فشار خون سیستولیک و دیاستولیک یعنی چه؟

خون یک بافت همبند مایع است که با کمک سرخرگ‌ها به تمام قسمت‌های بدن منتقل شده و یک عامل مهم و ضروری در تامین اکسیژن و انرژی اندام‌ها محسوب می‌شود. فشار خون نیز نیرویی است که خون در برابر شریان‌ها وارد می‌کند.

حال ممکن است بپرسید منظور از فشار خون سیستولیک و فشار خون دیاستولیک  (فشار خون سیستولی و دیاستولی) چیست؟ در پاسخ باید بگوییم زمانی که پزشک فشار خونتان را اندازه می‎‌گیرد دو عدد به شما اعلام می‎‌کند. عدد اول که عدد بالاتری است همان فشار سیستولی شما و عدد دوم که مقدار کمتری دارد فشار خون دیاستولی است. هر فرد باید فشار خون طبیعی خود را از 120-90 تا 80-60 میلی متر جیوه حفظ کند؛ چرا که هر گونه کم یا زیاد شدن این اعداد می‌تواند تبدیل به یک مشکل جدی سلامتی شود.

خوب است بدانید تقریبا 40 تا 50 درصد از کل جمعیت جهان به فشار خون مبتلا هستند. بنابراین آگاهی از فشار خون سیستولیک و دیاستولیک و دانستن چگونگی اندازه گیری آن، امر بسیار مهمی تلقی می‌شود. اما معنی این دو عدد چیست و چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟ در ادامه این مطلب از سیناکر با تمامی این موارد آشنا خواهید شد.

فشار خون سیستولیک و دیاستولیک چیست؟

ابتدا قصد داریم تعریف فشار خون سیستولیک و دیاستولیک را شرح دهیم. در حقیقت وقتی قلب شما می‌تپد، خون را از طریق عروق به دیگر قسمت‌های بدن می‌فرستد. این نیرو که از طرف قلب به رگ‌های خونی وارد می‌شود، همان فشار خون سیستولی است. در اصطلاح عموم، به این فشار خون عدد بالا یا فشار ماکسیمم (بیشینه) می‌گویند. محدوده‌های فشار خون سیستولی شامل موارد زیر می‌شوند:

• فشار خون نرمال: زیر ۱۲۰
• پیش فشارخون یا پره‌هایپرتنشن: 129-120
• مرحله ۱ بیماری فشار خون بالا: 139-130 (این افراد به بیماری فشار خون مبتلا شده‌اند.)
• مرحله ۲ بیماری فشار خون بالا: ۱۴۰ یا بیشتر
• فشار خون شدید: ۱۸۰ یا بیشتر (این افراد در صورت مشاهده این اعداد باید سریعا با اورژانس تماس بگیرند.)

در مقابل، فشار خون دیاستولی به فشاری گفته شده که در هنگام استراحت قلب، مابین هر دو ضربان قلب، در عروق ایجاد می‌شود. در اصطلاح عموم، به این فشار خون عدد پایین یا فشار مینیمم (کمینه) می‌گویند. محدوده‌های فشار خون دیاستولی را در زیر مشاهده می‌کنید:

• فشار خون نرمال: کمتر از ۸۰
• مرحله ۱ بیماری فشار خون بالا: 89-80
•  مرحله ۲ بیماری فشار خون بالا: ۹۰ یا بیشتر
• فشار خون شدید: ۱۲۰ یا بیشتر (این افراد در صورت مشاهده این اعداد باید سریعا با اورژانس تماس بگیرند.)

توجه داشته باشید اگر فشار خون دیاستولی شما نرمال و در رنج زیر ۸۰ باشد، ولی فشار خون سیستولی در محدوده ۱۲9-۱۲0 قرار گیرد، فشار شما در محدوده پره هایپرتنشن است و باید تحت کنترل و مراقبت باشید. آشنایی با معانی این اصطلاحات هنگام استفاده از دستگاه فشار خون خانگی بسیار مفید خواهد بود.

