ماهه اول بارداری به شدت ترشح آن افزایش پیدا می‌کند که این یکی از هورمون‌های مهم حاملگی محسوب می‌شود.

ترس از عدم کنترل امور و استرس آینده از دیگر دلایل افسردگی در این سه ماهه بارداری محسوب می‌شود. امکان دارد اتفاقات پیش‌بینی نشده‌ای رخ دهد که اعصاب مادر را به هم ریخته و کنترل امور از دست او خارج شود. این عوامل ذکر شده زمینه ساز احساس ترس، استرس و ناامیدی در مادر شده و به سمت افسردگی سوق پیدا خواهد کرد.

دلایل افسردگی در سه ماهه دوم بارداری

میزان ترشح هورمون گنادوتروپین در سه ماهه دوم بارداری کاهش پیدا کرده و یا به صورت کامل قطع می‌شود و مادران احساس بهتری در این دهه تجربه می‌کنند. بسیاری از مادران در سه ماهه دوم بارداری می‌توانند خوراکی‌هایی که تمایل دارند، را میل کنند. در این دوره سقط خطر سقط جنین مادر را تهدید نمی‌کند. برخی از دلایل وجود دارند که باعث افسردگی در این سه ماهه می‌شوند، تعیین جنسیت یکی از دلایل آن است.

با وارد شدن به ماه چهارم بارداری یک استرس کوچک برای مادران وجود دارد. برخی از مادران یا خود و یا تحت فشار همسر تمایل دارند تا جنسیت جنین آن‌ها پسر یا دختر باشد. به همین خاطر در زمان مشخص شدن قطعی جنسیت جنین اضطراب دارند. بین هفته‌های ۱۵ تا ۱۷ بارداری پزشک برخی از آزمایشات لازم را تجویز می‌کند که برای تشخیص و ارزیابی احتمال وجود نقض‌های مادرزادی در جنین است.

جواب این آزمایش‌ها هرگز به صورت کامل و دقیق نبوده حتی در صورتی که مشکلی نباشد، در زیر برگه ذکر می‌شود که این نتایج قطعی نیست. اگر نتایج نیاز به آزمایش‌های بیشتر باشد، استرس بیشتری برای مادر به همراه دارد. برخی از آقایان در این سه ماهه ارتباط خود را از همسر کمرنگ می‌کنند و این باعث افسردگی مادران خواهد شد.

دلایل افسردگی در سه ماهه سوم بارداری

برای به دنیا آمدن نوزاد زمان زیادی نمانده است. در این سه دهه باید از هر کار استرسی دوری کنید. پس از گذشت ۶ ماه حمل بچه واقعاً سخت است که در این سه ماهه مادر واقعاً خسته شده است. در این دوران وزن آن به شدت افزایش پیدا کرده و شکم بسیار بزرگ شده است.

در قسمت لگن یا قسمت‌های دیگر بدن امکان دارد احساس درد را تجربه کند و بسیاری دیگر از مشکلاتی که در این دوران وجود دارد، پس طبیعی است که خسته شده باشید. در کنار خستگی و عصبانیت باید یک مادر‌امیدوار و قوی باشید. در سه ماهه سوم بارداری خستگی و ترشح هورمون‌ها باعث ایجاد افسردگی بارداری می‌شود که نباید به آن بی‌توجه باشید.

درمان افسردگی دوران بارداری

سؤالی که برای اکثر مادران باردار ایجاد می‌شود، این است که آیا افسردگی بارداری قابل درمان است یا خیر؟ در پاسخ به این سؤال باید ذکر کنیم که افسردگی حاملگی نیز همانند دیگر بیماری‌های روانشناختی درمان می‌شود و یا حداقل می‌توان علائم آن را کاهش داد. در صورتی که افسردگی به موقع و به درستی تشخیص داده شود، می‌توانید با کمک یک درمانگر آن را درمان کنید.

