بارداری دوقلو یکی از تجربیات شگفت‌انگیز و هیجان‌انگیز زندگی بسیاری از زنان است. از هر 100 زن باردار سه نفر آن‌‌ها مادر دو قلو یا بیشتر می‌شود. این بارداری ممکن است با چالش‌ها و نگرانی‌های متفاوتی همراه باشد. قطعا حمل و تغذیه دو جنین بسیار متفاوت‌تر از یک جنین است. بارداری دوقلو از نظر فیزیولوژیکی و روانی با بارداری تک فرق دارد و نیاز به مراقبت‌های ویژه‌ای دارد. در این مقاله از سیناکر به بررسی علائم، انواع، ریسک‌ها و نکات مهم بارداری دوقلو می‌پردازیم.
آنچه در این مقاله خواهید خواند
علائم بارداری دوقلو
علائم حاملگی دوقلو در کل شبیه بارداری‌های معمولی هستند اما ممکن است کمی تفاوت نیز وجود داشته باشد. برخی از علائم شایع بارداری دوقلو عبارتند از:
- افزایش وزن بیش از حد: زنان باردار دوقلو معمولا در ابتدای بارداری، افزایش وزن بیشتری نسبت به زنان باردار تک فرزند تجربه میکنند. این موضوع به دلیل افزایش حجم خون، مایعات و جفت‌های بارداری است.
- تورم شدید: تورم یا ورم در دست‌ها، پاها و صورت یکی از علائم رایج بارداری است. اما در بارداری دوقلو ممکن است تورم شدیدتر و زودتر از معمول باشد.
- تهوع و استفراغ شدید: تهوع و استفراغ در بارداری به دلیل افزایش سطح هورمون بتا HCG رخ می‌دهد. در بارداری دوقلو سطح این هورمون بالاتر است و بنابراین تهوع و استفراغ شدیدتر و طولانی‌تر می‌تواند باشد.
- خستگی و بی‌حالی زیاد: خستگی و بی‌حالی در بارداری ناشی از تغییرات هورمونی و مصرف انرژی بیشتر بدن است. در بارداری دوقلو این عوامل دوچندان می‌شوند و بنابراین خستگی و بی‌حالی زیادتر می‌تواند باشد.
- حرکات جنین زیاد: حرکات جنین یکی از نشانه‌های سلامت جنین است. در بارداری دوقلو ممکن است حرکات جنین زیادتر و قوی‌تر از معمول باشد. این به دلیل وجود دو جنین در رحم است که ممکن است با هم تعامل داشته باشند.
- شنیدن دو ضربان قلب: یکی از روش‌های تشخیص بارداری دوقلو استفاده از استتوسکوپ یا داپلر است که با آن می‌توان ضربان قلب جنین را شنید. در بارداری دوقلو ممکن است دو ضربان قلب متفاوت با سرعت‌های مختلف شنیده شود.
موارد گفته شده علائم کلی بارداری دوقلو هستند ولی باز هم نتیجه قطعی و دقیق را حتما باید با سونوگرافی تشخیص بدیم.
پزشک و یا ماما چگونه متوجه دوقلو باردار بودن من می‌شود؟
هنگامی که پزشک و یا ماما شما را معاینه می‌کند، اندازه رحم شما را بدست می‌آورد. رحم زنانی که دوقلو باردار هستند، با توجه به زمان بارداریشان، معمولاً بزرگ‌تر از حدی است که انتظار می‌رود. همچنین در ابتدای بارداری پزشک شما احتمالاً یک آزمایش سونوگرافی برای شما انجام می‌دهد. سونوگرافی از امواج فراصوت جهت تولید تصاویر از درون اندام استفاده می‌کند. با استفاده از این روش می‌توان تشخیص داد که چند جنین در درون رحم درحال رشد هستند.
انواع بارداری دوقلو را بشناسید
بارداری دوقلو می‌تواند به دو صورت باشد، دوقلوی همسان یا دوقلوی غیر همسان. این دو نوع بارداری دوقلو از نظر علت، ریسک و مراقبت‌های لازم با هم تفاوت دارند.