محدوده اعداد فشار خون سیستولیک و دیاستولیک

اگر عدد فشار خون زیر ۱۲۰ روی ۸۰  باشد، نرمال تلقی می‌شود. با داشتن یک رژیم غذایی سالم و سبک زندگی درست می‌توانید آن را حفظ و کنترل کنید. در مقابل، اگر عدد فشار خون سیستولی و دیاستولی بیشتر از حد نرمال گزارش شود، پزشک قبل از اینکه تشخیصی را مطرح کند از شما می‌خواهد سنجش فشار خون را مجددا تکرار کنید. برای این کار در منزل می‌توانید فشارسنج دیجیتال به همراه کارت اشتراک پزشک سیناکر 3 ماهه را دریافت نمایید تا دیگر نیازی به مراجعه به پزشک برای گرفتن فشار خون نداشته باشید.

به عنوان مثال:

• اگر فشار خون شما در محدوده پیش فشار خون قرار داشته باشد (فشار خون سیستولی ۱۲۰-۱۲۹ و فشار خون دیاستولی کمتر از ۸۰) پزشک شما اصلاح سبک زندگی و پایش منظم فشار خون را توصیه می‌کند.
• در محدوده مرحله ۱ فشار خون بالا (فشار خون سیستولی ۱۳۰-۱۳۹ یا فشار دیاستولی ۸۰-۸۹) اصلاح سبک زندگی  توصیه می‎‌شود. در صورت صلاح‌دید پزشک ممکن است برای این افراد دارو هم تجویز شود.
• در محدوده مرحله ۲ فشار خون بالا (فشار خون سیستولی حداقل ۱۴۰ یا فشار دیاستولی حداقل ۹۰) تغییر و اصلاح سبک زندگی و شروع دارو درمانی برای شما تجویز می‌شود.
• اگر فشار خون شما در محدوده فشار خون بحرانی (فشار خون ۱۲۰/۱۸۰ یا بالاتر) قرار داشته باشد؛ می‌بایست سریعا با اورژانس تماس بگیرید. این وضعیت خطرناک ممکن است همراه با علائمی مانند درد قفسه سینه، تنفس‌های کوتاه، اختلال در بینایی؛ یا صحبت کردن باشد.

خوب است بدانید پزشکان به یک بار سنجش فشار خون اکتفا نمی‌کنند و معمولا تشخیص بیماری را بعد از چند نوبت تعیین می‌کنند. در صورتی که ثابت شود فشار شما به صورت دائم بالا است، آن زمان بیماری فشار خون بالا اعلام می‌شود.

شیوه‌های موثر برای درمان فشار خون دیاستولیک

در حالی که همکاری با پزشک برای تعیین بهترین برنامه برای مدیریت فشار خون بسیار مهم است، برخی از درمان‌های خانگی وجود دارد که سبب کاهش فشار خون می‌شود. در زیر چند راهکار مفید و آسان را که در منزل نیز می‌توانید انجام دهید معرفی می‌کنیم:

1. تمرین تکنیک‌های آرامش اعصاب (ریلکسیشن): تکنیک‌های آرامش اعصاب مانند: تنفس عمیق، مدیتیشن یا یوگا می‌توانند به کاهش استرس و کاهش فشار خون کمک کنند.

2. داشتن یک رژیم غذایی سالم: یک رژیم غذایی سالم می‌تواند به کاهش فشار خون کمک کند. سعی کنید مقدار زیادی میوه و سبزیجات تازه، غلات کامل و پروتئین بدون چربی مصرف کنید. مصرف نمک، قندهای اضافه شده و چربی‌های اشباع و ترانس را محدود کنید. رژیم غذایی مخصوص فشار خونیا به اصطلاح DASH نیز یک رویکرد غذایی برای بهبود فشار خون است که به استفاده از سبزیجات، میوه‌ها، غلات سبوس‌دار، لبنیات کم چرب، مرغ و ماهی تاکید دارد.