برای غلبه بر افسردگی روش‌ها و تکنیک‌های مختلفی وجود دارد که کمک‌کننده هستند. با این وجود به خاطر بارداری پزشکان سعی می‌کنند تا از دارو‌ها استفاده نکرده و تنها از روند‌های درمانی حمایتی استفاده کنند. در صورتی که شدت افسردگی وخیم باشد، امکان دارد دارو درمانی توصیه شود.

روان درمانی افسردگی دوران بارداری

داشتن افسردگی در زمان بارداری یا پس از زایمان بسیار شایع بوده و بسیاری از مادران با آن درگیر هستند. با توجه به این موضوع شما باید خجالت و یا شرم را کنار بگذارید و نسبت به مشکلی پیش آمده به صورت منطقی برخورد کنید. حتماً به یک روانشناس یا روانپزشک مراجعه نمایید. روان درمانی شخصی به شما کمک می‌کند تا علائم افسردگی را کاهش دهید؛ همچنین در صورت خفیف بودن آن را درمان خواهد کرد.

در این روش کار‌ها را زمانبندی کرده از میوه‌ها و سبزیجات تازه استفاده کنید. در طی شبانه روز به ویژه شب حداقل ۸ ساعت خواب کافی داشته باشید. یوگا، افکار مثبت، انجام کار‌های مورد علاقه، پیاده‌روی روزانه، مصرف منظم ویتأمین‌ها بسیار کمک‌کننده هستند. گروه‌های حمایتی، روان درمانی که افسردگی شما خفیف است، نیز بسیار کمک‌کننده است.

حضور مادر در کنار دیگر زنانی که چالش‌های مشابه دارند، بسیار کمک می‌کند. از روش‌هایی که برای درمان افسردگی بارداری استفاده می‌شود؛ نور درمانی است که به نام فتوتراپی نیز شناخته می‌شود. این روش از روش‌های جدید و آسان برای درمان افسردگی بارداری محسوب می‌شود. نور درمانی با کمک نور به همراه طول موج‌های مشخصی افسردگی را به صورت کامل درمان خواهد کرد.

روش‌های طبیعی برای درمان افسردگی بارداری

با توجه به اینکه مصرف دارو‌های ضد افسردگی در دوران حاملگی عوارض دارد، بسیاری از مادر‌ها به دنبال راه‌های طبیعی برای درمان این عارضه هستند. برای درمان افسردگی خفیف حضور در گروه‌های حمایتی، روان درمانی و نوردرمانی بسیار کمک‌کننده است. برخی از روش‌های طبیعی برای درمان افسردگی بارداری به شرح ذیل هستند:

رژیم غذایی و تغذیه

برخی از خوراکی‌ها با تغییرات خلقی، توانایی برخورد با استرس و همچنین شفافیت ذهنی ارتباط دارد. اگر در رژیم‌های غذایی میزان زیادی، کافئین، شکر، کربوهیدرات‌های فراوری شده، افزودنی‌های مصنوعی و میزان کمی پروتئین باشد، باعث ایجاد مشکلات روحی و جسمی خواهد شد. سوخت و ساز بدن خود را توسط غذا‌های مناسب که باعث حال خوب شما می‌شود، تأمین کنید.

اسید‌های چرب امگا ۳

امگا ۳ در رفع تعداد بسزایی مشکلات پزشکی نقش ویژه‌ای دارد. مصرف روزانه امگا ۳ و روغن‌های ماهی علائم افسردگی را کاهش خواهد داد. روغن‌های ماهی باید بدون جیوه بوده و میزان مصرف آن را با پزشک در میان بگذارید.

درمان‌های گیاهی

بسیاری از مکمل‌های ویتأمینی و گیاهی شناخته شده وجود دارد که بر خلق و خو بسیار مؤثر است. بسیاری از گیاهان به عنوان داروی ضد افسردگی شناخته می‌شوند. دوز مصرفی این دارو‌ها باید توسط پزشک مشخص شود.

استراحت کافی

کمبود خواب بر روی توانایی جسمی و روحی بدن جهت رویارویی با اضطراب تأثیر دارد. در دوران بارداری یک برنامه خواب منظم برای خود تعیین کنید، به این صورت به خوابیدن و بیدار شدن در ساعاتی معین عادت خواهید کرد.