دوقلوی همسان
حاملگی با دوقلوی همسان زمانی اتفاق می‌افتد که یک تخمک توسط یک اسپرم لقاح شود و بعد از چند روز به دو قسمت تقسیم شود. این دو قسمت هر کدام به یک جنین تبدیل می‌شوند که دارای ژنتیک همسان هستند. دوقلوهای همسان همیشه از یک جنس هستند و به یکدیگر شبیه‌تر از دوقلوهای غیر همسان هستند.
دوقلوهای همسان ممکن است یک جفت بارداری (پلنتا) و یک پوشش آمنیوتیک (کیسه آب) داشته باشند یا دو جفت بارداری و دو پوشش آمنیوتیک داشته باشند. این موضوع به زمان تقسیم تخمک بستگی دارد. اگر تقسیم تخمک زودتر از چهار روز پس از لقاح رخ دهد، دو جفت بارداری و دو پوشش آمنیوتیک ایجاد می‌شود. اگر تقسیم تخمک بین چهار تا هشت روز پس از لقاح رخ دهد، یک جفت بارداری و دو پوشش آمنیوتیک ایجاد می‌شود. اگر تقسیم تخمک بعد از هشت روز پس از لقاح رخ دهد، یک جفت بارداری و یک پوشش آمنیوتیک ایجاد می‌شود. این نوع بارداری دوقلو به نام دوقلوی مونوکوریونیک-مونوآمنیوتیک شناخته می‌شود و نادرترین و خطرناک‌ترین نوع بارداری دوقلو است.
ریسک‌های بارداری دوقلوهای همسان
دوقلوهای همسان دارای ریسک‌های خاص خود هستند. برخی از این ریسک‌ها عبارتند از:
- سندرم ترانسفیوژن دوقلو به دوقلو: این سندرم زمانی رخ می‌دهد که یکی از دوقلوها خون بیشتری از دیگری دریافت کند. این باعث می‌شود که دوقلوی دهنده خون کم‌خونی و دوقلوی گیرنده خون فشار خون بالا، آب‌سرا و قلب بزرگ شود. این سندرم می‌تواند منجر به مرگ یا نقص جسمی یکی یا هر دو دوقلو شود.
- سندرم تثبیت دوقلو: این سندرم زمانی رخ می‌دهد که یکی از دوقلوها در رحم رشد نکند و کوچک بماند. این باعث می‌شود که دوقلوی کوچک به دوقلوی بزرگ تثبیت شود و نتواند حرکت کند. این سندرم می‌تواند منجر به مرگ یا نقص جسمی یکی یا هر دو دوقلو شود.
- سندرم تقارن دوقلو: این سندرم زمانی رخ می‌دهد که دوقلوها به یکدیگر متصل شوند و اندام‌های مشترک داشته باشند. این سندرم می‌تواند منجر به مرگ یا نقص جسمی یکی یا هر دو دوقلو شود.
مراقبت‌های دوقلوهای همسان
دوقلوهای همسان نیاز به مراقبت‌های ویژه‌ای دارند. برخی از این مراقبت‌ها عبارتند از:
- معاینات پزشکی مرتب: زنان باردار دوقلو باید به طور منظم به پزشک مراجعه کنند و از سلامت خود و جنین‌های خود اطمینان حاصل کنند. این معاینات می‌توانند شامل آزمایش‌های خون، اندازه‌گیری فشار خون، اندازه‌گیری شکم، سونوگرافی و آمنیوسنتز باشند.
- تغذیه مناسب: زنان باردار دوقلو باید مقدار کافی از کالری، پروتئین، کلسیم، آهن و فولیک اسید مصرف کنند. این مواد غذایی برای رشد و تکامل جنین‌ها ضروری هستند. زنان باردار دوقلو باید از مصرف الکل، سیگار، کافئین و مواد مخدر خودداری کنند.
- استراحت کافی: زنان باردار دوقلو باید به خود استراحت کافی بدهند و از فعالیت‌های سنگین و خسته‌کننده خودداری کنند. استراحت در وضعیت نیمه‌نشسته یا خوابیده بر روی سمت چپ می‌تواند به بهبود خون‌رسانی به رحم و جنین‌ها کمک کند.