3. ورزش کردن به طور منظم: فعالیت بدنی منظم می‌تواند در کاهش فشار خون موثر باشد. برای گرفتن نتیجه بهتر توصیه می‌کنیم در اکثر روزهای هفته حداقل ۳۰ دقیقه ورزش متوسط مانند پیاده روی تند داشته باشید. همچنین می‌توانید حدود ۳ تا ۴ جلسه در هفته، ورزش منظم هوازی به صورتی که ضربان قلب را افزایش دهد داشته باشید. (هر جلسه به مدت ۴۰ دقیقه)

4. داشتن خواب کافی: یک خواب کافی برای سلامت کلی از جمله کنترل فشار خون مهم است. بنابراین حتما حداقل ۷-۸ ساعت در شب بخوابید.

5. کاهش مصرف نمک روزانه: بهتر است میزان نمک مصرفی خود را در روز کاهش دهید و حتما به مقدار نمک موجود در محصولات که در برچسب اطلاعات آن محصول درج شده است توجه کنید. برای راهنمایی بیشتر می‌توانید از پزشکان و متخصصان مجرب در پایش آنلاین سیناکِر کمک بگیرید و از مشاوره‌های ضروری بهره‌مند شوید.

6. کاهش وزن برای افرادی که اضافه وزن دارند ضروری است. انتظار می‌رود به ازای هر یک کیلو گرم کاهش وزن، دو واحد از میزان فشار خون کاسته شود.

7. اجتناب از مصرف مشروبات الکلی را فراموش نکنید.

چرا نباید بدون مشورت با پزشک از داروی فشار خون استفاده کنیم؟

داروهای فشارخون که به عنوان داروهای ضروری برای کنترل فشار خون استفاده می‌شوند، می‌توانند عوارض جانبی جدی داشته باشند. بنابراین، باید همواره با پزشک خود مشورت کرده و دستورالعمل‌های دقیق پزشک را در خصوص نحوه استفاده از داروهای فشار خون دنبال کرد.

اگر از داروهای فشارخون بدون مشورت با پزشک استفاده کنید، ممکن است عوارض جانبی خطرناکی رخ دهد، مانند افت فشار خون، احتمال افتادگی، تشنج، تهوع، استفراغ، دیس‌پنه، بی‌قراری، افزایش ضربان قلب و غیره. همچنین، در صورتی که شما به عنوان بیماری با شرایطی مانند بیماری قلبی، بیماری کلیوی، بیماری‌های عروقی و سایر بیماری‌های مزمن دچار باشید، استفاده از داروهای فشار خون به صورت اشتباه و بدون مشورت پزشک ممکن است عوارض جانبی خطرناکی به همراه داشته باشد.

به طور کلی، استفاده از داروهای فشار خون بدون نظر پزشک توصیه نمی‌شود و بهتر است همیشه با پزشک خود در مورد هرگونه دارویی که می‌خواهید استفاده کنید، مشورت کنید.

نحوه اندازه گیری فشار خون چگونه است؟

روش اندازه گیری فشار خون کاملا ساده و بدون درد است و به وسیله یک صفحه مدرج کوچک، متصل به یک کاف بادی انجام می‌شود. پرستار کاف را در اطراف بازوی شما قرار می‌دهد. (بعضی از کاف‌ها‌ به دور ساعد یا مچ قرار داده می‌شوند که اغلب دقیق نیستند.) سپس یک گوشی پزشکی زیر کاف قرار می‌گیرد که با آن حرکت جریان خون در شریان‌ها شنیده می‌شود. بعد از آن کاف تا فشاری بالاتر از فشار سیستولی باد می‌شود و سپس در حالی که پزشک به دقت به صدای جریان خون گوش می‌کند، به آرامی باد آن را تخلیه می‌کنند.

اولین صدایی که از گوشی پزشکی شنیده می‌شود همان فشار خون سیستولی است و جایی که این صدا از بین می‌رود فشار خون دیاستولی شنیده می‌شود. (در هنگام اندازه‌گیری فشار خون، همیشه اولین عددی که گزارش می‌شود فشار خون سیستولی و عدد دوم فشار خون دیاستولی است.) برای مثال می‌گویند: «فشار ۱۲۰ روی ۸۰ یا به صورت ۸۰/۱۲۰ نوشته می‌شود.» گاهی نیز برای اندازه گیری آن از فشارسنج‌های دیجیتالی سیناکر استفاده می‌کنند که نیازی به گوشی پزشکی ندارد.