دارو درمانی افسردگی دوران بارداری

استفاده از دارو برای افسردگی بارداری در دوران بارداری منع پزشکی دارد. از دارویی که در این دوران استفاده می‌کنید، اطمینان داشته باشید که برای جنین شما ضرری نداشته و حتماً باید تحت نظر دکتر زنان باشید. هر دارویی که در این دوران استفاده کنید، از طریق جفت به جنین انتقال پیدا خواهد کرد. در صورتی که افسردگی شما پیشرفته نیست، با روش‌های طبیعی برای درمان آن اقدام کنید. برخی از دارو‌های مجاز ضد افسردگی در دوران حاملگی به شرح زیر هستند.

مهار‌کننده‌های باز جذب سروتونین

برای مادران باردار که افسردگی حاد دارند، این دارو تجویز می‌شود که شامل سیتالوپرام، فولوکستین یا سرترالین است. از این دارو‌ها به ویژه سرترالین امکان دارد پس از زایمان خونریزی شما را افزایش دهد. زایمان زودرس و وزن پایین نوزاد در زمان تولد از عوارض این دارو‌ها محسوب می‌شود.

مهارکننده‌های باز جذب سرتونین و نوراپی نفرین

این دسته از دارو‌ها شامل دولوکستین و ونلا فاکسین است که برای مادران باردار تجویز می‌شوند. استفاده از این دارو‌ها پس از زایمان خونریزی بالایی را به همراه دارد.

دارو‌های ضد افسردگی سه حلقه‌ای

از جمله دارو‌هایی ضد افسردگی سه حلقه‌ای می‌توان به نورتریپتیلین‌ها اشاره کرد. در صورتی که دارو‌های دیگر برای مادران باردار کارساز نباشد، باید به سراغ این دارو‌ها برود که اگر این دارو‌ها در سه ماهه‌های دوم و سوم مصرف شود، پس از زایمان خونریزی افزایش پیدا خواهد کرد.

استفاده از دارو در افسردگی حاد توصیه می‌شود، اما در سه ماهه اول بارداری هیچ پزشکی استفاده از این دارو‌ها را تجویز نخواهد کرد. بعد از چهار ماه در صورت لزوم استفاده از دارو توسط پزشک متخصص توصیه می‌شود. در ماه‌های پایانی بارداری استفاده دارو‌های ضد افسردگی را قطع کنید تا علائم آن بر نوزاد تأثیر نداشته باشد.

اقدامات لازم در دوره افسردگی بارداری

از در میان گذاشتن احساس خود با ماما یا پزشک خجالت نکشید برخی از زنان در زمانی که همه از آن‌ها توقع شادی دارند، احساس ناراحتی یا گناه دارند. متخصصان مراقبت‌های بهداشتی مادران باردار را قضاوت نخواهند کرد. افسردگی یک وضعیت سلامت روان محسوب می‌شود.

داشتن افسردگی تقصیر شما نیست و به راحتی نمی‌توانید عبور کنید. متخصصان مراقب‌های مراقبت‌های بهداشتی برای درمان و حمایت مناسب شما کمک می‌کنند که بتوانید از خود و جنین خود محافظت کنید. صحبت کردن درباره افکار و احساسات شما دشوار است، می‌توانید بنویسید و یا کسی را همراه خود داشته باشید که به پزشک و در میان بگذارد.

نکته بسیار مهمی که باید در نظر بگیرید این است که به فردی اطلاع دهید تا در اسرع وقت که نیاز به کمک داشته باشید، بتواند در کنار شما باشد. اگر در گذشته افسردگی داشته باشید، باید حتماً به ماما یا پزشک اطلاع دهید؛ چرا که امکان دارد در دوران بارداری و یا پس از زایمان احتمال ابتلا به افسردگی برای شما بیشتر باشد. پزشکان به شما کمک می‌کنند و بهترین حمایت را جهت کاهش احتمالی ابتلای مجدد به افسردگی به شما عزیزان ارائه خواهند داد.