- آمادگی روحی: زنان باردار دوقلو ممکن است با استرس، اضطراب، افسردگی و تغییرات خلق و خو مواجه شوند. این عواطف طبیعی هستند و باید با راه‌های سالم مانند صحبت کردن با پزشک، همسر، خانواده یا دوستان، مشاوره، مدیتیشن، تنفس عمیق و فعالیت‌های مورد علاقه مدیریت شوند.
دوقلوی غیر همسان
دوقلوی غیر همسان زمانی اتفاق می‌افتد که دو تخمک متفاوت توسط دو اسپرم متفاوت لقاح شوند. این دو تخمک هر کدام به یک جنین تبدیل می‌شوند که دارای ژنتیک متفاوت هستند. دوقلوهای غیر همسان ممکن است از یک جنس یا جنس‌های مختلف باشند و به یکدیگر شبیه‌تر از برادر یا خواهر عادی هستند.
دوقلوهای غیر همسان همیشه دو جفت بارداری و دو پوشش آمنیوتیک دارند. این نوع بارداری دوقلو به نام دوقلوی دیکوریونیک-دیآمنیوتیک شناخته می‌شود و شایع‌ترین نوع بارداری دوقلو است.
ریسک‌های بارداری دوقلوهای غیر همسان
دوقلوهای غیر همسان دارای ریسک‌های کمتری نسبت به دوقلوهای همسان هستند. اما هنوز ممکن است با برخی از مشکلات مواجه شوند. برخی از این مشکلات عبارتند از:
- زایمان زودرس: زایمان زودرس یعنی زایمان قبل از ۳۷ هفته بارداری. زنان باردار دوقلو احتمال زایمان زودرس بیشتری نسبت به زنان باردار تک دارند. زایمان زودرس می‌تواند منجر به مشکلات تنفسی، گوارشی، عفونی، خونریزی و مرگ نوزادی شود.
- رشد نامتناسب جنین‌ها: رشد نامتناسب جنین‌ها یعنی وقتی یکی از دوقلوها کوچک‌تر از حد طبیعی باشد. این ممکن است به دلیل عدم توازن در توزیع خون و مواد غذایی بین دوقلوها یا بیماری‌های ژنتیکی باشد. رشد نامتناسب جنین‌ها می‌تواند منجر به مشکلات تنفسی، گوارشی، عفونی، خونریزی و مرگ نوزادی شود.
- پره‌اکلامپسی: پره‌اکلامپسی یک بیماری خطرناک است که باعث افزایش فشار خون، پروتئین‌دری در ادرار و تورم در زنان باردار می‌شود. زنان باردار دوقلو احتمال ابتلا به پره‌اکلامپسی بیشتری نسبت به زنان باردار تک دارند. پره‌اکلامپسی می‌تواند منجر به مشکلات قلبی، کلیوی، مغزی و کبدی در مادر و کمبود اکسیژن و تغذیه در جنین‌ها شود.
- زخم شکم: زخم شکم یعنی وقتی پوست شکم زن باردار به دلیل افزایش حجم رحم و جنین‌ها شکافته شود. زنان باردار دوقلو احتمال زخم شکم بیشتری نسبت به زنان باردار تک دارند. زخم شکم می‌تواند باعث درد، خارش، التهاب و عفونت پوست شود.
مراقبت‌های دوقلوهای غیر همسان (ناهمسان)
دوقلوهای غیر همسان نیاز به مراقبت‌های مشابه دوقلوهای همسان دارند. اما ممکن است با توجه به شرایط خاص خود نیاز به مراقبت‌های اضافی داشته باشند. برخی از این مراقبت‌ها عبارتند از:
- تزریق سرم: تزریق سرم یک روش درمانی است که باعث افزایش مایعات بدن می‌شود. این روش می‌تواند به کاهش ریسک زایمان زودرس، پره‌اکلامپسی و رشد نامتناسب جنین‌ها کمک کند.
- تزریق استروئید: تزریق استروئید یک روش درمانی است که باعث افزایش بلوغ ریه‌های جنین‌ها می‌شود. این روش می‌تواند به کاهش ریسک مشکلات تنفسی در جنین‌هایی که زودتر از موعد زاییده می‌شوند کمک کند.