اندازه گیری فشار خون در خانه به چه شکل است؟

اندازه گیری و بررسی فشار خون برای بسیاری از افراد خصوصا افرادی که مبتلا به فشار خون بالا هستند، بسیار حائز اهمیت است. این کار به پزشک کمک می‌کند تا به میزان موثر بودن برنامه درمانی بیمار پی ببرد. همچنین پزشک برای تشخیص بهتر و اطمینان از اینکه شما به بیماری فشار خون بالای کاذب مبتلا (سندروم روپوش سفید) هستید یا خیر، از شما می‌خواهد که در منزل نیز فشار خونتان را اندازه بگیرید.

چرا که بعضی از بیماران زمانی که در مطب یا بیمارستان هستند به دلیل استرس وارده دچار افزایش فشار خون می‌شوند؛ در صورتی که در منزل فشار آن‌ها نرمال است. به این شرایط سندروم روپوش سفید می‌گویند و تشخیص آن نیاز به بررسی بیشتری دارد. برای این کار می‌توانید از دستگاه فشارسنج دیجیتال جامپر مدل JPD-HA121 به همراه کارت اشتراک 6 ماهه پایش سلامت آنلاین سیناکر استفاده کنید. با این روش به راحتی و در هر منزل نیز از میزان فشار خون خود در هر لحظه باخبر خواهید بود.

برای اینکه بدانید کدام فشارسنج خانگی برای شما کاربری راحت‌تری دارد، می‌توانید از پزشک بخواهید اهنماییتان کند. حتما مطمئن شوید که کاف برای بازوی شما اندازه است؛ زیرا اگر کاف برای بازو کوچک باشد میزان فشار خون را بیشتر از عدد واقعی نشان می‌دهد. نوع فشار سنجی که از آن استفاده می‌کنید نیز اهمیتی ندارد. یک بار آن را با خود به مطب پزشک ببرید و اعدادی که دستگاه گزارش می‌کند را با اعدادی که پزشک اندازه می‌گیرد مقایسه کنید. اگر اعداد مشابه هم بودند و تفاوت چندانی نداشتند، دیگر مشکلی در اندازه گیری صحیح فشار در خانه نخواهید داشت.

ضروری‌ترین نکات در اندازه گیری فشار خون

• حداقل 30 دقیقه قبل از بررسی فشار خون، از مصرف کافئین، سیگار و ورزش خودداری کنید.
• هنگام اندازه‌گیری با بدنی صاف روی صندلی بنشینید و دو پای خود را روی زمین قرار دهید. از پزشک خود بخواهید تا نحوه صحیح نشستن را به شما آموزش دهد.
• برای‌اینکه عددی که گزارش می‌کنید قابل اعتمادتر باشد، سعی کنید در یک ساعت مشخص از روز پایش را انجام دهید. اگر فشارخون خود را چند بار اندازه گیری می‌کنید، بین هر بار اندازه گیری یک دقیقه صبر کنید و حتما تمام اعداد را در یک دفترچه ثبت کنید.
• اگر متوجه تغییری در وضعیت فشار خونتان شدید، دفترچه را به پزشک خود نشان دهید تا در صورت نیاز علاوه بر توصیه‎‌های مربوط به اصلاح سبک زندگی، داروهای کاهنده فشار خون نیز برایتان تجویز کند.
• فشار خون بالا احتمال دارد بد‌ون علامت باشد؛ به همین دلیل به آن  مرگ خاموش می‌گویند. توجه داشته باشید ممکن است اولین علامت فشار خون بالا به صورت سکته قلبی (حمله قلبی) یا آسیب کلیوی نشان‌ داده ‌‌شود. پس حتما قبل از اینکه به فشار خون حاد مبتلا شوید، برای درمان آن اقدامات لازم را به عمل آورید.