آسیب احتمالی افسردگی در بارداری به فرزند

در صورتی که افسردگی درمان نشود، مادر و فرزند را به خطر میاندازد؛ همچنین باعث سوء تغذیه، مصرف الکی، سیگار کشیدن، و… می‌شود. این عوامل باعث زیمان زودرس، وزن پائین جنین در زمان تولد می‌شود. در صورتی که زنی دارای افسردگی باشد، توان انگیزه لازم برای مراقبت از خود و جنین را ندارد.

فرزندانی که از مادران افسرده متولد شوند، امکان دارد فعالیت و آرامش آن نسبت به بچه‌های متولد شده از مادران سالم کمتر باشد. درمان افسردگی در دوران بارداری هم برای مادر و هم برای جنین از اهمیت بالایی برخوردار است.

افسردگی پس از بارداری

بسیاری از خانم‌هایی که پس از زایمان افسردگی دارند، علائم افسردگی را در دوران بارداری احساس کرده ولی توجهی به آن ندارند. افسردگی بارداری و افسردگی پس از زایمان علائم یکسانی دارند، و زن باردار در هر دو نوع افسردگی شرایط مشابهی را دارند. این نوع افسردگی نیز به دلیل تغییرات هورمونی، عوامل محیطی و ژنتیکی و… است.

پس از زایمان در ماه‌های ابتدایی بعد از تولد نوزاد افسردگی بیشتر بروز پیدا می‌کند. در صورتی که برای درمان افسردگی اقدام نکنید، امکان دارد تا یک سال ادامه پیدا کند. در صورتی که در دوران بارداری افسردگی و اضطراب تجربه کنید، احتمال افسردگی پس از زایمان بسیار زیاد است.

اثرات افسردگی بارداری بر جنین

در صورتی که افسردگی بارداری درمان نشود، بر روی جنین تأثیرات غیر قابل جبرانی خواهد داشت. تغذیه ضعیف، مصرف الکل و سیگار، در اثر افسردگی رخ می‌دهد. تمامی این موارد بر رشد و سلامت جنین تأثیرات بدی دارد و امکان دارد باعث تولد کودک نارس با وزن پایین خواهد شد. افسردگی را در دوران بارداری درمان کنید، در غیر این صورت تا پس از زایمان ادامه پیدا می‌کند.

رابطه مادر و نوزاد نیز تحت تأثیر افسردگی قرار گرفته و مشکل ایجاد می‌شود. نوزادان در مرحله‌های اولیه رشد نیاز به برقراری رابطه نزدیک با مادر دارند، در صورتی که بین مادر و نوزاد رابطه خوبی برقرار نشود، امکان دارد آسیب‌های جبران ناپذیری را برای نوزاد به همراه داشته باشد. در دوران بارداری نسبت به علائم افسردگی غافل نباشید.

نکات مهم در افسردگی بارداری

نسبت به افسردگی بارداری بی‌توجه نباشید، جهت درمان افسردگی در این دوران اقدام کنید تا به بعد از زایمان ادامه پیدا نکند. در صورتی که زن دچار افسردگی شود، همراهی همسر و اعضای خانواده بسیار مهم است. برای درمان سریع‌تر افسردگی حاملگی حمایت خانواده بسیار مهم است.

در صورتی که فضای امن و همدلانه ایجاد شود، باعث می‌شود تا فرد علائم خود را مخفی نکرده و احساسات خود را در میان بگذارد. افرادی که افسردگی دارند، باید در فضایی امن و صمیمی قرار بگیرند. از ابراز احساسات در زمان افسردگی خجالت نکشید. در صورتی که این احساسات پس از مدتی ادامه داشته باشد، لازم است تا به روان‌شناس مراجعه کنید.

شیوه و سبک زندگی، مثل تغییر در تغذیه، الگوی خواب منظم، انجام ورزش برای درمان این عارضه بسیار تأثیر دارد. علاوه بر درمان حرفه‌ای باید جهت اصلاح سبک زندگی اقدام نمائید. کار‌ها و فعالیت‌های شدید که باعث خستگی شما می‌شود، در این دوران انجام ندهید. فعالیت‌های مورد علاقه خود را در طی روز انجام دهید. درمان خود را شروع کرده و به آرامی پیش برید.