- تزریق فولیک اسید: تزریق فولیک اسید یک روش پیشگیری است که باعث افزایش سطح فولیک اسید در خون می‌شود. این روش می‌تواند به کاهش ریسک نقص مادرزادی در جنین‌ها کمک کند.
چه چیز باعث افزایش احتمال دوقلو باردار شدن یک زن می‌شود؟
عوامل مختلفی می‌توانند احتمال دوقلو باردار شدن یک زن را افزایش دهند. برخی از این عوامل عبارتند از:
- سن: احتمال دوقلوزایی با افزایش سن زنان افزایش می‌یابد. زنان بالای 35 سال بیشتر از زنان زیر 30 سال احتمال دوقلوزایی دارند. با افزایش سن زنان، تخمدان‌ها شروع به تولید تعداد بیشتری تخمک در هر چرخه میکنند. این امر احتمال آزاد شدن چند تخمک در یک چرخه و در نتیجه بارداری دوقلو را افزایش می‌دهد.
- سابقه خانوادگی: اگر مادر یا خواهر یا عمه یا خاله شما دوقلو داشته باشند، احتمال دوقلوزایی شما نیز افزایش می‌یابد.
- ژنتیک: برخی از ژن‌ها می‌توانند احتمال دوقلوزایی را افزایش دهند. دوقلوزایی در میان زن‌های سیاه پوست نسبت به زن‌های آسیایی یا سفید پوست شایع‌تر است.
- بارداری با کمک فناوری‌های باروری: استفاده از فناوری‌های باروری مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF) می‌تواند احتمال دوقلوزایی را افزایش دهد.
- مصرف برخی از داروها: برخی از داروها مانند کلومیفن سیترات (Clomifene citrate) که برای درمان ناباروری استفاده می‌شوند، می‌توانند احتمال دوقلوزایی را افزایش دهند.
- اضافه وزن یا چاقی: زنانی که اضافه وزن یا چاقی دارند، بیشتر از زنانی که وزن طبیعی دارند، احتمال دوقلوزایی دارند. این امر به این دلیل است که چاقی می‌تواند باعث افزایش سطح هورمون‌هایی شود که احتمال آزاد شدن چند تخمک در یک چرخه را افزایش می‌دهند.
- سابقه بارداری دوقلو: زنانی که قبلاً دوقلو داشته‌اند، بیشتر از زنانی که هرگز دوقلو نداشته‌اند، احتمال دوقلوزایی دارند. این امر به این دلیل است که بدن این زنان ممکن است به گونه‌ای تغییر کند که احتمال آزاد شدن چند تخمک در یک چرخه را افزایش دهد.عوامل دیگری نیز وجود دارند که ممکن است احتمال دوقلوزایی را افزایش دهند، اما تحقیقات بیشتری برای تایید این عوامل لازم است.
باید بدانید این موارد معمولاً باعث افزایش احتمال داشتن دوقلوهای غیرهمسان می‌شود و نه دوقلوهای همسان.
زایمان زنانی که دوقلو باردار هستند چگونه خواهد بود؟
این موضوع بستگی به طرز قرار گرفتن جنین‌ها در داخل رحم، سلامت مادر و سلامت بچه ها دارد. اگر شما و جنین‌هایتان در سلامت کامل باشید و نخستین بچه با سر در دهانه رحم قرار گرفته باشد، احتمالاً می‌توانید به طور طبیعی زایمان کنید. و اگر چنین نباشد پزشک شما از روش سزارین برای زایمان استفاده خواهد کرد.
آیا می‌توانم نوزادانم را با شیر خود تغذیه کنم؟
اگر دوست داشته باشید، بله. بیشتر مادران آنقدر شیر دارند که بتوانند از پس شیردهی به دوقلوها برآیند. اگر نوزادهایتان نارس هستند شما می‌توانید شیر خود را بدوشید و ذخیره کنید تا زمانی که قادر به مصرف آن باشند. همچنین می‌توانید به یک متخصص شیردهی یا همان مشاور شیردهی مراجعه کنید و از این طریق یک روش و برنامه شیردهی که مناسب شما و نوزادان شما است تهیه کنید.