پیشنهاد می کنیم قبل از اندازه‌گیری فشار خون خود و یا اقوام خود حتما مطلب بهترین و بدترین زمان گرفتن فشار خون چه موقعی است؟ را مطالعه فرمایید.

فواصل زمانی کنترل فشار خون سیستولیک و دیاستولیک

• اگر فشار خون سیستولیک و دیاستولیک شما در محدوده نرمال است، کنترل آن یک بار در سال کفایت می‌کند. بیشتر از آن هم در صورت صلاح‌دید پزشک مانعی ندارد.
• قبل از ابتلا به فشار خون باید کنترل آن در فواصل زمانی ۳ تا ۶ ماه انجام شود و طبق توصیه پزشک، تغییر سبک زندگی با ورزش و رژیم غذایی سالم اعمال شود.
• در مرحله ۱ فشار خون بالا بنا بر وضعیت سلامتی یا وجود سایر عوامل خطرآفرین، پزشک ممکن است با ذکر چند توصیه در تغییر سبک زندگی، از شما بخواهد ۳ تا ۶ ماه بعد دوباره ویزیت شوید. همچنین می‌تواند تجویز دارو و ویزیت در یک ماه آینده را به شما توصیه کند.
• اگر در محدوده ۲ فشار خون بالا قرار دارید، به احتمال زیاد تجویز دارو، اصلاح سبک زندگی و ویزیت برای یک ‌ماه آینده به شما توصیه می‌شود.

چگونه از ابتلا به فشار خون پیشگیری کنیم؟

شاه کلید کنترل فشار خون نرمال عادت‌های روزمره‌ی صحیح در زندگی است! برای این کار حتما نکات زیر را در نظر داشته باشید و آن‌ها را به درستی و مداوم اجرا کنید.

سیگار نکشید: از جمله رایج‌ترین بیماری‌هایی که سیگار می‌تواند باعث آن شود، فشار خون بالا است.

ورزش روزانه را به صورت عادت درآورید: اکثر متخصصان ورزش روزانه به صورت 5 بار در هفته یا بیشتر و در حدود 30 دقیقه، با شدت متوسط تا شدید را توصیه می‌کنند. مانند: دوچرخه سواری، پیاده‌روی سریع، یک فعالیت با شدت بیشتر و مدت زمان کمتر در هر بار تمرین

تغذیه سالم داشته باشید: برچسب اطلاعات مواد غذایی را مطالعه کنید و به میزان سدیم آن توجه کنید. از پزشکتان بخواهید که درباره‌ی محدودیت‌های تغذیه‌ای مناسب شما را راهنمایی کند. برای این کار تهیه بسته مدیریت هوشمند سبک زندگی سیناکر به همراه پایش آنلاین پزشک یکی از بهترین انتخاب‌ها خواهد بود.

تناسب اندامتان را حفظ کنید: داشتن اضافه وزن باعث افزایش فشار خون می‌شود؛ از این رو بهتر است به تناسب اندام خود توجه کنید و آن را در حد نرمال نگه دارید.

خواب کافی داشته باشید: برای اکثر بزرگسالان خواب منظم در حدود ۷تا ۸ ساعت مناسب است.

از مصرف مشروبات الکلی اجتناب کنید یا مقدار آن‌ها را کاهش دهید.

پیشگیری همیشه آسان‌تر از درمان است. با انتخاب سبک زندگی سالم، ورزش کردن و دوری از اضطراب می‌توان از ابتلای بسیاری از بیماری‌ها از جمله فشار خون پیشگیری کرد. در کنار روش‌های پشگیری از بیماری‌ها کنترل سلامت خود را نیز نباید فراموش کنید.

سخن پایانی

در نهایت توصیه می‌کنیم برای سنجش و کنترل فشار خون در ابتدا به پزشک مراجعه کنید و هیچ دارویی را بدون تجویز و به صورت خودسرانه مصرف نکنید. برای دریافت مشاوره‌ و پایش‌های پزشکی به صورت کاملا آنلاین مانند: فشار خون، قند خون، دمای بدن، تناسب اندام و غیره هم می‌توانید از اپلیکیشن سیناکر استفاده کنید.