روش‌های پیشگیری از افسردگی بارداری

افسردگی پریناتال برخی از زنان باردار را تهدید می‌کند. شناخت این ریسک فاکتور‌ها برای جلوگیری از بروز افسردگی بسیار مهم است. برخی از این فاکتور‌ها می‌توان به داشتن سابقه افسردگی، تجربه آزار، بارداری ناخواسته، عوارض دوران بارداری اشاره کرد. رویداد‌های استرس‌زا در زندگی، دیابت، وضعیت اجتماعی و اقتصادی ضعیف از دیگر عوامل خطر احتمالی افسردگی است.

زنان بارداری که دارای این عوامل خطر باشند، در دوران حاملگی باید تحت نظر روانشناس قرار گیرند. از دیگر روش‌های پیشگیری از افسردگی می‌توان به ایجاد یک شبکه حمایتی قوی، تنظیم عادات خواب، تغذیه صحیح با ورزش، انجام فعالیت‌های تفریحی و روش‌های آرامش اشاره کرد. برای درمان افسردگی با خانواده و دوستان خود رابطه داشته و از روابط با افراد فرار نکنید. عدم افسردگی بارداری باعث تبدیل به افسردگی پس از زایمان و… می‌شود.

دارو‌های بی‌خطر برای درمان افسردگی

در زمین بی‌خطر بودن استفاده دارو‌های ضد افسردگی در دوران بارداری و همچنین تأثیر بلند مدت آن‌ها بحث‌های زیادی وجود دارد. برخی از دارو‌هایی که برای درمان ضد افسردگی در دوران بارداری استفاده می‌شوند، امکان دارد برای نوزادان مشکلاتی را به همراه داشته باشد. برخی از این مشکلات می‌توان به نقص عضو، مشکلات قلبی، پرفشاری خون ریوی و همچنین وزن پایین در زمان تولد نوزاد اشاره کرد.

در مواردی که افسردگی خفیف و یا معتدل باشد، می‌توان از طریق گروه‌های حمایتی، روان درمانی و نوردرمانی افسردگی را به صورت مناسب کنترل کرد. اگر افسردگی فرد حاد باشد، باید ترکیبی از روان درمانی و دارو مورد استفاده قرار گیرد. تمامی دارو‌هایی که استفاده می‌کنید، از جفت عبور کرده و در نهایت به بچه یا جنین سرایت خواهد کرد.

اینکه کدام دارو‌ها هیچگونه خطری ندارند و یا کدام دارو خطرآفرین است؟ بسیار سخت و غیر ممکن است. در زمان افسردگی باید مزیت‌ها و خطر‌های هر یک از دارو‌ها را به خوبی بررسی کرد. پزشک سعی می‌کند، دارویی را انتخاب کند که بیشترین کمک را به مادر کرده و برای بچه کمترین خطر را به همراه داشته باشد. در صورتی که استفاده دارو گزینه مناسب برای درمان افسردگی باشد، باید پزشک متخصص زنان و روانپزشک شما یک تیم مشارکت درمانی تشکیل داده و به شما کمک کنند.

کلام پایانی

افسردگی یکی از بیماری‌هایی است که امکان دارد در دوران بارداری مادران را تهدید کند. در برخی مواقع افسردگی امکان دارد علائم و نشانه‌ای نداشته باشد. در صورتی که در هر دوره‌ای از بارداری افسردگی را احساس کردید، بلافاصله به پزشک مراجعه کرده تا درمان آن را آغاز کنید. برای درمان افسردگی بارداری پزشکان حدالامکان سعی می‌کنند تا از روش‌های غیر دارو استفاده کنند. روان درمانی، نوردرمانی برخی از روش‌هایی است که می‌تواند کمک‌کننده باشند. در صورتی که افسردگی وخیم و حاد باشد، باید برای درمان آن از دارو استفاده شود. به هیچ عنوان سرخود از دارو استفاده نکنید. در این دوران استراحت کافی و ورزش می‌تواند به حالت مادر بسیار کمک‌کننده باشد.