نکات مهم بارداری دوقلو
بارداری دوقلو یک تجربه منحصر به فرد و لذت‌بخش است که با توجه به نیاز‌ها و شرایط خاص خود می‌تواند بهتر از آن لذت برد. برخی از نکات مهم بارداری دوقلو عبارتند از:
- انتخاب پزشک مناسب: انتخاب پزشکی که تجربه و دانش کافی در زمینه بارداری دوقلو داشته باشد می‌تواند به اطمینان و آرامش زن باردار کمک کند. پزشک باید قادر باشد که ریسک‌ها و مراقبت‌های لازم را تشخیص و توصیه کند و در صورت نیاز به متخصصان دیگر ارجاع دهد.
- انتخاب بیمارستان مناسب: انتخاب بیمارستانی که دارای تجهیزات و پرسنل کافی و متخصص در زمینه بارداری و زایمان دوقلو باشد می‌تواند به ایجاد امنیت و اعتماد زن باردار کمک کند. بیمارستان باید قادر باشد که در صورت نیاز به انجام عمل جراحی، نگهداری از نوزادان نارس و ارائه خدمات پس از زایمان پاسخگو باشد.
- انتخاب روش زایمان مناسب: انتخاب روش زایمانی که با توجه به شرایط فیزیکی و روحی زن باردار و جنین‌ها مناسب باشد می‌تواند به کاهش درد و ریسک‌های زایمان کمک کند. روش زایمان می‌تواند طبیعی یا سزارین باشد. این موضوع باید با پزشک مشورت شود و عواملی مانند جایگاه جنین‌ها، وزن جنین‌ها، سن بارداری، سلامت مادر و جنین‌ها و تاریخچه زایمان‌های قبلی در نظر گرفته شود.
- انتخاب نام مناسب: انتخاب نام برای جنین‌ها یکی از مراحل شاد و مهم بارداری دوقلو است. انتخاب نام می‌تواند با توجه به جنس، معنی، اصل، مذهب، خانواده و سلیقه زن و شوهر انجام شود. انتخاب نام‌هایی که با هم هماهنگ و متناسب باشند می‌تواند به ایجاد هویت و شخصیت و ارتباط بین دوقلوها کمک کند. اما باید توجه داشت که دوقلوها افراد مستقل و متفاوتی هستند و نباید با یکدیگر مقایسه یا اجبار شوند.
- آمادگی برای پذیرش دوقلوها: آمادگی برای پذیرش دوقلوها یکی از مراحل مهم و چالش‌برانگیز بارداری دوقلو است. آمادگی برای پذیرش دوقلوها می‌تواند شامل تهیه وسایل و لوازم لازم، تنظیم فضای مناسب، برنامه‌ریزی برای مراقبت از خود و دوقلوها، درخواست کمک از خانواده و دوستان، ثبت نام در کلاس‌های آموزشی و گروه‌های حمایتی باشد.
بارداری دوقلو یک فرصت استثنایی است که به زن و شوهر اجازه می‌دهد که دو فرزند را به دنیا بیاورند و از دو برابر عشق و محبت لذت ببرند. با اطلاعات و مراقبت‌های مناسب، می‌توان از این تجربه به بهترین شکل بهره برد و از مشکلات احتمالی جلوگیری کرد.
سخن پایانی
نگهداری و بارداری دوقلو قطعا چالش‌های دوران حاملگی و بعد از آن را چند برابر می‌کند. اما بدانید که لذت و عشقی که تجربه می‌کنید نیز چند برابر است. توصیه می‌کنیم چنانچه به شما خیلی سخت می‌گذرد کمک بگیرید. مراقبت از دوقلوها می‌تواند خسته کننده و امری پراضطراب باشد. می‌توانید از دوستان و خانواده کمک بگیرید. بسیاری از پدر و مادرها با عضویت در گروه‌های پشتیبانی خانواده‌های دارای دوقلو را پیدا میکنند و از این طریق درباره مشکلات و مسائل مشترک با یکدیگر تبادل نظر میکنند.